تأثیر قرآن در محتوا و ساختار مثنوی معنوی
| تأثیر قرآن در محتوا و ساختار مثنوی معنوی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شجاعی، سید اسحاق (نویسنده) دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان رضوی (تهیه) |
| ناشر | مؤسسه بوستان کتاب |
| مکان نشر | قم |
| سال نشر | 1390ش |
| چاپ | اول |
| موضوع | مولوی، جلال‌الدین محمد بن محمد، ۶۰۴ - ۶۷۲ق. مثنوی -- تا‌ثیر قرآن,مولوی، جلال‌الدین محمد بن محمد، ۶۰۴ - ۶۷۲ق. مثنوی -- نقد و تفسیر,مولوی، جلال‌الدین محمد بن محمد، ۶۰۴ - ۶۷۲ق. -- معلوما‌ت -- قرآن,تا‌ریخ و نقد شعر فارسی -- قرن ۷ق,قرآن در ادبیا‌ت فارسی |
| کد کنگره | PIR۵۰۳۱/ش۲۷،ت۲ ۱۳۹۰ |
تأثیر قرآن در محتوا و ساختار مثنوی معنوی تألیف سید اسحاق شجاعی، با همکاری دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان رضوی، این کتاب، در یک مقدمه و پنج بخش (در ۲۵ فصل)، تأثیرات قرآن را بر محتوا و مضمون و نیز صورت و ساختار مثنوی نشان می‌دهد. موضوعاتی چون کمیت و کیفیت تأثیرگذاری و قرآن بر مثنوی، شباهت‌های مثنوی با قرآن در فرم و محتوا، دیدگاه‌های خاص مولانا دربارۀ قرآن، بررسی انواع کارکردها و کاربردهای آیات در مثنوی، دریافت‌های خاص و تفسیرهای مولانا از آیات قرآن، روش‌های تفسیری او و موضوعاتی مانند این‌ها در این پژوهش با زبان ساده و بیان رسا و روش علمی و محققانه تبیین شده است.
نویسنده که پیش از این قصه‌های سه دفتر اول مثنوی را نیز بازنویسی کرده، می‌گوید هدفش از ارائه این پژوهش این بوده که پیوندهای پیدا و پنهان مثنوی با قرآن مجید را آشکار سازد و نمونه‌هایی از این تأثیر پذیری‌ها و تأثیر گزاری‌ها و ابعاد گوناگون محتوایی و هنری مشترک بین آنها را باز و به صورت فشرده گزارش نماید.
در مقدمه، به معرفی مولانا و چگونگی گرایش او به شعر و همچنین به معرفی مثنوی پرداخته و ارتباط قرآن با مثنوی و دلایل تأثیرپذیری مولانا از قرآن را به اختصار بررسی کرده است.
بخش اول، با عنوان از بلخ تا قونیه تا همۀ جهان، در چهار فصل، مسائلی چون مهاجرت خانوادۀ مولانا از بلخ و معرفی آثار پنجگانۀ او؛ خانواده و محیط اجتماعی او؛ آبشخورهای علمی و فرهنگی او؛ جایگاه او در جهان معاصر راز ماندگاری اندیشه‌های او از گذشته تا حال مورد بررسی قرار گرفته است.
بخش دوم، با عنوان قرآن در چشم و دل مولانا، شامل پنج فصل است، که در آنها جایگاه قرآن در زندگی و فرهنگ مسلمانان؛ تأثیر قرآن بر عرفان قبل از مولانا؛ و اعجاز قرآن کریم؛ مولانا و تحریف ناپذیری قرآن؛ سرانجام مولانا و بطون قرآن کریم تحلیل و بررسی شده است.
بخش سوم، با موضوع ساختارشکنی قرآنی، شش فصل دارد که عناوین آنها عبارت است از: خلاقیت هنری قرآن (بررسی اهداف داستان‌پردازی قرآن، جذابیت‌های هنری قرآن، ایهام و غرابت هنری در قرآن)؛ مثنوی منظم‌ترین کتاب پریشان (بیان دلایل پریشانی مثنوی)؛ گفتگو در قرآن و مثنوی(مانند گفتگوی انسان با انسان،انسان با غیر انسان، انسان با خودش)؛ شخصیت‌های قرآنی در مثنوی(مانند پیامبران، صحابه، و فرشته‌ها، و...)؛امثال در قرآن و مثنوی؛ تکرار داستان‌های قرآن و مثنوی(تکرار در کلام خدا چرا؟).
بخش چهارم، با عنوان کارکردها و کاربردهای قرآن در مثنوی، در چهار فصل،این موضوع‌ها مطرح شده است: کارکردهای قرآن در بیان مولانا؛ شیوه‌های استفادۀ مولانا از آیات قرآن(تضمین،اقتباس،اشاره، تلمیح،...)؛ هدف‌های معنایی کاربرد آیات در مثنوی؛ تنوع کاربردهای مولانا از آیات قرآن.
بخش پایانی با عنوان مثنوی، میوۀ درخت قرآن، در شش فصل مطالبی چون تأویل در مثنوی(نمونه‌هایی از تأویلات مولانا)؛ روش‌های تفسیری مولانا؛ تفسیر مولانا از آیات قرآن؛ دریافت‌های عرفانی مولانا از قرآن؛ معارف قرآنی درونمایه‌های مثنوی؛ قرآن و مثنوی آسمان مشترک؛ مورد مطالعه و تحقیق قرار گرفته است. نسخۀ مورد استفاده، مثنوی مصحح نیکلسون بوده است. در پایان، فهرست منابع فارسی و عربی با ۱۷۹ مورد و نیز نمایه آیات، روایات و اعلام درج است.[۱]
پانويس
- ↑ ر.ک: عالمی، محمدعلم، ص200-201
منابع مقاله
عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.