المولود في بيت‌الله الحرام علي(ع) أم حكيم بن حزام
| المولود في بيت‌الله الحرام علي(ع) أم حكيم بن حزام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حسنی، نبیل (نویسنده) العتبة الحسينية المقدسة. قسم الشؤون الفکرية و الثقافية. شعبة الدراسات و البحوث الإسلامية (تهيه کننده) |
| ناشر | العتبة الحسينية المقدسة، قسم الشؤون الفکرية و الثقافية |
| مکان نشر | عراق - کربلای معلی |
| سال نشر | مجلد1: 2012م , 1433ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المولود في بيت‌الله الحرام علي(ع) أم حكيم بن حزام، اثر سید نبیل حسنی، پژوهشی است پیرامون این نکته که آیا مولود کعبه، حضرت علی(ع) است یا حکیم بن حزام. کتاب به زبان عربی و مقدمه آن در سال 1432ق، نوشته شده است.[۱]
ساختار
کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در پنج مبحث و هر مبحث در چندین مسئله، تنظیم شده است.
نویسنده در ابتدا به مطالعه و بررسی نصوصی پرداخته که مبین شخصیت حکیم بن حزام بوده و سپس به بررسی خصوصیت ولادت در کعبه پرداخته و پس از آن، اقوال مختلف پیرامون ولادت در کعبه و مناقشات واردشده درباره هریک را بررسی نموده است. در پایان، به بررسی اقوال واردشده پیرامون ولادت حکیم بن حزام در کعبه و نیز نصوصی که بر ولادت حضرت علی(ع) در خانه خدا تأکید دارند، پرداخته است.
گزارش محتوا
در مقدمه نخست، به بیان موضوع مورد بحث کتاب و اهمیت آن پرداخته شده است.[۲]
در مقدمه دوم، به این نکته اشاره شده است که نحوه و چگونگی ولادت حضرت علی(ع)، از جمله حوادث مهم تاریخی است که نشانگر گوشه‌ای از شخصیت معنوی و فضیلت ایشان بوده و به همین دلیل، از سوی برخی معاندین و مخالفین، مورد سانسور خبری و یا تحریف قرار گرفته است؛ به‌گونه‌ای که برخی حکیم بن حزام را به‌جای آن حضرت، مولود کعبه معرفی کرده‌اند.[۳]
در مبحث نخست، به بررسی و مطالعه نصوصی پرداخته شده که مبین شخصیت حکیم بن حزام می‌باشد. نویسنده در این مبحث، در ضمن دو مسئله زیر، به مناقشه با آنچه که نویسندگان و تراجم‌نویسان به‌عنوان ترجمه و شرح حال وی نوشته‌اند پرداخته و با بررسی شخصیت وی، به این نتیجه رسیده است که داشتن چنین فضیلتی برای این شخص، بعید به نظر می‌رسد، مخصوصاً اینکه وی در دورانی می‌زیسته که مورخین تا نیم قرن آن را دوران فتنه و درگیری‌های اعتقادی و سیاسی میان صحابه نامیده و این امر در دگرگون جلوه دادن مولود کعبه، بی‌تأثر نبوده است.[۴]
در مسئله اول، به بررسی اقوال صاحبان تراجم پیرامون شخصیت حکیم بن حزام پرداخته شده و دو طریق زیر، برای آگاهی از شرح حال وی، مورد مطالعه قرار گرفته است:
- ابن حجر (متوفی 852ق): وی ابن حزام را چنین معرفی کرده: «حکیم بن حزام بن خویلد بن اسد بن عبدالعزی بن قصی اسدی، پسر برادر خدیجه همسر پیامبر(ص) و نام مادرش صفیه و به قولی فاخته و به قولی دیگر زینب دختر زهیر بن حارث بن اسد بن عبدالعزی بوده است. کنیه او ابوخالد است و حدیثی در کتب شش‌گانه از وی نقل شده... از خود او شنیده شده که گفته است: من سیزده سال پیش از عام الفیل به دنیا آمدم...».[۵]
- ابن عساکر (متوفی 571ق): وی شرح حال مفصلی در «تاریخ دمشق» آورده و علی‌رغم این شرح حال مفصل، به منقبت خاصی که وی آن را در کنار پیامبر به دست آورده باشد، اشاره نکرده است. اساسا او چگونه می‌تواند منقبت ویژه‌ای با نبی(ص) داشته باشد، درحالی‌که وی در سال فتح مکه اسلام آورد و جزو «المؤلفة قلوبهم» بود.[۶]
در مسئله دوم، نقش حکیم بن حزام در حیات سیاسی در خلال نیمه قرن اول هجری، پیرامون وقایعی همچون قتل عثمان بن عفان و نقش وی در دفن عثمان و نیز جنگ جمل، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.[۷]
در مبحث دوم، به بحث پیرامون خصوصیت ولادت در کعبه در خلال دو محور اساسی پرداخته شده است که عبارت است از اینکه آیا حرمت ولادت در کعبه، حرمت ذاتی است یا اکتسابی است که پس از بررسی ادله، چنین نتیجه‌گیری شده است که چنین خصوصیتی اکتسابی است و در گرو این است که شخص برای خانه کعبه قائل به احترام و تعظیم باشد.[۸]
در مبحث سوم، در ضمن دو مسئله، به بررسی اقوال مختلف پیرامون ولادت در کعبه و مناقشات واردشده درباره هریک پرداخته شده است. در مسئله نخست اقوال مطرح گردیده و در مسئله دوم، هریک به ترتیب، مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. این اقوال مربوط به مسلم بن حجاج (صاحب صحیح مسلم) (متوفی 261ق)، نووی (متوفی 676ق)، ابن ابی‌الحدید معتزلی (متوفی 656ق)، حلبی (متوفی 1044ق)، حاکم نیشابوری (متوفی 405ق) و ابن حجر عسقلانی (متوفی 582ق) است.[۹]
در مبحث چهارم، پس از بررسی اقوال واردشده پیرامون ولادت حکیم بن حزام در کعبه، به این نتیجه رسیده شده است که سرچشمه انتشار چنین روایاتی در جامعه اسلامی، زبیر بن بکار و مصعب بن عبدالله بوده که مخالفت و دشمنی شدیدی با حضرت علی(ع) داشته و به‌منظور تحت‌الشعاع قرار دادن و کم‌رنگ کردن فضیلت ولادت آن حضرت در کعبه، دست به جعل و انتشار چنین اخبار و روایاتی زدند.[۱۰]
در آخرین مبحث، به بررسی نصوصی پرداخته شده است که بر ولادت حضرت علی(ع) در خانه خدا تأکید داشته و آن را از جمله فضایل مخصوص آن حضرت دانسته است. از جمله موضوعات مهم مطرح‌شده در این مبحث، عبارتند از: حکمت ولادت حضرت علی(ع) در کعبه؛ حکمت‌هایی همچون: تلازم میان کعبه و علی بن ابی‌طالب(ع)؛ تشابه بین امام و بیت الحرام در ارتباط با مردم؛ تحقق امان در التجا و پناه بردن به بیت الحرام و علی بن ابی‌طالب(ع) و تلازم؛ تلازم میان امامت و اقامه نماز؛ تلازم بین اذان و دوران زمین و امامت.[۱۱]
وضعیت کتاب
فهرست مطالب به‌همراه فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع.[۱۲]، به توضیح برخی از مفردات و مطالب متن، پرداخته شده است.[۱۳]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.