تلبيس إبليس

    از ویکی‌نور
    تلبيس إبليس
    تلبيس إبليس
    پدیدآورانابن جوزی، عبدالرحمن بن علی (نویسنده) مراد، یحیی (محقق)
    ناشرکتب عربية
    مکان نشر[بی جا] - [بی جا]
    سال نشر13ش.
    چاپچاپ یکم
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏/الف?ت? / 226/1 BP

    تلبيس إبليس، اثر ابوالفرج عبدالرحمن بن على بن جوزى (510-597ق)، کتابی است به عربی در رد و نقد اصحاب عقاید و طوایف مختلف، از جمله فیلسوفان و صوفیان.

    این کتاب به تعبیر مؤلف، درباره انواع محرمات و بدعت‌های ناشی از وسوسه‌های شیطانی است. ابن جوزی در این اثر، با بحث جدلی به بسیاری از طوایف و فرق، از جمله خوارج، شیعیان (به قول او روافض)، فلاسفه، متکلمان، باطنیان و به‌ویژه صوفیه، تاخته و حتی برخی محدثان و فقها را به سبب طرف‌داری از آنچه او بدعت و خروج از سنت پیامبر(ص) خوانده، نکوهش کرده است[۱].

    ابن جوزی در تحمیدیه کتاب، ضمن ستایش عقل به‌عنوان تصدیق‌کننده وحی، ابلیس را مؤثر در فرقه‌فرقه شدن مردم پس از عصر پیامبر(ص) و صحابه معرفی می‌کند و می‌گوید که این کتاب را نوشته است تا مردم را از فتنه ابلیس برحذر دارد و پنهان‌کاری‌های او را آشکار کند[۲].

    تلبیس ابلیس در بیان ریشه‌های درونی اعتقادات و رفتارها اثر درخور توجهی است. ابن جوزی می‌کوشد تا با نقادی، فریب‌های نفسانی و شیطانی را آشکار کند و تصاویری از هوای نفس انسان ارائه دهد؛ همچنین احزاب و فرق، اوضاع و احوال جامعه و زمان خویش را معرفی کند. این اثر را می‌توان سندی مهم در تاریخ فکری و اجتماعی عالم اسلام در قرن ششم دانست[۳].

    ابن جوزی در تألیف این کتاب، از چند اثر مهم، از جمله «الرد علی الغلاة» و کتاب «الآراء و الديانات» تألیف محمد بن حسن نوبختی، استفاده کرده است؛ همچنین برخی اطلاعات و اخبار خود را از کتاب‌هایی به دست آورده که از بین رفته است[۴].

    از جمله بخش‌های کتاب تلبیس ابلیس، رد بر خوارج و روافض است. به‌زعم ابن جوزی، این دو گروه، دو قطب افراط و تفریط درباره حضرت علی(ع) هستند. وی در این بخش، به گفته خودش، عقاید شیعیان را بازگو می‌کند، اما بیشتر، عقاید اهل غلو را نقل و نقد می‌کند. همچنین به برخی از عقاید و آرای فقهی فقهای شیعه اشاره دارد و آن‌ها را بدعت می‌داند و در انتها دو خطبه منسوب به حضرت علی(ع) را می‌آورد که در فضائل خلفا و منع شماتت آنهاست[۵].

    پانویس

    1. ر.ک: عروج‌نیا، پروانه، ج8، ص82
    2. ر.ک: همان
    3. ر.ک: همان
    4. ر.ک: همان
    5. ر.ک: همان، ص83

    منابع مقاله

    عروج‌نیا، پروانه، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی



    وابسته‌ها