ابن فاتک، مبشر بن فاتک
| نام | ابن‌فاتک، مبشر بن فاتک |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن‌فاتک، مبشر بن فاتک
ابن‌فاتک الآمدی، ابوالوفاء محمودالدوله مبشر بن فاتک ابوالوفاء محمودالدوله مبشر بن فاتک |
| نام پدر | فاتک |
| متولد | |
| محل تولد | دمشق |
| رحلت | زنده در پایان سدهٔ 5ق |
| اساتید | ابوعلى محمّد بن حسن بن هيثم
ابوالحسن على بن رضوان |
| برخی آثار | مختار الحکم و محاسن الکلم |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03055AUTHORCODE |
ابوالوفاء مبشر بن فاتك آمرى (زنده در در پایان سدهٔ 5ق)، حکیم، ادیب، طبیب و مورخ ذوفنون مصری دمشقی، اصالتاً دمشقى است، ولى مصر را وطن خود قرار داد، به گونه‌اى كه در آن ديار به عنوان یکى از امراء و علماى آنجا گرديد.
وى در ايام حكومت ظاهر و مستنصر، از حاكمان فاطمى مصر، جايگاه ارزنده‌اى داشت. با این حال نه از سال تولد او گزارش نقل شده و نه سال وفات او، هرچند با توجه به اساتيد او مى‌توان به تاريخ تقريبى زندگى او دست يافت.
علوم،اساتید
ابن فاتک در علوم بسياری دست داشت: از جمله ادب، تاريخ، علم سِيّر و نيز در منطق و ديگر اجزای حكمت تأليفاتى داشت كه در ميان حكما مشهور بود.
چنانكه از تأليفاتش برمى‌آيد بيشترين آن‌ها را آثار طبى و منطقى و فلسفى تشكيل مى‌داده است.
در هيأت و رياضيات شاگرد ابن هيثم رياضى‌دان و مهندس بزرگ مسلمان بود [كه برای مطالعه و اجرای عمليات بستن سدی بر روی رودخانه نيل به مصر سفر كرده بود] و حكمت و فلسفه را از ابن آمدی آموخت.
به گفته ابن ابى اصيبعه به صناعت طب نيز پرداخت و ملازمت ابن رضوان طبيب مشهور مصری را اختيار كرد، اما از اشتغال او به مداوای بيماران گزارشى نقل نشده است، اگرچه به نظر مى‌رسد كه وی به تدريس و تأليف كتب طبى نيز مى‌پرداخته است. با توجه به اين گزارش قفطى كه مى‌گويد: علمای زمان از وی طلب افاضه و افاده علمى داشتند و او نيز جهت طالبان حلقه درسى تشكيل مى‌داد و دانشهای خويش را در اختيار آنان مى‌گذاشت.
از همين نكته كه خواستاران درس ابن فاتک شاگردان معمولى نبوده، بلكه خود از علمای زمان به شمار مى‌رفتند، مرتبه بلند وی در دانش‌ها و آراء او هويداست.
با توجه به نكات فوق و گزارشهای بعدی، ابن فاتک را صاحب شخصيتى سخت مجذوب‌ِ علوم و معارف مى‌يابيم كه به نشر و ترويج آن‌ها مى‌كوشيد. زمانى كه تأليفى در دست نداشت، به استنساخ آثار متقدمان مى‌پرداخت و جاذبه علم و مباحثات علمى و تصنيف و تأليف و كتابت آثار گذشتگان بر او چنان بود كه حتى از توجه به امور شخصى و خانوادگى نيز غفلت مى‌كرد. ابن ابى اصيبعه از قول شيخ سديدالدين منطقى نقل مى‌كند كه ابن فاتک كتابخانه‌ای بزرگ داشت و به مجرد رسيدن به خانه به آنجا مى‌رفت و مشغول مطالعه و تأليف مى‌شد. همسر وی كه از خاندان دولتمردان بود، از اين بى‌توجهى ابن فاتک به خود رنجشى داشت و به همين سبب بلافاصله پس از وفات او با كنيزان خود به كتابخانه رفت و همه كتاب‌های او را در حوض بزرگ خانه انداخت. اين چنين بود كه ابن ابى اصيبعه بسياری از اين كتاب‌ها را كه بر اثر آب خراب شده بودند، بعدها ديده بود.
از ابن فاتک دختری بر جای ماند كه در اسكندريه احاديث نبوی را روايت مى‌كرد[۱].
شاگردان
از شاگردان او نيز مى‌توان به ابوالخير سلامة بن مبارك رحمون، پزشك يهودى اشاره كرد. البته چنان كه قطفى گفته، ابوالوفاء داراى شاگردان بى‌شمارى در علوم مختلف بود.
وفات
از تاريخ دقيق وفات او چيز چندانى نمى‌دانيم. البته قطفى گفته است كه وى در دهه آخر قرن پنجم فوت نموده است كه البته مستند آن را نمى‌دانيم و به نظر نمى‌رسد چندان هم صحيح باشد.
آثار
وى بسيار اهل نویسندگى بود، به گونه‌اى كه نقل شده چنان به کتاب و نویسندگى علاقه داشت و این تأليفات از وى گزارش شده است:
- البداية في المنطق.
- الوصايا و الامثال و الموجز من حكم الاقوال.
- کتاب في الطب.
- مختار الحكم و محاسن الكلم.
- سيرة المستنصر.
از میان آثار او، تنها کتاب مختار الحكم و محاسن الكلم به دست ما رسيده است.
منابع مقاله
وابسته‌ها
- ↑ بخش علوم، ج4، ص367-366