الجواب المصیب عن أسئلة اعتراضات الخطیب
الجواب المصیب عن أسئلة اعتراضات الخطیب، نوشته ادیب، محدّث، مورّخ، مفسّر، فقیه و نویسنده فعال شافعی قرن نهم و دهم قمری؛ جلال‌الدین عبدالرحمن سیوطی (849- 911ق)، پاسخ‌های نویسنده به 6 پرسش ادبی اصولی قرآنی است. این پاسخها، اعتراضات یکی از اندیشوران را برانگیخته، ولی نویسنده، هیچ یک از اشکال‌ها را وارد ندانسته و به همه پاسخ داده است.
| الجواب المصیب عن أسئلة اعتراضات الخطیب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) لحام، سعید محمد (محقق و شارح) |
| ناشر | عالم الکتب |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1417ق - 1996م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- شارح و محقق کتاب، سعید محمد لحام در این اثر، فقط به افزودن پاورقی توضیحی و ارجاعی، پرداخته و هیچ مقدمه‌ای بر اثر حاضر نیفزوده است و در نتیجه، بسیاری از اهداف و چگونگی‌های نگارش و تصحیح و نشر این رساله پنهان مانده است.
- جلال‌الدین سیوطی، نخست، پرسشها را آورده و بعد افزوده است: اینها پرسشهایی است که دوستی از من پرسیده است و بر مانند اویی پاسخ‌هایش مخفی نیست، ولی برای ابراز محبت و تجدید خاطرات پیشین از بنده سؤال کرده است. [۱] سپس نویسنده با یادآوری اینکه این پرسشها جدید نیست و در آثار علمی مطرح شده و پاسخش هم مشهور است؛ به همه پرسشها پاسخ داده و در پایان افزوده است: این جواب‌هایی است که ما حاضر و آماده داشتیم و در همان ساعت ورود نامه، نگاشتیم و به آن بنگرید؛ اگر پسندیدید که چه خوب، وگرنه پاسختان را به ما هدیه بدهید. [۲] سیوطی، این پاسخها را در 20 رجب 878ق نوشته و آن را «نفخ الطیب من أسئلة الخطیب» نامیده است. [۳]
ساختار و محتوا
این کتاب، به این ترتیب سامان یافته است:
- متن نامه و 6 پرسش ادبی قرآنی:
- اسامی اشاره برای معنای عامّ، وضع شده است یا خصوصیات مشترک؟
- اطلاق عامّ و اراده خاصّ، حقیقت است یا مجاز؟
- نسبت انسان به اب و ابن، مشکک است یا متواطی؟
- آیا تعریف مجاز (لفظی که به خاطر علاقه‌ای در غیر از «موضوع له» استفاده شده است) بر «مجاز زیاده و نقصان» نیز منطبق است؟
- در مواردی مانند آیه «وجزاءُ سیئةٍ سیئةٌ.» (شوری/ 40.) چه نوع علاقه‌ای وجود دارد؟
- چگونه تکلیف کردن به ایمان صحیح است با آنکه «ایمان، تصدیق است و هر تصدیقی کیف است و در اصول ثابت شده است که تکلیف به فعل تعلق می‌گیرد نه کیف»؟
- پاسخ سیوطی به پرسشهای مذکور.
- متن نامه اعتراضی (محمد بن ابراهیم «خطیب»).
- پاسخ سیوطی به اعتراض‌های خطیب.
نمونه مباحث
- جواب از پرسش ششم: پرسش از ایمان را بسیاری پاسخ داده‌اند؛ از جمله جلال‌الدین محلی در شرح جمع الجوامع گفته است: هرچند تکلیف و تصدیق از کیفیات نفسانی است و از افعال اختیاری نیست، ولی منظور از آن تکلیف به عوامل تصدیق است؛ مانند به ذهن آوردن یا صرف نظر کردن و حواس را جمع کردن و رفع موانع. [۴]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.