رسالة لطيفة جامعة في أصول الفقه المهمة

رسالة لطيفة جامعة في أصول الفقه المهمة عنوان اثری است یک جلدی به زبان عربی به قلم عبدالرحمن سعدی با موضوع اصول فقه. ذیل این کتاب، التعلیقات المنیفة علی فصول الرسالة السعدیة اللطیفة است که توسط محقق کتاب ابو حارث نادر بن سعید ال مبارک تعمری، انجام شده و با اصلش سنجیده شده است. مراجعه و مقدمه کتاب از شیخ مشهور حسن آل سلمان و شیخ سلیم بن عید هلالی است. این کتاب در سال 1418 هجری مطابق با 1997 میلادی برای اولین مرتبه توسط انتشارات دار ابن حزم، به چاپ رسیده است.

رسالة لطيفة جامعة في أصول الفقه المهمة
پدیدآوران	سعدی، عبدالرحمن (نويسنده) آل مبارک التعمری، نادر بن سعید (محشی) سلمان، مشهور حسن ( مصحح) ه‍لال‍ی‌، س‍ل‍ی‍م‌ ( مصحح) آل مبارک التعمری، نادر بن سعید ( مقدمه نويس) سلمان، مشهور حسن ( مقدمه نويس) ه‍لال‍ی‌، س‍ل‍ی‍م‌ ( مقدمه نويس)
عنوان‌های دیگر	التعلیقات المنیفة علی فصول الرسالة السعدیة اللطیفة ** المدخل إلی أصول الفقه
ناشر	دار ابن حزم
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1418ق - 1997م
چاپ	1
موضوع	اصول فقه اهل سنت - قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	س7ر5 157 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

این اثر، کتابی است مفید برای آغازگران مطالعه در علم اصول فقه که با عباراتی سهل و مختصر، این مطالب را در اختیار آنان می‌گذارد.

ساختار

کتاب، حاوی مقدمه‌هایی از شیخ مشهور بن حسن آل سلمان، شیخ سلیم بن عید هلالی، مقدمه‌ای دیگر حاوی ترجمه مؤلف و همچنین مدخلی دو بخشی شامل مبادی و شیوه علم اصول فقه از ابو حارث نادر بن سعید آل مبارک تعمری، خطبه کتاب، محتوای مطالب در 10 فصل و خاتمه است.

گزارش محتوا

در بخشی از مقدمه محقق کتاب، نادر بن سعید، می‌خوانیم: علم اصول از علوم مهمه و فنون علیه برای طلاب علوم شرعی است زیرا از طریق این علم است که احکام شرعی از ادله تفصیلیشان استنباط می‌شود. این غایت، آنقدر بزرگ و شریف بوده که متقدمان و متأخران از علما در قالب کتابهایی مطول یا مختصر عنایتشان را بر تعلیم و تعلم و استنباط و تبلیغ و تألیف و تصنیف این آثار بذل کرده‌اند. از جمله کتابهای مختصر در این علم، «رسالة لطیفة جامعة فی اصول الفقه المهمة» اثر فقیه اصولی، عبدالرحمن بن ناصر سعدی، است. این کتاب، رساله‌ای مختصر و مفید در اصول فقه و قواعد جامع آن است. سزاوار است که همه طالبان علمف در حفظ و فهم این رساله و عمل به آن کوشا باشند و همچنین سزاوار است تدریس آن برای طلاب مرحله متوسطه و ثانویه چرا که کتابی است بسیار سودمند و مختصر با روشی سهل در ارائه مطالب و خالی از حشویات.

ابوعبیده مشهور بن حسن آل سلمان در مقدمه‌اش بر این اثر، آن را چنین توصیف کرده: از کتابهایی که برای آغازگران مطالعه در اصول، مفید است، رساله لطیف و جامع شیخ علامه سعدی در اصول فقه است؛ این کتاب حاوی مهمات این علم است و به شیوه‌ای سهل و دور از الفاظ غریب و عبارات اهل منطق عرضه شده است و صلاحیت دارد که مدخلی اولیه برای خوانندگان این علم باشد. کارهای برادر فاضل، نادر سعید، و تعلیقات مختصر او بر این کتاب، بر سهولت و روانی این اثر افزوده است و لذا این، کتابی است واضح و آسان.

ابو اسامه سلیم بن عبید هلالی، نیز با توصیفاتی مشابه، کتاب و کار محقق روی آن را ستوده است.

