احصاء العلوم

احصاء العلوم
پدیدآوران	فارابی، محمد بن محمد (نويسنده) خدیوجم، حسین (مترجم)
عنوان‌های دیگر	احصاء العلوم. فارسی ** احصاء العلوم: علم زبان، علم منطق، علم ریاضیات، علم طبیعی، علم الهی، علم مدنی، علم فقه و علم کلام
ناشر	شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1389ش
چاپ	4
موضوع	رده بندی علوم - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

احصاء العلوم فارابی، اثر حسین خدیو جم، ترجمه کتاب «إحصاء العلوم» نوشته ابونصر محمد بن محمد بن طرخان (257-339ق)، معروف به فارابى است که به فارسی روان و سلیس، برگردان شده است.

«إحصاء العلوم» توسط دانشمندان مغرب‌زمین، در آغاز قرن دوازدهم میلادی، چندین بار ترجمه شده است. مهم‌ترین این ترجمه‌ها، یکی منسوب است به دومینکوس گوندیسالینوس که کامل و گویا نیست؛ زیرا مترجم بعضی از فصل‌های کتاب را حذف کرده است؛ مانند فصل علم کلام و در برخی موارد به‌اختصار و اجمال مطالب پرداخته است و ترجمه دوم که به گرارد کرمونایی منسوب است، ترجمه‌ای‌است کامل و دقیق که با متن عربی، مطابقت دارد.

مترجم در ابتدای کتاب، مقدمه‌ای مهم و ارزشمند افزوده که حاصل بیش از سه ماه جستجوی وی در مآخذ و منابع بوده و در آن، به موضوعاتی همچون سرگذشت علم در خاورزمین، خلاصه «إحصاء العلوم» و موضوع آن، تأثیر «إحصاء العلوم» در دنیای اسلام و باخترزمین، ترجمه‌های کهن و نسخه‌های خطی این کتاب، صحت انتساب کتاب به مؤلف و زندگی‌نامه مفصلی از فارابی پرداخته است.

در ترجمه کتاب، به‌منظور ارتقای کیفیت ترجمه و صحت متن، از دو چاپ آن استفاده شده است. در مورد رعایت امانت و درستی ترجمه نیز تا حد فراوانی تلاش شده و برای این امر، به مآخذ صحیح رجوع شده است.

به‌منظور آشنایی بیشتر با سبک و نوع ترجمه، به قسمتی از آن، اشاره می‌شود: متن: «علم اللسان في الجملة ضربان: أحدهما حفظ الألفاظ الدالة عند أمة ما و علم ما يدل عليه شيء شيء منها و الثاني علم قوانين تلك الألفاظ و القوانين في كل صناعة، أقاويل كلية؛ أي جامعة ينحصر في كل واحد منها أشياء كثيرة مما تشتمل عليه تلك الصناعة...».

ترجمه: «علم زبان – به‌طور کلی - دو قسم است: یکی فراگرفتن الفاظی است که در نزد ملتی دارای معنی است و شناخت حدود دلالت آن الفاظ. دیگر شناخت قوانین این الفاظ. قوانین در هر صناعت، عبارت است از قضایای کلی؛ یعنی قضایای جامع، که تحت هریک از این قضایای کلی، بسیاری از اموری که این صناعت به‌تنهایی آنها را فرامی‌گیرد، مندرج است...».

منابع مقاله

1. سخنی از مترجم و متن کتاب.
2. فارابی، ابونصر، «إحصاء العلوم»، علی بوملحم، بیروت، دار و مكتبة الهلال، 1996.