مهدوی، سید مصلح‌الدین

سید محمدحسین مهدوى (1294-1374ش)، ملقب به مصلح‌ا‌لدین، نویسنده، محقق، مترجم، تاریخ‌نگار، اصفهان‌شناس، مدرس

مهدوی، مصلح‌الدین

نام	مهدوی، مصلح‌الدین
نام‌های دیگر	مهدوی، محمد حسین
نام پدر	سید محمدتقى
متولد	1294ش
محل تولد	بیدآباد اصفهان
رحلت	1374ش یا 1416ق
اساتید	میرزا محمدعلى معلم حبیب‌آبادى محمدحسین فاضل تونى آیت‌الله سید محمدکاظم عصار بدیع‌الزمان فروزانفر عباس اقبال آشتیانی
برخی آثار	اعلام اصفهان اصفهان دار العلم شرق: مدارس دینی اصفهان
کد مؤلف	AUTHORCODE00450AUTHORCODE

برای دیگر کاربردها، مهدوی (ابهام زدایی) را ببینید.

ولادت

او فرزند سید محمدتقى، ملقب به سید شهاب‌الدین، نحوى اصفهانى از علماى پرهیزگار و ادیبى برجسته بود. مادرش دختر علامه فقید آخوند ملا محمدحسین کرمانى از مدرسان و ائمه جماعت و صاحب مسند قضا بود.

نام اصلی مهدوی، محمدحسین و لقب وی مصلح‌الدین است؛ اما ایشان به «مصلح‌الدین» معروف بود، ولی پدر و عموهای او به نحوی معروف بودند.

مصلح‌الدین در بامداد 15 محرم الحرام سال 1334ق، در یکى از محلات قدیمى اصفهان به نام بیدآباد، در خاندانى بزرگوار و اهل علم، به دنیا آمد. وى در شش سالگى پدر را از دست داد و تحت سرپرستى مادر و برادرانش که همه اهل علم بودند، تربیت یافت.

تحصیلات

دوره ابتدایى را در مدارس جدید اقدسیه و گلبهار گذراند.

هم‌زمان با تحصیل علوم جدید، شوق یادگیرى علوم اسلامى وى را به مدارس علمیه کشانید. صرف و نحو، معانى، بیان، فقه و اصول را فراگرفت و سیوطى، مغنى و مطول را نزد آقا میرزا محمدعلى معلم حبیب‌آبادى، مؤلف کتاب گران‌سنگ مکارم‌ الآثار، خواند. آشنایى با این مورخ و دانشمند او را به تاریخ و رجال علاقه‌مند ساخت و سال‌هاى بسیارى از عمر شریف خود را صرف تحقیق در این باره کرد. از دیگر اساتید او در آن دوران مى‌توان از آیت‌الله میر سید حسن مدرسى، میر محمد صادقى، حاج میرزا محمدباقر امامى، حاج شیخ محمد على کرمانى، شیخ محمدحسن قاضى عسکر، کمال‌الدین خوانسارى در اصفهان بودند.

وى بعدها به مدرسه سعدى، که در آن وقت زیر نظر مرحوم محمدتقى خان صدرى اداره مى‌شد، رفت. ناظم این مدرسه مرحوم سید على خان نوربخشى آزاد از شعرا و محترمین اصفهان بود. این مدرسه معلمان بسیار عالى داشت مثل مرحوم ملا محمد هادى که از هم‌دوره‌اى‌ها و هم‌درسان آیت‌الله ارباب بود.

مصلح‌الدین در خارج از دبیرستان هم در مدرسه صدر در خدمت بعضى از بزرگان تحصیلاتى کرد و در سال 1315ش به دانشسراى عالی تهران رفت و در رشته فلسفه و علوم تربیتی به تحصیل پرداخت. استادان او در این دوره، محمدحسین فاضل تونی، سید محمدکاظم عصار، صادق رضازاده شفق، آقا نصیرالدین خواجوی نوری، بدیع‌الزمان فروزانفر، عباس اقبال آشتیانی و سید جمال‌الدین رضوان خوانساری بودند. او در سال 1317ش به خدمت سربازی اعزام شد و افسر وظیفه شد و در پادگان اصفهان به خدمت مشغول گردید.

سفر به عتبات؛ او در سال 1323ش به عتبات عالیات سفر و با عده‌ای از علمای آن دیار دیدار کرد. او در مدرسه بزرگ آخوند خراسانی نزد همشهری خود شیخ ابوالفضل معزی رفت، و آن دو، خدمت شیخ آقا بزرگ تهرانی رسیدند، و از ایشان اجازه روایت دریافت کردند.

اجازه اجتهاد

وى از چند نفر از بزرگان مجتهد و آیات عظام به اجازه روایت مفتخر شده بود که عبارتند از: شیخ آقابزرگ طهرانى، سید شهاب‌الدین مرعشى نجفى، حاج شیخ محمدباقرکمره‌اى، شیخ محمد على عراقى، معلم حبیب‌آبادى، سید اسماعیل هاشمى، سید ضیاءالدین علامه، حاج سید على حسینى اصفهانى مشهور به علامه فانى، سید محمود شیرازى، حاج سید مصطفى صفایى خوانسارى و حاج سید محمد على روضاتى. ضمناً مرحوم مهدوى از جلسات درسى آیات عظام میلانى و شیرازى در مشهد نیز سود جسته بود. ایشان سى و چند سال از عمر خود را با اشتیاق و پشتکار فراوان در راه تعلیم و تربیت صرف کرد.