درهرحال پس از این دو مقدمه در کتاب با مقدمه محقق کتاب یعنی ابو حارث نادر بن سعید آل مبارک تعمری، مواجهیم که در آن ابتدا درباره کتاب و کارهایی که روی آن انجام داده صحبت کرده است و سپس ترجمه مختصری از مؤلف کتاب ارائه داده و پس از آن مدخلی شامل دو مبحث بر کتاب افزوده که ورود در مباحث اصولی را برای آغازگران مطالعه علم اصول، آسان می‌کند. او در این مدخل از مبادی علم اصول فقه و رویکرد پیشنهادی خودش برای دریافت مباحث این علم، صحبت می‌کند.

پس از این مباحث وارد خطبه کتاب می‌شویم که مؤلف ایراد کرده. پس از خطبه، محتوای مطالب ضمن 10 فصل ارائه شده است. سرفصلهای مباحثی که در این 10 فصل، مطرح شده از این قرار است: تعریف اصول فقه، احکامی که علم فقه دائر مدار آنهاست و حول آنها می‌چرخد، ادله‌ای که فقه از آنها یاری می‌گیرد، بیان کتاب و سنت و دلالت آنها بر حکم شرعی، بیان اصولی که فقیه نیازمند به آنهاست، بازگشتی به دلالت متون وَحیین، بیان اجماع و قیاس صحیح، بیان اصول استنباط شده از کتاب و سنت، بیان و توضیح قول صحابی و میزان حجیت آن و توضیح درباره امر و نهی و صیغه‌های عموم و الفاظ آن و مبحث اجتهاد و تقلید.

پس از این مطالب، نویسنده در خاتمه از پایان نقل کتاب در 25 جمادی الثانی 1373 هجری به قلم عبدالله سلیمان سلمان، و تعداد چاپهای این اثر تا چاپ چهارم، صحبت می‌کند.

وضعیت کتاب

فهارس فنی کتاب شامل، فهرستهای آیات قرآنی، احادیث نبوی و آثار سلفی، مصطلحات اصولی، قواعد وارده در متن، منابع و مراجع و فهرست اجمالی مطالب به ترتیب در انتهای کتاب ذکر شده است و پس از این فهرستها ملحقی با عنوان جدول مقابله میان نسخه چاپی انتشارات «ابن الجوزی» و نسخه چاپی انتشارات «مرکز صالح الثقافی» ارائه شده است.

ابو حارث نادر بن سعید آل مبارک تعمری، در تحقیق این اثر ابتدا بر نسخه چاپی دار ابن الجوزی که در 1407 هجری همراه با «منهج السالکین...» تعلیقات شیخ عبدالله جار الله چاپ شده بوده اعتماد کرده و سپس آن را با نسخه چاپی چهارمین مجموعه از مجموعه کامل آثار شیخ عبدالرحمن بن ناصر سعدی، که مجموعه‌ای است درباره فقه و توسط مرکز صالح بن صالح الثقافی در عنیزه در سال 1412 هجری چاپ دومش را تجربه کرده، تطبیق داده و در مقایسه میان این دو نسخه در جدولی که در انتهای کتاب ذکر شده و صحبت از آن در پاراگراف فوق رفت، آنچه را که درست می‌دیده، در متن کتاب ثبت کرده است. محقق پس از ضبط متن رساله و تصحیح آن، این موارد را برای سهولت در خواندن با قواعد نگارشی جدید در بالای صفحات کتاب، نگاشته است. وی همچنین تعلیقاتی بر مسائلی زده است که مؤلف در کتاب ایراد کرده؛ این تعلیقات ممکن است شرح و بیان مطلب، یا استدراک و توجیه آن، استدلال بر مطلبی با ادله صحیح و یا کامل کردن مطلب با ذکر مثال برای آن و ... باشد. وی تعلیقاتش را در حواشی پایین صفحه به ترتیب شماره ذکر کرده است که تقریبا شماره آنها به بیش از 100 مورد می‌رسد. او این حواشی را «التعلیقات المنیفة علی فصول الرسالة السعدیة اللطیفة» نام نهاده است. از جمله دیگر کارهای محقق بر روی کتاب، اضافه مطالبی به متن به اقتضای سیاق جملات یا افزودن عناوین مهم به بحث است که البته این عبارات داخل [ ] قرار دارند. نگارش ترجمه موجزی درباره مؤلف در ابتدای کتاب، و همچنین مدخلی بر کتاب که یاری‌گر خواننده در ورود بر مباحث این کتاب و همچنین سایر کتابهای اصولی است نیز از دیگر کارهای محقق است. وضع فهارس فنی که ذکر آنها در فوق رفت نیز از دیگر کارهای اوست.

ابو حارث، در مقدمه‌اش از اساتیدش شیخ مشهور بن حسن، شیخ سلیم هلالی و شیخ علی حلبی به خاطر صرف زمان و راهنماییهاشان در ارتباط با شکل‌‌گیری این اثر تشکر کرده است.

منبع مقاله

مقدمه‌ها، فهرست مطالب و متن کتاب.