اختراعات و اکتشافات دانشمندان اسلامی

اختراعات و اکتشافات دانشمندان اسلامی
پدیدآوران	تقوی، کرامت الله (نویسنده)
ناشر	آفاق لارستان
مکان نشر	لارستان - ایران
سال نشر	1382 ش
چاپ	1
شابک	‎964-93914-5-2
موضوع	اختراعات
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اختراعات و اكتشافات دانشمندان اسلامى، اثر كرامت‌الله تقوى، بررسى اقدامات مسلمانان در زمینه اختراعات و اكتشافات در علوم مختلف مى‌باشد كه به زبان فارسی و در سال 1380ش، نوشته شده است.

ساختار

کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در پانزده بخش، به معرفى علومى اختصاص يافته است كه دانشمندان مسلمان در آن علم، مخترع يا مكتشف چيزى بوده‌اند.

گزارش محتوا

در مقدمه، به این نكته اشاره شده است كه دانشمندان اسلامى، بسيارى از اختراعات و اكتشافات تاريخ تمدن بشرى را به خود اختصاص داده‌اند، ولى با كمال تأسف، جوامع اسلامى و حتى انديشمندان مسلمان عصر حاضر اطلاع چندانى در این مورد ندارند.

نویسنده، معتقد است كه مورخين و محققین مسلمان به دليل مشكلات متعدد، از جمله بى‌توجهى و بى‌مهرى و خودباختگى حكومت‌هاى موجود در كشورهاى اسلامى، نتوانسته‌اند موضوع اختراعات و اكتشافات مسلمانان را عنوان كار خود قرار دهند و بى‌خبرى شديد تاريخى مؤلفان مسلمان در تمامى رشته‌هاى علمى، موجب شده است تا بسيارى از اختراعات و اكتشافات دانشمندان اسلامى را به انديشمندان غربى نسبت دهند. به نظر وى، این بى خبرى وقيحانه به تمامى رسه‌گانه‌هاى ارتباط جمعى، مانند روزنامه‌ها، مجلات، صدا و سيما، سينماها و خصوصا كتب درسى مدارس و دانشگاه‌هاى اسلامى شديدا سرايت كرده و بدين‌وسيله جوانان و نوجوانان مسلمان با این بى‌خبرى دروغين، رشد كرده و شكل مى‌گیرند.

به اعتقاد وى برای پایان بخشيدن به این وضع نابسامان و ظلم بى‌حساب در حق انديشمندان مخترع و مكتشف اسلامى گذشته و بى‌خبرى مؤلفين مسلمان امروز و احساس حقارت دانش‌آموزان و دانشجویان جوامع اسلامى ضرورت دارد دولت‌هاى مسلمان، خصوصا دولت اسلامى ایران به خویشتن خویش بازگشته و ضمن حاكمیت‌بخشى نظم و قانون و مبناگذارى علم و تخصص، به این موضوع بپردازند.

علوم مذكور در کتاب و برخى از دانشمندانى كه در آن علوم، مخترع يا مكتشف بوده‌اند، به ترتيب عبارتند از:

1. پزشکى: از جمله اكتشفات ذكرشده در آن عبارتند از: امراض خون؛ گردش خون؛ دوران خون در ريه؛ بستن بزرگ‌رگ‌هاى خون؛ خُرد كردن سنگ مثانه در داخل مثانه؛ رماتيسم مفاصل و سل ستون فقرات؛ افتراق نقرس و رماتيسم؛ التهاب استخوان؛ سل مفصلى استخوان؛ تعداد رگ‌ها، استخوان‌ها و مفصل‌هاى انسان؛ میکروب و انتقال بيمارى به‌وسيله میکروب‌ها؛ سرايت سرطان به ساير اعضاى بدن؛ التهاب واگیرى طحال؛ روش بيهوشى كامل در جراحى؛ روش عملى آبله‌كوبى؛ مايه‌كوبى خوراكى؛ پنى سيلين؛ روش جلوگیرى از چرك كردن محل بريدگى؛ معالجات آبى نمناك و سردكننده؛ مداواى بيمارى جرب؛ معالجه جذام؛ چگونگى ديدن اشياء به‌وسيله چشم؛ واكسن گزيدگى سگ هار؛ واكسن كزاز؛ استعمال پنبه در طب؛ مسرى بودن طاعون و.

به اعتقاد نویسنده، قابل ملاحظه‌ترين مورد پيشرفت پزشکان اسلامى، چشم‌پزشکى بوده است. مسلمانان به این بخش طب، توجه بخصوصى داشتند و آن خوشبختانه با تأئيد كشفيات فيزیک‌دانان پيشقدم اسلامى درباره نور و عدسى به آنجا رسيد ‎كه تقريبا به‌عنوان یک اختراع اسلامى - عربى در سطح جهان شناخته مى‌شود.