تدریس

وی چندین سال در تهران به تحقیق و مطالعه پرداخت. در سال 1331ش به استخدام آموزش و پرورش درآمد، و مدتی در دبیرستان پهلوی سابق به تدریس پرداخت. سپس به اصفهان منتقل شد، و در دبیرستان‌های ادب، گلبهار و سعدی به تدریس تاریخ، جغرافیا، منطق و تعلیمات دینی پرداخت.

او برای تدریس در دبیرستان‌ها در زمان حکومت پهلوی و دریافت حقوق از دولت از آیت‌الله بروجردی کسب اجازه کرد.

سید مصلح‌الدین مهدوی، اغلب اوقات فراغت خود را صرف یادداشت برداری از کتاب‌ها، جستجو در آثار و ابنیه تاریخی اصفهان می‌نمود و هر روز که می‌گذشت، بر دامنه تحقیقات و بررسی‌های خود می‌افزود.

او پژوهش‌گری امانت دار بود. همیشه در نوشتن منبع مطالب خود اصرار داشت و سعی می‌کرد مطلبی را بدون مأخذ نقل نکند، علاوه بر کتاب‌ها، از افراد مطلع نیز در تهیه مطالب مورد نظر خود استفاده می‌کرد و از نسخه‌های خطی، کتیبه‌های ابنیه تاریخی و اسناد بهره می‌برد. او مطالب نقل شده از کتاب‌ها را مورد بررسی و نقد قرار می‌داد، و تلاش می‌کرد که اشتباهات آنها را رفع کند و مطالب مستند و دقیق به چاپ برساند. بیشتر آثار ایشان مربوط به تاریخ علمى، فرهنگى و مشاهیر اصفهان شامل فقها، محدثان، مفسران، ادبا، عرفا، مورخان و شعرا است. وى به زنده نگاه داشتن و معرفى خدمات صادقانه بزرگان دین و فرهنگ علاقه‌مند بود.

وفات

ایشان در روز دوشنبه چهارم تیر ماه 1374ش مطابق با 26 محرم الحرام 1416ق، بدرود حیات گفت و در تکیه مهدوى تخت فولاد اصفهان در بقعه خانوادگی خاندان مهدوی ، به خاک سپرده شد.

آثار

ایشان پس از بازنشستگى اوقات خود را صرف تحقیق و تألیف کرد و با کوشش بسیار آثار ارزشمندى درباره امامان شیعه، دانشمندان، شخصیت‌هاى علمى و فرهنگى شیعه و فرهنگ و هنر اصفهان به رشته تحریر درآورد. تاکنون بیش از بیست و شش کتاب و مقاله نامبرده به شرح ذیل انتشار یافته است:

ابطال الصفا: درباره اسامى شهداى واقعه جانسوز کربلا
ارمغان اصفهان: شرح حال مرحوم آیت‌الله حاج میر سید على بهبهانى
بیان المفاخر: در شرح حال حاج سید محمدباقرحجت‌الاسلام شفتى و خاندانش
تاریخچه شهر سامرا
تاریخچه محل خواجوى اصفهان
تاریخ علمى و اجتماعى اصفهان در دو قرن اخیر
تذکره شعراى معاصر اصفهان: شرح‌حال و نمونه اشعار 486 نفر از شعراى اصفهان
دانشمندان و بزرگان اصفهان یا تذکره القبور
رجال اصفهان: حواشى بر تذکرة القبور علامه مولى عبدالکریم گزى
زندگى‌نامه آیت‌الله بروجردى
زندگى حضرتین عسکریین(ع)
زندگى‌نامه علامه مولى محمدباقرمجلسى
زندگى امام محمد باقر(ع)
سیرى در تاریخ تخت‌فولاد یا لسان الارض، شرح تاریخچه قبرستان تخت‌فولاد و تکایا و مدفونین در آنجا
شرح حال شهید اصفهانى حاج میرزا ابوالحسن آل‌رسول موسوى و خاندان ایشان در تحفه الابرار
شرح حال چهار نفر از خاندان مرحوم حاج محمد ابراهیم کلباسى
شرح حال آیت‌الله نجفى مرعشى؛ هفته‌نامه نوید اصفهان
شرح حال آقا شیخ محمدرضا نجفى؛ مجله نور علم قم
شرح حال حاج سید محمدباقرشفتى؛ مجله نور علم قم
شرح حال مرحوم حاج آقا حسین عمادزاده اصفهانى؛ هفته‌نامه نوید اصفهان
شرح حال حاج شیخ مرتضى مظاهرى؛ هفته‌نامه نوید اصفهان
شرح حال مرحوم سید کریم نیک‌زاد حسینى دهکردى؛ هفته‌نامه نوید اصفهان
غایه الامال و الامانى: شرح حال سید هاشم بحرانى در مقدمه کتاب لوامع النورانیة
عطیة الجواد و کلمات قصار حضرت جواد الائمه(ع)
محیط ادب: فهرست اجمالى مدارس دینى قدیمى و جدید اصفهان
یک دوره پنج جلدى تعلیمات دینى با مشارکت عده‌اى از همکاران براى دبیرستان‌ها.