دانشگاه تهران: ساعت 3 بعدازظهر 15 بهمن 1327

دانشگاه تهران: ساعت 3 بعدازظهر 15 بهمن 1327
پدیدآوران	رزمجو خوزانی، محسن (نویسنده)
ناشر	خجسته
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۷ش
شابک	‎6-55-2975-964-978
کد کنگره	‏

دانشگاه تهران: ساعت 3 بعدازظهر 15 بهمن 1327 تألیف محسن رزمجو خوزانی؛ مجموعه حاضر اولین مجموعه از اسناد و مدارک مربوط به واقعه ی ترور ناموفق شاه در 15بهمن 1327 است. اگرچه در این مجموعه هم عوامل پشت پرده و محرکین ترور مشخص نمی شود، ولی به رفع برخی ابهام ها و تناقضات موجود در خاطرات و تحقیقات منتشر شده و همچنین طرح مسائل جدید کمک می کند.

گزارش کتاب

بعد از ظهر روز 15 بهمن 1327، ناصر فخرآرایی در دانشگاه تهران پنج گلوله به سوی محمدرضا شاه شلیک کرد. از آن گلوله ها، سه گلوله به کلاه و دو گلوله ی دیگر به لب و پشت شاه اصابت کرد. با اینکه از چند قدمی تیراندازی شده بود، ولی با کمال تعجب این دو گلوله، زخم سطحی بر جای گذاشتند. پس از ترور ناموفق شاه شرایط فوق العاده در تهران اعلام شد و در همان روز 15 بهمن حکومت نظامی به بازداشت های گسترده ای دست زد. از یک سو، عده از روزنامه نگاران و مدیران جراید بازداشت شدند و روزنامه های آنان را توقیف کردند و از سوی دیگر، مأموران نظامی و انتظامی، دفتر و کلوب های حزب توده ی ایران را در تهران و شهرستان ها تصرف کردند و عده ای از رهبران، کادرها و اعضای این حزب بازداشت و زندانی شدند. روز 17 بهمن ماه، آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی بازداشت شد و او را به قلعه فلک الافلاک در خرم آباد فرستادند و سپس او را به لبنان تبعید کردند. روز 19 بهمن، دکتر زنگنه وزیر فرهنگ وقت لایحه ی «تحدید مطبوعات و مجازات مرتکبین جرائم مطبوعاتی» را به مجلس شورای ملی برد که در 12 اسفند 1327 به تصویب رسید. از طریق این لایحه، دولت می خواست تا هرکس که بگوید فلان مأمور رشوه می گیرد و جزئی ترین انتقادی از سیاست دولت بکند به موجب آن (قانون)، مفتری و بدخواه دولت تشخیص داده شده، روزنامه او را توقیف و خود وی زندانی و تبعید شود. روز 4 اسفند عده ای از مدیران و نویسندگان روزنامه های توقیف شده در دادگاه نظامی محاکمه و محکوم شدند. روز 5 اسفندماه، محمدرضاشاه با نمایندگان فراکسیون های مجلس که برای ملاقات او به دربار رفته بودند، از لزوم تغییر قانون اساسی و افزودن بر اختیارات شاه صحبت کرد...

این اقدامات که در مدت شش ماه پس از ترور شاه انجام گرفت در حقیقت مجموعه اقداماتی بود که از اواخر سال 1326 در دستور کار شاه و دولت های وقت قرار داشت ولی علی رغم تلاش هایی که به عمل آوردند، نتوانستند آن ها را متحقق کنند. آنچه شاه و دربار دنبال می کردند از یک سو افزایش اختیارات شاه و به این منظور محدود کردن آزادی های سیاسی در کشور و انحلال حزب توده بود و از سوی دیگر، می خواستند جنبش ملی بر محور صنعت نفت را که در حال تبدیل شدن به مسئله ی اصلی کشور بود، در نطفه خفه کنند. این هدف ها و تلاش شاه و دربار برای دستیابی به آن ها از همان سال 1326 مورد توجه فعالان سیاسی کشور قرار گرفت.

مجموعه حاضر اولین مجموعه از اسناد و مدارک مربوط به واقعه ی ترور ناموفق شاه در 15بهمن 1327 است. اگرچه در این مجموعه هم عوامل پشت پرده و محرکین ترور مشخص نمی شود، ولی به رفع برخی ابهام ها و تناقضات موجود در خاطرات و تحقیقات منتشر شده و همچنین طرح مسائل جدید کمک می کند. این مجموعه در دو بخش تنظیم شده است: بخش اول به چگونگی شکل گیری پرونده اختصاص دارد. اسناد این بخش، گزیده ای از پرونده ی ترور 15بهمن 1327 است که در مرکز اسناد انقلاب اسلامی نگهداری می شود. اسناد این بخش برخی از ابهام های موجود در واقعه 15 بهمن ماه را برطرف می کند و در عین حال مسائل و مباحث جدیدی را نیز پیش می کشد. بخش دوم این مجموعه به دادگاه رسیدگی به پرونده سوء قصد به شاه اختصاص دارد. این پرونده از 14 فروردین تا 18 اردیبهشت 1328 در دادگاه نظامی و به صورت علنی مورد رسیدگی قرار گرفت.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران