نوشاهی، سید عارف
| نام | عارف نو شاهی، رضا الله شاه |
|---|---|
| نام‌های دیگر | نو شاهی، عارف |
| نام پدر | سید بشير احمد |
| متولد | 6 فروردین 1334ش، 2 شعبان 1374ق، 27 مارس ١955م |
| محل تولد | روستای چَنبَل، بخش شیخوپوره، پنجاب پاکستان |
| رحلت | |
| اساتید | شريف احمد شرافت
سید سبط حسن رضوی |
| برخی آثار | ارشاد در معرفت و وعظ و اخلاق
احوال و سخنان خواجه عبيدالله احرار ثواقب المناقب اولياء الله |
| کد مؤلف | AUTHORCODE04795AUTHORCODE |
سید عارف نوشاهى (متولد 1334ش)، نویسنده، ایران‌شناس، نسخه‌شناس پاکستانی
ولادت
سید عارف فرزند سید بشير احمد، در 6 فروردین 1334ش، 2 شعبان 1374ق، 27 مارس ١955م در روستای چَنبَل، بخش شیخوپوره، پنجاب پاکستان به دنيا آمد.
عموی وی مرحوم سیّد شریف احمد شرافت نوشاهی (1907- 1983م) بر او «رضا الله شاه» نام گذارد. بعداً در حدود بیست سالگی دکتر نوشاهی، مرحوم شرافت نوشاهی به وی نام «عارف» داد که با پسوند نام خانوادگی «نوشاهی» به «عارف نوشاهی» تبدیل شد چنانکه اکنون نام اصلی او به فراموشی سپرده شده و در هم‍ۀ محافل علمی و فرهنگی او با نام «عارف نوشاهی» شناخته می‌شود و نوشته‌های وی نیز با همین نام منتشر می‌شود. پسوند «نوشاهی» نشان‍ۀ تبار وی است، یعنی او فردی از خاندان نوشاهی است که بنیانگذارش حضرت حاجی محمد نوشاه گنج بخش (959- 1064ﻫ.ق) یکی از مشایخ بزرگ طریق‍ۀ قادریه بود. این خاندان در پاکستان، سنت دیرینه‌ای در خدمات ادبی و عرفانی دارد که در تکوین و رشد شخصیت دکتر نوشاهی بی‌تأثیر نبوده است.
تحصیلات
در هفت سالگى پدرش را از دست داد. عموى او شريف احمد شرافت - كه از بزرگان علم و فضل روزگار خود بود و نزديك دويست و پنجاه اثر به اردو، فارسى، عربى و پنجابى نوشته است - سرپرستى و تربيت او را به عهده گرفت و ذوق كتاب‌دوستى و كتاب‌خوانى را در او بيدار كرد.
عارف، پس از آنكه در سال 1349، دوره دبيرستان را به پايان رساند، عمويش او را براى فراگيرى دروس سنتى به يكى از حوزه‌هاى علمى شهر گوجرانواله در پنجاب برد، اما تمايل او بيشتر به تحصيلات دانشگاه و زبان فارسى بود؛ ازاين‌روى، پس از دو هفته حوزه را رها كرد و در 1350، به راولپندى رفت و در مجالس آموزش زبان فارسى كه در خانه فرهنگ ايران برپا مى‌شد، شركت جست.
در سال 1354، دوره چهار ساله آموزش زبان فارسى را به پايان برد و در 1353، موفق به گرفتن ديپلم نيز شد. در 1352، به مركز تحقيقات فارسى ايران و پاکستان در اسلام‌آباد پيوست و تا سال 1360، معاون كتابدار و فهرست‌نويس آنجا بود.
همكارى با مركز تحقيقات فارسى بر علاقه او به كارهاى پژوهشى، به‌ويژه كتاب‌شناسى و نسخه‌شناسى، افزود. نوشاهى براى يافتن نسخه‌هاى خطى فارسى به بسيارى از شهرها و روستاهاى دور و نزديك پاکستان سفر كرد و هزاران دست‌نويس را فهرست كرد.
در 1358، به مركز تحقيقات فارسى در كراچى انتقال يافت و گنجينه نسخه‌هاى خطى فارسى موزه ملى پاکستان و انجمن ترقى اردو را بررسى و فهرست‌نويسى كرد و فهرست اين دو گنجينه را در دو كتاب جداگانه به چاپ رساند. در 1360ش از دانشگاه كراچى مدرک ليسانس زبان و ادبيات فارسى گرفت و در 1361، دوره فوق ليسانس اين رشته را در همان دانشگاه به پايان رسانيد.
در 1363ش، به مناسبت برگزارى كنگره جهانى بزرگداشت سعدى شيرازى، كتابى با عنوان فهرست چاپ‌هاى آثار سعدى در شبه قاره تأليف كرد. در 1364، رايزنى فرهنگى سفارت ايران در اسلام‌آباد، وى را به سردبيرى مجله فارسى دانش برگزيد و نوشاهى تا انتشار شانزدهمين شماره اين مجله سردبير آن بود.
وى در 1367ش، به مناسبت برگزارى سمينار بزرگداشت حافظ شيرازى در لاهور، كتابى به‌نام «حافظ محرم راز» درباره حافظشناسى در شبه قاره تأليف و منتشر كرد. در 1368، براى ادامه تحصيل به ايران سفر كرد و در 1372، دوره پيوسته كارشناسى ارشد و دكترى زبان و ادبيات فارسى را در دانشكده ادبيات و علوم انسانى دانشگاه تهران به پايان برد. پايان‌نامه او تصحيح ملفوظات خواجه عبيدالله احرارى نقش‌بندى به تحرير و تدوين مير عبدالاول نيشابورى بود.
