اصول فقه، فقه

اصول فقه، فقه
پدیدآوران	مطهری، مرتضی (نويسنده)
ناشر	صدرا
مکان نشر	ایران - تهران
چاپ	1
موضوع	فقه اسلامی - اصول فقه
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اصول فقه، فقه، بخشی از تقریرات درس‌گفتارهای فقهی و اصولی فقیه و دانشور معاصر، مرتضی مطهری (فریمان 1298-1358ش. قم) برای دانشجویان سالهای اول و دوم دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران است..

این مطالب شامل 2 بخش و 18 درس به ترتیب ذیل است:

اصول فقه

مقدمه‏

علم اصول در حقيقت «علم دستور استنباط» است. اين علم روش صحيح استنباط از منابع فقه را در فقه به ما می‌‏آموزد..

منابع فقه‏

منابع فقه از نظر شيعه (به استثناى گروه قليلى به نام «اخباريّين») چهارتاست:

1. كتاب خدا، قرآن
2. سنت، يعنى قول و فعل و تقرير پيغمبر يا امام.
3. اجماع.
4. عقل. اين چهار منبع در اصطلاح فقها و اصوليون «ادلّه اربعه» خوانده می‌‏شوند.

تاريخچه مختصر

در ميان علماى شيعه، اولين شخصيت برجسته‌‏اى كه در علم اصول كتبى تأليف كرد و آراء او در علم اصول قرنها مورد بحث واقع شد، سيد مرتضى عَلَم‌ُالهدى بود. سيد مرتضى كتب زيادى در علم اصول تأليف كرد. معروف‏ترين كتب او كتاب ذريعه است.

مسائل علم اصول‏

قرآن را براساس ميل و هواى نفس و مغرضانه نبايد تفسير كرد. اصوليون می‌‏گويند خود قرآن تصريح می‌‏كند و فرمان می‌دهد كه مردم در آن «تدبر» كنند و فكر خود را در معانى بلند قرآن به پرواز درآورند، پس مردم حق دارند كه مستقيماً معانى آيات قرآنيه را در حدود توانايى به دست آورند و عمل نمايند. بعلاوه در اخبار متواتره وارد شده كه پيغمبر اكرم و ائمه اطهار از اينكه اخبار و احاديث مجعوله پيدا شده و به نام آنها شهرت يافته ناليده و رنج برده‏‌اند و براى جلوگيرى از آنها مسئله «عرضه بر قرآن» را طرح كرده‏‌اند. فرموده‏‌اند كه هر حديثى كه از ما روايت شده بر قرآن عرضه كنيد اگر ديديد مخالف قرآن است بدانيد كه ما نگفته‌‏ايم، آن را به ديوار بزنيد. پس معلوم می‌‏شود برعكس ادعاى اخباريين احاديث معيار و مقياس قرآن نيستند بلكه قرآن، معيار و مقياس اخبار و روايات و احاديث است.

مسائل مشترك كتاب و سنت‏

پاره‌‏اى از مسائل اصولى، هم مربوط به كتاب است و هم مربوط به سنت. ... این مباحث مشترك عبارت است از:

1. مبحث اوامر.
2. مبحث نواهى.
3. مبحث عام و خاص.
4. مبحث مطلق و مقيد.
5. مبحث مفاهيم.
6. مبحث مجمل و مبيّن.
7. مبحث ناسخ و منسوخ.

اجماع و عقل‏

اصوليون- و همچنين متكلمين- می‌‏گويند كه چون احكام شرعى تابع و دائر مدار حكمتها و مصلحتها و مفسده‏‌هاست- خواه آن مصالح و مفاسد مربوط به جسم باشد يا به جان، مربوط به فرد باشد يا به اجتماع، مربوط به حيات فانى باشد يا به حيات باقى- پس هرجا كه آن حكمتها وجود دارد حكم شرعى مناسب هم وجود دارد، و هرجا كه آن حكمتها وجود ندارد حكم شرعى هم وجود ندارد. حالا اگر فرض كنيم در مورد بخصوصى از طريق نقل هيچ گونه حكم شرعى به ما ابلاغ نشده است ولى عقل به‌‏طور يقين و جزم به حكمت خاصى در رديف ساير حكمتها پى ببرد، كشف می‌‏كند كه حكم شارع چيست.

اصول عمليّه‏

اصول چهارگانه (برائت، احتياط، تخيير و استصحاب) اختصاص به مجتهدين براى فهم احكام شرعى ندارد، در موضوعات هم جارى است، مقلدين هم می‌‏توانند در عمل هنگام شك در موضوعات از آنها استفاده كنند.

فقه

تنوع مسائل فقه‏

شهید مطهری با انتقاد از تقسیم‌بندی‌های ابواب علم فقه، تقسیم بر اساس ماهيت و طبيعت موضوعات فقهى را ترجیح می‌دهد:

1. عبادی
2. قضائى
3. اقتصادى
4. جزائى
5. سياسى
6. اخلاقى و ....

منابع مقاله

مقدمه ناشر و متن کتاب.

وابسته‌ها

مجموعه آثار استاد شهید مطهری

یادداشتهای استاد مطهری