به نظر وى، اولین کتاب درباره چشم‌پزشکى را دانشمند جهان اسلام «حنين بن اسحاق» نوشت. این کتاب به‌همراهى اثر مهم على بن عيسى بغدادى؛ يعنى «تذكرة الكحالين» و عمار موصلى مأخذ اصلى و پايه چشم‌پزشکى اروپا شدند و تا آخر قرن هيجدهم همچنان استحكام خود را حفظ كردند. حتى در همین زمان اخير هم آن سرزمین چشم‌پزشکى، داروى مجربش را به شكل قطره كه از گیاهى مصرى به دست آورده، بر عليه تيره بودن عدسى چشم و سردرد ارائه داده است.

2. مكانیک: از جمله اختراعات ذكرشده در آن عبارتند از: سيفون؛ ترازوى ابوريحان؛ ترازوى حساس هيدوستاتیک؛ آسياب‌هاى بادى؛ آسياى آبى و دستگاه روغن‌كشى؛ نخستين سيستم نيرو محركه آبى و.

نویسنده، معتقد است كه مسلمانان برای اولین بار ماشين چاپ را اختراع كردند. در چاپخانه مسلمانان پول كاغذى، كارت و کتاب چاپ منتشر مى‌شد. وزير عبدالرحمن سوم با دستگاه‌هاى چاپ، نوشته‌هاى ادارى‌اش را چاپ مى‌كرد و به ادارات اندلس مى‌فرستاد، ولى این مسلم است كه اعراب مسلمان با ماشين چاپ خود اضافه بر پول كاغذى (اسكناس) كارت نيز چاپ می‌كردند؛ البته به نقل قول برخى از مورخين، چينى‌ها نيز در اختراع چاپ سهيم هستند، ولى آنچه را كه مى‌توان به‌عنوان خيانت مسلم در ثبت تاريخ به حساب آورد آنكه گروهى ناآگاهانه و گروهى عامدانه «گوتنبرگ آلمانى» را مخترع چاپ مى‌دانند، درحالى‌كه آنچه وى انجام داده، به نظر نویسنده، كپيه‌بردارى و ساخت چاپخانه مسلمانان آن هم به‌صورت منحط و ناقص بعد از ساليان و قرن‌ها بوده است.

3. رياضيات: از جمله اكتشافات در آن عبارت است از: روش محاسبات و فرمول‌هاى مثلثات كروى؛ مثلثات كروى قائم‌الزاویه؛ مثلث حسابى كرجى؛ حل مسئله تثليث زاویه؛ سكانت؛ تانژانت؛ سينوس؛ كوتانژانت (ظل تمام)؛ روش ساخت عدد كامل؛ حاصل جمع توان‌هاى متوالى؛ حاصل جمع توان‌هاى سوم و چهارم؛ مجموع‌هاى توان‌هاى صحيح و.

به نظر نویسنده، پژوهش‌ها و نوآورى‌هاى ابوريحان بيرونى در زمینه رياضيات، هندسه و مثلثات و نقشه‌بردارى، بسيار وسيع و اساسى است. در رياضيات، بيرونى پژوهش‌هایى در زمینه اعداد كسرى، عدد صفر و حل معادلات سه‌مجهولى و تصحيحاتى بر رياضيات هندیان انجام داده و مسائلى چون تقسيم زاویه به سه قسمت (با روش جبرى) و محاسبه قطر زمین را حل كرده است. وى در این زمینه صاحب کتابى تحت عنوان «استخراج الأوتار في الدائرة بخواص الخط المنحني فيها»، مى‌باشد كه در آن، قضاياى چندى از هندسه را كه جنبه اصولى دارد با روش هندسه تحليلى؛ يعنى روش تلفيقى هندسه و جبر اثبات مى‌كند. به اعتقاد او با توجه به این اثر مى‌توان بيرونى را مبدع این رشته از رياضيات و هندسه؛ يعنى رشته «هندسه تحليلى» دانست. بيرونى در زمینه نقشه‌بردارى نيز روش‌هاى ابداعى خاصى داشته كه براساس تلفيق دانش‌هاى رياضى و هندسه استوار بوده است.

ديگر علوم مذكور عبارتند از: نجوم؛ شيمى؛ جغرافيا؛ علوم نظامى؛ زمین‌شناسى؛ روان‌شناسى؛ اقتصاد؛ موسيقى؛ گیاه‌شناسى؛ علوم غذايى و ساير علوم از جمله علم جمعيت‌شناسى، اصول علمى مديريت، پايه‌گذارى علم تحقيقى و...

وضعيت کتاب

فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ و نام‌هاى اشخاص و مكان‌هاى جغرافيايى در انتهاى کتاب آمده است.

پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.