ابن فضلان، احمد
| نام | ابن فضلان، احمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | عباس |
| متولد | نيمۀ دوّم سدۀ3 و نيمه اول سده 4 ق9 |
| محل تولد | |
| رحلت | 310 ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | رحلة ابن فضلان الي بلاد الترک و الروس و الصقالبة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE01058AUTHORCODE |
احمد بن فضلان بن عباس بن راشد بن حمّاد یکی از فقهاء، از فرستادگان خلیفه عباسی به سرزمین اسلاوها است، بیشتر شهرت وی به‌خاطر کتاب یا رسالهٔ سفرنامهٔ ابن فضلان است، که به نام رحلة ابن فضلان الي بلاد الترک و الروس و الصقالبة است.
ولادت
در نيمۀ دوّم سدۀ3 و نيمه اول سده 4 ق9/ و 10م مى‌زيسته است. در مورد نام او آشفتگى‌هایى‌وجود دارد: ياقوت آن را احمد نوشته ولى در نسخه خطى کتاب ابن فضلان نام او به دو گونۀ احمد و محمد آمده است. اما نام احمد ظاهرا ناشى از خطاى كاتب است. ابن فضلان ازموالى محمد بن سليمان المنفق الكاتب، فاتح مصر بوده است كه در سال 304 ق916/م پاى‌قلعۀ رى در پیکار با احمد بن على برادر محمد بن على صعلوك به قتل رسيد. تاكنون محل تولد و نسبت‌قومى ابن فضلان مشخص نشده است. تنها نكته‌اى كه قابل توجه به‌نظر مى‌رسد، گفتۀ شاه صقالبه‌است كه خطاب به ابن فضلان گفت: «من این اشخاص را نمى‌شناسم و تنها تو را مى‌شناسم، زيرااينان مردمى غير عربند.» معلوم نيست پادشاه صقالبه از عرب يا عربى زبان بودن ابن فضلان‌آگاهى داشته،يا اينكه بر سبيل ناآگاهى، او را عرب خوانده است.
ابن فضلان از زمرۀ جهانگردان نبود، تنها حادثه‌اى سبب شد كه در معيت تنى چند از فرستادگان مقتدر خليفۀ عباسى به سرزمین اسلاوها در كرانۀ رود ولگا سفر كند. در بهار 309 ق921/م شاه صقالبه نامه‌اى توسط عبداللّه بن باشتو الخزرى برای مقتدر فرستاد و از وى‌خواست تا او را با شرايع اسلامى آشنا سازد، مسجدى بنا كند، منبرى نصب كند و دژى استوار پديد آورد. مقتدر خليفۀ عباسى پس از درخواست شاه بلغار، هيأتى‌به آن ديار اعزام داشت كه احمد بن فضلان یکى از اعضاى این هيئت بود و وى در هيئت‌فرستادگان خليفه مقام و مرتبتى روحانى داشت. گرچه وظيفۀ ابن فضلان در سرزمین‌هاى‌شمال تبليغ اسلام بود، با این وصف به مسائل سياسى هم بى‌توجه نبود.