تلبيس إبليس

تلبيس إبليس
پدیدآوران	ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (نویسنده) مراد، یحیی (محقق)
ناشر	کتب عربية
مکان نشر	[بی جا] - [بی جا]
سال نشر	13ش.
چاپ	چاپ یکم
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏/الف?ت? / 226/1 BP

تلبيس إبليس، اثر ابوالفرج عبدالرحمن بن على بن جوزى (510-597ق)، کتابی است به عربی در رد و نقد اصحاب عقاید و طوایف مختلف، از جمله فیلسوفان و صوفیان.

این کتاب به تعبیر مؤلف، درباره انواع محرمات و بدعت‌های ناشی از وسوسه‌های شیطانی است. ابن جوزی در این اثر، با بحث جدلی به بسیاری از طوایف و فرق، از جمله خوارج، شیعیان (به قول او روافض)، فلاسفه، متکلمان، باطنیان و به‌ویژه صوفیه، تاخته و حتی برخی محدثان و فقها را به سبب طرف‌داری از آنچه او بدعت و خروج از سنت پیامبر(ص) خوانده، نکوهش کرده است.

ابن جوزی در تحمیدیه کتاب، ضمن ستایش عقل به‌عنوان تصدیق‌کننده وحی، ابلیس را مؤثر در فرقه‌فرقه شدن مردم پس از عصر پیامبر(ص) و صحابه معرفی می‌کند و می‌گوید که این کتاب را نوشته است تا مردم را از فتنه ابلیس برحذر دارد و پنهان‌کاری‌های او را آشکار کند.

تلبیس ابلیس در بیان ریشه‌های درونی اعتقادات و رفتارها اثر درخور توجهی است. ابن جوزی می‌کوشد تا با نقادی، فریب‌های نفسانی و شیطانی را آشکار کند و تصاویری از هوای نفس انسان ارائه دهد؛ همچنین احزاب و فرق، اوضاع و احوال جامعه و زمان خویش را معرفی کند. این اثر را می‌توان سندی مهم در تاریخ فکری و اجتماعی عالم اسلام در قرن ششم دانست.

ابن جوزی در تألیف این کتاب، از چند اثر مهم، از جمله «الرد علی الغلاة» و کتاب «الآراء و الديانات» تألیف محمدبن حسن نوبختی، استفاده کرده است؛ همچنین برخی اطلاعات و اخبار خود را از کتاب‌هایی به دست آورده که از بین رفته است.

از جمله بخش‌های کتاب تلبیس ابلیس، رد بر خوارج و روافض است. به‌زعم ابن جوزی، این دو گروه، دو قطب افراط و تفریط درباره حضرت علی(ع) هستند. وی در این بخش، به گفته خودش، عقاید شیعیان را بازگو می‌کند، اما بیشتر، عقاید اهل غلو را نقل و نقد می‌کند. همچنین به برخی از عقاید و آرای فقهی فقهای شیعه اشاره دارد و آن‌ها را بدعت می‌داند و در انتها دو خطبه منسوب به حضرت علی(ع) را می‌آورد که در فضائل خلفا و منع شماتت آنهاست.

منابع مقاله

عروج‌نیا، پروانه، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، به آدرس اینترنتی:

http://lib.eshia.ir/23019/1/3823