مقدمة في النحو
| مقدمة في النحو | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | احمر بصری، خلف بن حیان (نويسنده) تنوخی، عزالدین بن امین (محقق) |
| سال نشر | 1381ق - 1961م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مقدمة في النحو، تألیف خلف بن حیان احمر (متوفی 180ق)، لغت‌شناس و راوی معروف ایرانی‌تبار[۱]، کتابی کمیاب در عصر خود[۲] و از جمله اولین متون منثور نحوی بشمار می‌آید. این اثر با مقدمه و تحقیق عزالدین تنوخی منتشر شده است.
این کتاب تنها اثری است که از خلف احمر به دست ما رسیده است[۳]؛ البته او آثاری دیگر چون دیوان شعر و کتاب جيال العرب نیز داشته که چه‌بسا در گنجینه‌های کتابخانه‌ها مدفون هستند[۴].
نویسنده، مفصل‌نویسی نحویون و غفلت آنها نسبت به مختصرنویسی و نیاز مبتدیان را سبب نگارش این مقدمه دانسته است. به نظر می‌رسد تعریض او در این کلامش به الكتاب سیبویه بوده است[۵].
تراجم‌نویسانی چون ابوالبرکات انباری و ابن ندیم و یاقوت که شرح حال خلف احمر را نوشته‌اند، از این مقدمه نام نبرده‌اند. شاید به جهت کمی رواج آن، به آن دست نیافته‌اند؛ یا اینکه در آموزش با وجود آثار دیگری چون مقدمه مبرد، عوامل جرجانی و انموذج زمخشری، مدرس‌ها از آن بی‌نیاز بوده‌اند[۶].
علاوه بر خلف احمر، شخصیت دیگری نیز با لقب احمر و نام علی بن مبارک در آن روزگار می‌زیسته که از شاگردان کسایی و از هواداران مکتب کوفه بوده است و گاه منابع کهن میان آن دو خلط کرده‌اند و ابوطیب لغوی در «مراتب النحويين» به این موضوع اشاره دارد. عزالدین تنوخی نیز در مقدمه کتاب نمونه‌هایی از این خلط را از جمله در شرح ابن هشام بر الفیه ابن مالک ارائه کرده است[۷].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه محقق.
- محمد الطاهر ابن عاشور؛ «نظرة في الكتاب المعنون بعنوان مقدمة في النحو: المنسوب إلی الإمام خلف الأحمر»، المجمع اللغة العربية بدمشق، المجلد الثامن و الثلاثون، 13 جمادی الأولی 1383، الجزء 4، ص576 تا 590.
- فاتحی‌نژاد، عنایت‌الله، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1394.