كفاية الأثر في النص على الأئمة الاثنی عشر
| كفاية الأثر في النص على الأئمة الاثنی عشر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خزاز رازی، علی بن محمد (نویسنده) حسینی کوه‌کمری، عبداللطیف (محقق) |
| ناشر | بيدار |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1401 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | احادیث شیعه - قرن 4ق. امامت - احادیث |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 141/5 /الف8خ4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كفاية الأثر في النص على الأئمة الاثنی عشر، نوشته ابوالقاسم، على بن محمد بن على خزاز قمى رازى از چهره‌هاى دانشمند و از راويان مشهور و معتبر و از علما و فقهاى بزرگ شيعه در نيمه دوم قرن چهارم هجرى است. اين كتاب، به زبان عربى و در موضوع امامت است. براساس برخى مطالب این کتاب، خزّاز آن را پس از 381 نگاشته است[۱].
انگیزه تألیف
به‌رغم آنکه خزّاز در سبب نگارش کتاب خود، شبهات معتزله نسبت به امامیه در مسئله امامت را ذکر کرده، اما براساس آنچه در جایى دیگر از کتاب خود آورده مى‌توان دریافت که هدف اصلى وى پاسخ دادن به ایرادهاى زیدیه بوده که در روزگار خزّاز، متکلمان و عالمان برجسته‌اى از آنها، همچون ابوطالب‌هارونى، در رى ساکن بوده‌اند و این ایرادها در سنّت زیدیه بارها در خرده‌گیرى بر امامیه تکرار شده است[۲].
اين كتاب، از معتبرترين كتاب‌هاى روايى شيعه به شمار مى‌آيد و از زمان نگارش تا حال، پيوسته، مورد توجه علما و بزرگان شيعه قرار داشته است. اين كتاب، يكى از منابع مهم مجموعه‌هاى روايى شيعه، مانند بحار الانوار است.
علامه مجلسى، درباره اين كتاب، مى‌فرمايد:
«كتاب الكفاية، كتاب شريف لم يؤلف مثله فى الإمامة و هذا الكتاب و مؤلفه مذكوران فى إجازة العلامة و غيرها و تأليفه أدل دليل على فضله و ثقته و ديانته».
ساختار
كتاب، متشكل از يك مقدمه، دو بخش و 39 باب است.
گزارش محتوا
در مواردى، ظاهرآ براساس نسخه‌اى از کتاب خزّاز، به اشتباه کفایة‌الاثر به شیخ‌صدوق و شیخ‌مفید نسبت داده شده است. کفایة‌الاثر مورد استناد و ارجاع عالمان و از منابع مجلسى در تألیف بحارالانوار بوده است. علامه حلّى در اجازه‌نامه خود به بنى‌زهره از این اثر یاد کرده است. محسن امین از نسخه‌اى نفیس و قدیمى از این کتاب که در 584 کتابت شده و اجازه برخى از عالمان بر آن درج شده بوده، سخن گفته و آن را وصف کرده است.خزّاز در این کتاب در مقام گردآورى روایات و نصوص دالّ بر خلافت و امامت ائمه علیهم‌السلام است. او روایات را در دو بخش و 39 باب سامان داده است. بخش نخست شامل تصریحاتى است که 27 تن از صحابیان پیامبر صلى‌اللّه علیه‌وآله‌وسلم بر امامت على علیه‌السلام و فرزندانش نقل کرده‌اند. او روایات هر صحابى را در بابى خاص گردآورده است. در بخش دوم، نصوص نقل‌شده از ائمه علیهم‌السلام در امامت امامان دوازده‌گانه یا معرفى امام بعدى، هریک در بابى خاص گرد آمده است. در پایان این بخش، روایاتى از زیدبن على‌بن حسین دالّ بر امامت امامان دوازده‌گانه آمده است. مؤلف به هنگام نقل روایات زید از مقام او دفاع کرده و نوشته است که او هرگز مدعى امامت نبوده بلکه به امامت امام صادق علیه‌السلام اعتراف داشته است.نسخه‌هاى خطى متعددى از کفایة‌الاثر باقى مانده و چاپ انتقادى آن را محمدکاظم موسوى و عقیل ربیعى منتشر کرده‌اند. عبداللّه افندى اصفهانى تصریح کرده که آثار دیگرى چون الباب المفتوح الى ما قیل فى النفس و الروح، مختصر المصباح، مختصرالمختلف، مختصر مجمع‌البیان، و رساله‌اى در منطق، تألیفات زین‌الدین بیاضى بوده و به‌اشتباه به خزّاز نسبت داده شده‌اند[۳].
مؤلف، در اين كتاب، به جمع‌آورى روايات معتبر شخصيت‌هاى مشهور صحابه، از حضرت رسول خدا(ص) و هم‌چنين روايات فراوانى از ائمه(ع)، درباره تعداد امامان بعد از حضرت رسول خدا(ص) و نام آنها پرداخته است.
تعدادى از بزرگان و شخصيت‌هايى كه در اين كتاب، به روايات آنها استناد شده، عبارتند از:
- على بن ابى‌طالب(ع).
- امام حسن(ع).
- امام حسين(ع).
- عبدالله بن عباس.
- عبدالله بن مسعود.
- ابوسعيد خدرى.
- ابوذر غفارى.
- سلمان فارسى.
- جابر بن عبدالله انصارى.
- زيد بن أرقم.
- ابوأيوب انصارى.
- عمار ياسر.
- حذيفة بن يمان.
...
از ميان زنان، به سخنان شخصيت‌هايى مانند فاطمه زهرا(س) و ام سلمه و عايشه استناد شده است.
نسخه‌شناسى
- نسخه‌اى در كتاب‌خانه علامه سيد جلال‌الدین محدث ارموى كه تاريخ نگارش آن، 931ق و به خط تاج‌الدين بن عبدالله بن سليمان فقيه است.
- اين نسخه، از روى نسخه‌اى كه تاريخ نگارش آن، 404ق، است، نگاشته شده و شيخ زكى، على بن محمد بن طى، آن را مطالعه و تصحيح نموده است.
- نسخه‌اى در كتاب‌خانه حضرت آیت‌الله نجفى مرعشى در شهر مقدس قم كه تاريخ نگارش آن، 1086ق و به خط مؤمن بن عبدالجواد كاظمى است.
- اين نسخه، نسخه‌اى باارزش و قديمى و تصحيح شده است.
- نسخه‌اى ديگر در كتاب‌خانه حضرت آیت‌الله نجفى مرعشى به تاريخ 1280ق و به خط علامه بزرگ، محدث نورى، صاحب مستدرك. اين نسخه، توسط ناسخ تصحيح نيز شده است.
پانویس
منابع مقاله
باقری، حمید، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، 1390