تاریخ سروده‌های حماسی زیر سایه‌ی شاهنامه‌ی فردوسی (تاریخ‌نامه‌های منظوم عصر مغول)

تاریخ سروده‌های حماسی زیر سایه‌ی شاهنامه‌ی فردوسی (تاریخ‌نامه‌های منظوم عصر مغول)
پدیدآوران	راشکی علی آباد، جواد (نویسنده)
ناشر	نشر مورخان
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۶ش
شابک	‎978-600-97977-7-6
کد کنگره	‏

تاریخ سروده‌های حماسی زیر سایه‌ی شاهنامه‌ی فردوسی (تاریخ‌نامه‌های منظوم عصر مغول) تألیف جواد راشکی علی آباد؛ شاهنامه ی فردوسی محصول شرایط خاص دورانی است که آن دوران یکی از بزنگاه های تاریخ ایران بوده است؛ عصری که رقابت نژادی ایرانیان و اعراب به اوج خود رسیده بود. در این نوشتار بیشترین کوشش بر این استوار است که به ویژه محققین عرصه ی تاریخ و ادبیات از وجود آثاری پیرامون تاریخ سروده های تقلید شده از شاهنامه در دوره ی مغول آگاهی نسبی داشته باشند و تاریخ پژوهان به هنگام شناسایی منابع برای موضوع پژوهشی خود جایگاه این قبیل منابع را دریابند و حماسه شناسان عرصه ی شاهنامه سرایی نیز ضمن شناسایی مقلدان و نظیره سرایان شاهنامه در دوره ی مغول، منابع لازم را برای بررسی نقش شاهنامه به عنوان الگوی ادبی - تاریخی در این دوره باشناسند.

ساختار

کتاب در سه فصل انجام شده است. فصل یکم - تاریخ نگاری، شاهنامه نگاری و شکل گیری تاریخ نگاری منظوم

فصل دوم - تاریخ سروده های عمومی

فصل سوم - تاریخ سروده های سلسله ای

گزارش کتاب

شاهنامه ی فردوسی محصول شرایط خاص دورانی است که آن دوران یکی از بزنگاه های تاریخ ایران بوده است؛ عصری که رقابت نژادی ایرانیان و اعراب به اوج خود رسیده بود. ایرانیان با عقبه ی فرهنگی خود در برابر هجمه های همه جانبه ی اعراب، به دفاع از تمدن کهن خود برخاستند. این جدال که به نهضت شعوبیه در تاریخ مشهور است، در واقع رویارویی ناسیونالیستی ایرانیان و اعراب در زمینه های مختلف است. به دنبال نهضت شعوبیه و اوج گیری تمایلات ملی در عصر حکومت های ایرانی پس از اسلام، شاهنامه سرایی که حاوی اسطوره ها و حماسه های ایرانی بود، رواج گرفت. فردوسی با آفرینش شاهنامه، شاهنامه سرایی را به اوج رساند. او که در اثر خود، داستان های افسانه ای و حماسه ای اسطوره ای ایران را به نظم کشید، به دوره های تاریخی نیز توجه کرد و تاریخ ایران را تا ورود اسلام به ایران به رشته ی نظم درآورد. نبوغ فردوسی باعث شد شاهنامه، به عنوان یک شاهکار، برگ برنده ی ایرانیان در رقابت فرهنگی با اعراب تلقی شود. این اثر شگرف توجه همگان را به خود جلب کرد و حماسه سرایان در عرصه ی نظم حماسه های ملی، به عنوان یک الگو، آن را پذیرفتند.

در دوره های پس از سقوط حکومت های ایرانی تبار و روی کار آمدن ترکان در ایران، رفته رفته روح حماسه به افول گرایید. از قرن ششم به بعد، نظم تاریخ در عرصه ی شاهنامه سرایی شروع شد و در دوره ی مغول، حماسه سرایی تاریخی رونق یافت. شاهنامه های تاریخی برخلاف شاهنامه های ملی - حماسی، که شخصیت ها و رویدادها در آن ها اسطوه ای باشند، به شخصیت های تاریخی و رویدادهای واقعی پرداخته و ثبت وقایع و رویدادها را در قالب نظم بیان داشته اند؛ بنابراین در بازسازی گذشته ی تاریخی، منابعی در خور توجه می باشند. شایان ذکر است، با وجود تغییرات محتوایی ایجاد شده در متون حماسی، همچنان نقش الگویی شاهنامه پابرجا بوده و در تمام دوران تطور شاهنامه سرایی، سرمشق بی بدیل حماسه سرایان بوده است.

در زمینه ی تاریخ سروده های تقلید شده از شاهنامه در دوره ی مغول، بیشترین کوشش بر این استوار بود که به ویژه محققین عرصه ی تاریخ و ادبیات از وجود چنین آثاری آگاهی نسبی داشته باشند؛ تاریخ پژوهان به هنگام شناسایی منابع برای موضوع پژوهشی خود جایگاه این قبیل منابع را در یابند؛ حماسه شناسان و پژوهشگران عرصه ی شاهنامه سرایی نیز ضمن شناسایی مقلدان و نظیره سرایان شاهنامه در دوره ی مغول، منابع لازم را برای بررسی نقش شاهنامه به عنوان الگوی ادبی - تاریخی در این دوره بازشناسند.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران