المنهج التربوي عند أهل‌البيت عليهم‌السلام

المنهج التربوي عند أهل‌البيت عليهم‌السلام
پدیدآوران	عذاری، سید سعید کاظم (نویسنده)
ناشر	مرکز الطباعة و النشر للمجمع العالمی لاهل‌البیت علیهم‌السلام
مکان نشر	قم
سال نشر	1427ق
چاپ	اول
شابک	‎964-8686-94-7
کد کنگره	‏/ع4م8 / 247/8 BP

المنهج التربوي عند أهل‌البيت عليهم‌السلام تألیف سید سعید کاظم عذاری، در فصول هفت‌گانه این اثر که به‌اختصار برگزار گشته است، تلاش شده گوشه‌هایى از برنامه تربیتى از نگاه اهل‌بیت(ع) پیش‌رو نهاده شود.

تکیه نگارنده بر روایات اهل‌بیت(ع) است و در شرح مطالب به منابعى که در حوزه تربیت اسلامى به‌طور عام و تربیت از نگاه معصومان(ع) به‌طور خاص نوشته شده است، استناد نجسته و استناد او به دیگر آثار تربیتى هم بسیار اندک است.

این اثر فاقد مقدمه و پیشگفتار مؤلف است و در مقدمه ناشر هم به موضوع اثر و خود آن پرداخته نشده است. نگارنده در شرح و شکافت بحث، از مفهوم منهج/روش/برنامه و کاربردهاى گونه‌گون آن در زبان عربى سخنى نگفته است و به بحث‌هایى چون مفهوم تربیت، امکان و لزوم تربیت و... از منظر اهل‌بیت(ع) هم نپرداخته است.

فهرست الفبایى منابع این نگاشته، غیرفنى و پرخطا افتاده است: مثلاً، اضواء على النفس پیش از ارشاد القلوب (ص 258)، و مجموعه ورام، پس از من لا یحضره الفقیه (ص 289) آمده است. دیگر آن‌که گاه مطالبى بدون سند به اهل‌بیت(ع) استناد داده شده است (ص 67، 17 بند آخر، 99-100، 271). نیز برخى از ارقام و آمار یادشده در این کتاب مربوط به سال‌هاى 1972-1996 م و کمابیش قدیمى است (ص 260-263).

عنوان فصل نخست، اصول تربیت در برنامه اهل‌بیت(ع) است. در این برنامه، اصولى وجود دارد که مى‌توان آن‌ها را به اصول روان‌شناختى، اصول شخصى، اصول اجتماعى تقسیم نمود (ص 9). اصول روان‌شناختى این برنامه عبارت‌اند از: استعداد و آمادگى، تعقل، یادگیرى و انتقال. مراد نویسنده از انتقال، گذر از فعالیت نظرى به فعالیت عملى در تعلیم و تربیت است (ص 17-19)، تلاش و فعالیت، تجربه‌ها. از آنجا که نگارنده، اصل را تعریف نکرده، معلوم نیست به چه اعتبار تجربه را از اصول روان‌شناختى تربیت شمارده است و عجیب است که وى در شرح این اصل مى‌گوید: تجربه از عوامل مهم تربیت است (ص 20)!

در بازشکافت اصول شخصى تربیت به چهار اصل توازن روحى میان مربى و متربى، پذیرش مسئولیت تربیتى، تأمل و هوشیارى، تکامل پرداخته شده است. مؤلف در توضیح اصل تکامل، چنان سخن گفته است که پندارى اصل و هدف را یکى دانسته، یا به فرق میان این دو توجه نداشته است، چراکه از مراحل تکامل و مقدمات آن مى‌گوید و تکامل را فرآیندى مى‌داند که با مداومت بر روش‌هاى آن فراچنگ مى‌آید (ص 30-33).

تعاون، سازگارى اجتماعى، پاسداشت حقوق دیگران، عدالت اجتماعى، اصول اجتماعى تربیت در برنامه تربیتى اهل‌بیت(ع) معرفى شده‌اند.

عناوین دیگر فصول این کتاب چنین است: تأثیر وراثت و محیط بر ساختار تربیت، تکیه بر مرحله کودکى در برنامه تربیتى اهل‌بیت(ع)، عوامل موفقیت برنامه تربیتى از نگاه اهل‌بیت(ع)، نقش ارزش‌هاى معنوى در زمینه تربیت، ویژگى‌هاى مربیان و روش‌هاى تربیت، امتیازهاى برنامه تربیتى اهل‌بیت(ع).

• براى آشنایى بیشتر با تربیت از نگاه اهل‌بیت(ع) از جمله بنگرید به:

رجبعلى مظلومى، تربیت از دیدگاه معصومین(ع) (تهران، کانون پرورش فکرى کودکان و نوجوانان، 1364)؛ سید محمد نجفى، فرزند در مکتب اهل‌بیت(ع) (چاپ اول: قم، مؤلف، زمستان 1371)؛ رجبعلى مظلومى، تربیت معنایى - تربیت از دیدگاه ائمه اطهار(ع) (چاپ دوم: تهران، انجمن اولیا و مربیان جمهورى اسلامى ایران، بهار 1385)؛ سید على حسینى‌زاده، سیره تربیتى پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) (چاپ ششم: قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1386).

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.