بدايع الأخبار (وقايع بهبهان در زمان حمله محمود افغان)

    از ویکی‌نور
    بدايع الأخبار (وقايع بهبهان در زمان حمله محمود افغان)
    بدايع الأخبار (وقايع بهبهان در زمان حمله محمود افغان)
    پدیدآورانشیخ‌الاسلام بهبهانی، عبد النبی (نويسنده)

    میر محمد صادق، سعید (مصحح)

    امیری، مصطفی ( مترجم)
    عنوان‌های دیگرشش گزارش درباره حمله افغان ها به اصفهان و روستاهای خراسان
    ناشرمرکز پژوهشی ميراث مکتوب
    مکان نشرایران - تهران
    سال نشر1389ش
    چاپ1
    شابک978-964-8700-88-6
    موضوعایران - تاریخ - حکومت افغانان، 1135 - 1142ق. - بهبهان - تاریخ
    زبانانگلیسی - فارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‎‏/‎‏ش‎‏9‎‏ب‎‏4 1249 DSR
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    بدایع الاخبار، تألیف میرزا عبدالنبی شیخ‌الاسلام بهبهانی (زنده در 1142ق)، یکی از آثار ارزشمند زبان و ادبیات فارسی و از مآخذ‌ مهم‌ عصر‌ صفویه درباره‌ حمله محمود افغان به اصفهان و محاصره‌‌ بهبهان‌ است. کتاب به‌انضمام شش گزارش درباره حمله افغان‌ها به اصفهان و روستاهای خراسان با مقدمه، تصحیح و توضیحات سید سعید میرمحمدصادق منتشر شده است.

    کتاب بدایع الاخبار شامل پیشگفتار، دیباچه‌ مصحح‌، متن‌ اصلی‌ بدایع الاخبار و شش پیوست همراه با یادداشت‌ها و نمایه‌ها و کتابنامه است. این کتاب را می‌توان‌ الگوی برخی از مورخان متأخر عصر صفوی و اوایل دوره‌ نادر دانست؛ به‌ویژه در‌ دو‌ بخش‌ محاصره و قحطی اصفهان و مرگ صفی‌میرزا، از این لحاظ شباهت‌ زیادی به کتاب «مرآت واردات» محمدشفیع طهرانی‌ (متولد 1087ق) دارد[۱]‏.

    نویسنده که خود ادیب بزرگی بوده،‌ بسیاری‌ از‌ اشعار را در متن کتاب با توجه به مناسبت موضوع از‌ منابع‌ ادبی گرفته و به سبک تقلید آن را تغییر داده و به‌کار برده است[۲]‏.

    محتوای کتاب بدایع‌ الاخبار‌ به‌ چهار‌ موضوع‌ اختصاص‌ دارد:

    1. مقدمه‌ی نویسنده درباره‌ چگونگی تازش محمود افغان به ایران، شکست سپاه شاه سلطان حسین صفوی در گلون‌آباد، نحوه‌ محاصره‌‌ اصفهان و سرانجام سقوط اصفهان و جلوس محمود افغان‌؛
    2. حمله محمود افغان به بهبهان و گزارش نویسنده درباره‌ مقاومت‌ سی‌وشش‌روزه‌ مردم در مقابل او و شکست و بازگشت محمود؛
    3. حکومت یک‌سال‌ونیمه صفی‌میرزا در بهبهان و کوه‌گیلویه؛
    4. اشرف‌ افغان‌ و سرانجام کار او و گزارش لشکرکشی نـادر به کوه‌گیلویه‌ و بهبهان[۳]‏.

    نویسنده علت شکست‌ محمود‌ در محاصره بهبهان را، روح سلحشوری و مقاومت و دین‌داری مردم بهبهان می‌داند؛ درحالی‌که برخی منابع، عوامل‌ دیگر را دلیل شکست‌ او‌ می‌دانند؛ مثلاً لکهارت، آن را ناشی از «ناسازگاری‌ هوا» می‌داند که‌ تلفات سنگینی به قوای محمود وارد کرده بود[۴]‏.

    مصحح، شش‌ ‌پیوست‌ به کتاب‌ اضافه کرده که این پیوست‌ها همه به‌نوعی مربوط به سقوط دولت صفویه‌ یا‌ حمله افاغنه هستند. او گوشزد می‌کند‌ که‌ هنگام‌‌ پژوهش‌ و تصحیح‌ کتاب بدایع الاخبار‌ به‌ این گزارش‌ها دست یافته است[۵]‏.

    پانویس

    1. ر.ک: شبانه، رحیم، ص37
    2. ر.ک: همان
    3. ر.ک: دیباچه مصحح، صفحه بیست‌ویک
    4. ر.ک: شبانه، رحیم، ص40
    5. ر.ک: همان، ص42

    منابع مقاله

    1. دیباچه مصحح.
    2. شبانه، رحیم، «بدایع الاخبار»، مجله کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، آبان 1389، شماره 150، ص35 تا 42:

    https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/692542

    وابسته‌ها