نوشاهى، هم‌زمان با تحصيل در ايران، در كارهاى علمى و پژوهشى درباره شبه قاره با بنياد دايرةالمعارف اسلامى و فرهنگستان زبان و ادب فارسى همكارى مى‌كرد و با دادن مقالاتى در كنگره بين‌المللى هزاره تدوين شاهنامه (تهران 1369)، كنگره بين‌المللى بزرگداشت نظامى گنجوى (تبريز 1370)، كنگره بين‌المللى تاريخ پزشکى اسلام و ايران (تهران 1371ش) و كنگره بين‌المللى همكارى‌هاى علمى - فرهنگى كشورهاى آسياى ميانه و كشورهاى هم‌جوار (تهران 1371ش)، شركت كرده است.
نوشاهى نخستين بار در 1355، براى مطالعه درباره بهائيت به ايران سفر كرد و پس از آن بارها براى كارهاى تحقيقى به ايران سفر كرده است. در 1355 و 1357ش براى تحقيق درباره شاعر و عارفى گمنام به نام خواجه فضيل و حى كابلى و بازديد از كتابخانه‌هاى افغانستان به اين كشور رفت. در 1366، براى تكميل طرح كتاب‌شناسى فهرست نسخه‌هاى خطى فارسى هند به اين كشور سفر كرد. در 1371، براى يافتن منابع طريقه نقش‌بندیه به تركيه رفت.
آثار
- فهرست نسخه‌هاى خطى موزه ملى پاکستان كراچى اسلام‌آباد؛
- فهرست نسخه‌هاى خطى انجمن ترقى اردو كراچى اسلام‌آباد؛
- کتابشناسی آثار فارسی چاپ شده در شبه قاره (هند، پاکستان، بنگلادش)
- کتابشناسی توصیفی فهرست نسخه‌های خطی پاکستان (و بنگلادش)
- فهرست نسخه‌های خطی فارسی موزه ملی پاکستان کراچی
- جهادنامه مؤلف مجهول قرن هفتم هجرى و ظلم‌نامه اكبر كه ترجمه جهاد الاكبر منسوب به غزالى است (اسلام‌آباد)؛
- به ياد شرافت نوشاهى اسلام‌آباد؛
- کنز الاکتساب
- سیه بر سفید
- فهرست كتاب‌هاى فارسى چاپ سنگى و كمياب كتابخانه گنج‌بخش، در دو جلد (اسلام‌آباد)؛
- فهرست چاپ‌هاى آثار سعدى در شبه قاره و چاپ‌هاى شروح و ترجمه‌ها و فرهنگ‌نامه‌ها و تضمين‌هاى آثار وى (اسلام‌آباد)؛
- مجموعه اشعار پراكنده محمد ماه صداقت كنجاهى (لاهور)؛
- حافظ، محرم راز (اسلام‌آباد)؛
- ترجمه و تعليقات ثلاثه غساله، تأليف حكيم حبيب الرحمان كه فهرست آثار فارسى و عربى تأليف‌شده در بنگال است؛
- ترجمه و تحشيه و تكمله جامى، تأليف على‌اصغر حكمت (اسلام‌آباد، 1362ش)؛
- فارسى اصطلاحات‌سازى كه كتاب‌شناسى فرهنگ‌نامه‌هاى اصطلاحات فارسى است (اسلام‌آباد، 1364ش)؛
- بهارت مين مخطوطات كى فهرستین كه كتاب‌شناسى فهارس نسخه‌هاى خطى هندوستان است (لاهور، 1367ش)؛
- پاکستان مين مخطوطات كى فهرستین كه كتاب‌شناسى فهارس نسخه‌هاى خطى پاکستان است (اسلام‌آباد، 1367ش)؛
- ايران اور افغانستان مين مخطوطات كى فهرستین كه كتاب‌شناسى فهارس نسخه‌هاى خطى ايران و افغانستان است (لاهور، 1372ش)؛
- فهرست مخطوطات كتابخانه قريشى كه فهرست نسخه‌هاى خطى فارسى و اردوى كتابخانه وحيد قريشى در لاهور است (لاهور، 1372ش).
- مقالات عارف در زمینه ادبیات فارسی و نسخه‌شناسی
- ثلاثة غسالة، کتابشناسی آثار تألیف شده در بنگال
- احوال و سخنان خواجه عبیدالله احرار (تعلیق و تصحیح و مقدمه)
- ارشاد در معرفت و وعظ و اخلاق (تعلیق و تصحیح و مقدمه)
- مجالس جهانگیری (تصحیح و تعلیق و مقدمه)
- ثواقب المناقب اولیاء الله (تصحیح و مقدمه)
- فهرست دست نویس‌های عربی و فارسی مجموعه دکتر نبی بخش خان بلوچ در آرشیو سند، کراچی (پاکستان)
- یادداشت یادبود کتابخانه از عارف نوشاهی و..... [۱]
نوشاهى، در سال 1365ش، با همكارى ديگران مجله‌اى به نام كتاب‌شناسى درباره مسائل كتاب‌شناسى و كتابدارى و فهرست‌نويسى و تصحيح متون داير كرد كه تاكنون سه شماره از آن منتشر شده است. افزون بر آثار يادشده، از نوشاهى مقالات متعددى در مجلات پاکستان و هند و ايران و دايرةالمعارف‌هاى اسلامى و تركيه منتشر شده است.