تهذيب التهذيب
| تهذیب التهذیب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | الکمال فی اسماء الرجال تهذیب الکمال فی اسماء الرجال |
| ناشر | دار صادر |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1325 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | حدیث - علم الرجال محدثان اهل سنت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 12 |
| کد کنگره | BP 115 /الف2ت9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تهذيب التهذيب، اثر احمد بن على بن حجر عسقلانى (متوفى 852ق)، تلخيص كتاب «تهذيب الكمال في أسماء الرجال»، يوسف بن زكى مزى شافعى (متوفى 942ق) است.
ساختار
كتاب در دوازده جلد تدوين شده است. در يازده جلد، اسامى به ترتيب حروف الفبا تنظيم شده و در جلد دوازدهم كنيه‌ها، كسانى كه به پدر يا جد يا مادر يا... خود نسبت داده شده‌اند، كسانى كه با نسبت به قبيله يا شهر يا... خود مشهورند، مبهمات (همه اينها به مردان مربوط مى‌شود) و نيز اسامى، كنيه‌ها، القاب و مبهمات زنان، هريك به ترتيب حروف الفبا تنظيم شده است.
گزارش محتوا
در خطبه كتاب چنين مى‌خوانيم: كتاب «الكمال في أسماء الرجال» كه عبدالغنى بن عبدالواحد بن سرور مقدسى (متوفى 600ق) تأليف كرده و يوسف بن زكى مزى (متوفى 942ق) آن را تهذيب كرده است، از مهم‌ترين منابع و تأليفات در شناخت نويسندگان و متفكرين است؛ به‌ويژه كتاب التهذيب كه نام كتاب و مطالب با هم اتفاق و الفاظ و معانى با هم ائتلاف دارند؛ اما به جهت اطناب كتاب كمتر كسى همت مطالعه آن را دارد. بنابراین بعضى از مردم براى يافتن مطالب به كتاب الكاشف كه ابوعبدالله ذهبى از كتاب التهذيب خلاصه كرده بسنده مى‌كنند. نویسنده سپس به كتاب «تذهيب التهذيب» ذهبى اشاره كرده كه از جمله اشكالات آن ذكر برخى وفيات با ظن و تخمين است. همچنين مناقب بعضى از اعلام را ذكر كرده، اما جرح و توثيق - كه مدار تضعيف و تصحيح فرد است - در بسيارى از موارد مهمل گذاشته شده است. در التهذيب نيز اسامى‌اى وجود دارد كه به احوالات آنها اشاره نشده و تنها به نقل قول‌هايى اشاره شده است.
نویسنده سپس متذكر مى‌شود كه من در اين كتاب به ذكر آنچه مفيد جرح و تعديل است اكتفا مى‌كنم و آنچه را كه سبب طولانى شدن كتاب مى‌گردد، مانند خبرهايى كه ذكر آنها به معاجم و مشيخات نزدیک تر است تا به موضوع كتاب، حذف مى‌نمايم[۱]
عسقلانىگاه الفاظ اندكى را در اثناى كلام به جهت مصلحتى افزوده است و موارد زيادى از اختلافاتى را كه درباره وفات افراد آمده - جز در مواردى كه مصلحت در عدم اختصار بوده - حذف كرده است. وى تصريح مى‌كند كه احدى از رجال التهذيب را حذف نكرده و آنچه را كه بر كتاب التهذيب افزوده است با لفظ «قلت» مشخص كرده است.[۲]
كتاب با حرف همزه با نام احمد شروع شده است. در حرف ميم هم با نام محمد آغاز شده است. در دسته‌بندى اعلام بدين‌گونه عمل شده كه اگر شخصيتى نامش معروف‌تر از كنيه اوست، در اسامى ذكر شده و در كنيه‌ها با لفظ «تقدم» به آن اشاره شده است. اگر هم اسم شخصى معروف نيست يا مورد اختلاف است، در كنيه‌ها ذكر شده است و با عبارت «يأتي في الكنى» به كنيه‌ها ارجاع داده شده است. در مورد زنان هم همين‌گونه عمل شده است. اگر نام شخصيتى در دو يا چند جا آمده، شرح حال او در اولى ذكر و در بعدى‌ها به آن ارجاع شده است.[۳]
وضعيت كتاب
بيشتر پاورقى‌هاى كتاب به تلفظ اعلام اختصاص يافته است. از جمله نواقص كتاب نبود فهرست در هيچ‌يك از جلدهاى آن است.
پانویس‌ها
منابع مقاله
خطبه و متن كتاب.