خمسه خواجوی کرمانی

خمسه خواجوی کرمانی
پدیدآوران	خواجوی کرمانی، محمود بن علی (نويسنده) نیاز کرمانی، سعید (مصحح)
ناشر	دار الورد الاردنیة
مکان نشر	ایران - کرمان
سال نشر	1370ش
چاپ	1
موضوع	شعر فارسی - قرن 8ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PIR5450/خ8خ9
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

خمسه خواجوی کرمانی، پنج مثنوی از کمال‌الدین ابوالعطا محمود بن على بن محمود (689-753ق)، است که به خمسه خواجوی کرمانی معروف شده و با تصحیح سعید نیاز کرمانی، منتشر شده است.

این پنج مثنوی، عبارتند از:

1. همای و همایون: نخستین مثنوی از خمسه خواجوست. دیباچه این کتاب، به نام سلطان ابوسعید بهادر و وزیر او غیاث‌الدین محمد است و خاتمه آن به نام تاج‌الدین عراقی و شمس‌الدین محمود صاین و پسر او رکن‌الدین مهدی. این مثنوی، بر وزن «اسکندرنامه» نظامی و «شاهنامه» فردوسی است و با بیت زیر آغاز می‌شود:

به نام خداوند بالا و پست

که از هستی‌اش هست شد هرچه هست

این مثنوی، داستانی است عشقی به سبک داستان‌های خمسه نظامی که دارای 4435 بیت می‌باشد.

1. گل و نوروز: این مثنوی در بین مثنوی‌های خواجو، از زیبایی خاصی برخوردار است و بهترین آنهاست. موضوع آن عشقی است و به وزن خسرو و شیرین نظامی سروده شده است، به همان سبک و سیاق. این مثنوی به نام تاج‌الدین احمد عراقی آغاز شده و به نام شاه شیخ ابواسحاق، پایان گرفته است.
2. روضة الانوار: در سبک و سیاق و وزن «مخزن الاسرار» نظامی سروده شده و به سال 743، به پایان رسیده است. دیباچه این کتاب به نام شمس‌الدین محمود صاین است و در آن، شیخ مرشد ابواسحاق کازرونی و شیخ امین‌الدین کازرونی، مدح شده‌اند و همچنین تاج‌الدین احمد و شمس‌الدین محمود نیز ستوده شده‌اند. این مثنوی در مواعظ و حکم و سیر سلوک سروده شده و خاتمه کتاب نیز به نام شمس‌الدین محمود صاین است. تعداد ابیات این مثنوی، 2034 بیت می‌باشد.
3. کمال‌نامه: در دوازده باب سروده شده است و یادآور «سير العباد إلی المعاد» حکیم سنایی است و دارای همان مضامین عارفانه. این مثنوی، به نام شیخ ابواسحاق کازرونی سروده شده و ظاهرا کار نظم آن دو ماه به طول انجامیده است. ختم این کتاب، به مدح سلطان جمال‌الدین ابواسحاق محمود است.
4. گوهرنامه: به نام بهاءالدین محمود وزیر ساخته شده است. وی از اعقاب خواجه نظام‌الملک، وزیر مشهور سلطان ملک‌شاه سلجوقی است و خواجو در این مثنوی، سلسله نسب این خاندان را به رشته نظم کشیده و از این باب، این مثنوی دارای ارزش خاصی است.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.