مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). گروه رجال

نام	مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). گروه رجال
نام‌های دیگر	گروه رجال مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
نام سابق
وضعیت حقوقی	از جمله گروه‌های پژوهشی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
هدف	در حوزه شناسایی سند و روایان احادیث معصومین(ع) به شمار می رود و به نوبه خود، نقش بسزایی در فهم وضعیت سندی روایات دارد
رئیس
بنیانگذاری
وبگاه	https://www.noorsoft.org/
کد مؤلف	AUTHORCODE18847AUTHORCODE

گروه رجال مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، از جمله گروه‌های پژوهشی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است. دراية‎ النور‎، تراجم و کتاب‌شناسی و رجال شیعه‎ از جمله تولیدات این مرکز در موضوع علم رجال است.

معرفی

به دلیل تخصصی بودن دانش رجال، تاکنون نرم‌افزارهای محدودی توسط مراکز و مؤسسات مربوطه تهیه و تولید‎ شده‎ است‎؛ از جمله «مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی‎»، در‎ زمینه‎ علوم‎ اسلامی‎ و انسانی‎ تولیدات ارزشمندی را در دسترس علاقه‌مندان و محققان و فرهیختگان قرار داده و در خصوص آماده‌سازی کتابخانه الکترونیکی علم رجال نیز خوش درخشیده و در این‌باره محصولات مفیدی را به‌طور خاص یا عام عرضه نموده است. نخستین نرم‌افزار رجالی تولیدشده توسط مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، «معجم الفاظ رجال» نام داشت که تحت محیط داس (DOS) بود. این برنامه، مصادر‎ اوّلیه‎ رجال شیعه، مانند: رجال طوسی، رجال نجاشی و رجال ابن‎ غضائری، رجال ابن ‎داود، رجال کشی و فهرست شیخ طوسی را در بر داشت. با گذشت زمان، نرم‌افزارهای دیگری‎ نیز‎ از سوی این مرکز تهیه‎ و تولید‎ شد که به‌طور خاص یا به شکل جانبی به ارائه اطلاعات لازم درباره دانش رجال پرداخته است. در ذیل به‌طور اختصار، به‎ معرفی‎ این تولیدات می‌پردازیم:

الف)- دراية‎ النور‎:

این برنامه که نخستین نرم‌افزار تخصصی در زمینه علم رجال شیعه بشمار می‌رود، از سه بخش اصلی: اسناد، کتب ثمانیه رجالی و معجم رجال الحدیث تشکیل شده است. امکانات‎ فنی‎ و محتوای علمی این لوح فشرده، به شرح ذیل است:

متن کامل 31 جلد کتاب رجالی، 55 جلد کتاب حدیثی و 29 جلد لغت‌نامه؛
بازسازی و ارزیابی تمامی اسناد کتب اربعه و وسائل الشيعة‎ و نیز‎ امکان بررسی‎ اتصال و بیان نوع اسناد؛
نمایش‎ متن کتاب «معجم رجال الحديث» با امکان تمایز عناوین و اعلام، به‍‌همراه ارتباط‎ با «تفصيل الطبقات»؛
ارتباط دوسویه میان عناوین معیار بخش «کتب ثمانیه رجال» و بخش «اسناد».

ب)- دراية النور به‍‌همراه اسناد شیخ صدوق‎: این بسته نرم‌افزاری از دو نرم‌افزار «دراية النور» و «اسناد شیخ صدوق» تشکیل شده است. نرم‌افزار نخست، مشتمل بر متن کامل 31 جلد کتاب رجالی، 55 جلد کتاب حدیثی و 29 جلد‎ لغت‌نامه‎ است که از امکانات خوبی در زمینه رجال نیز برخوردار است؛ اما نرم‌افزار اسناد شیخ صدوق، آثار شیخ صدوق، مشتمل بر متن کامل 10 عنوان‎ کتاب‎ حدیثی در 17 جلد، با اعراب کامل، به‍‌همراه 29 جلد لغت‌نامه را در بر دارد.

ج)- دروس حوزوی:

در این نرم‌افزار، متن کامل‎ 230‎ عنوان‎ در 785 جلد کتاب از دروس حوزوی، به‎ زبان‎ عربی و فارسی قابل دسترسی است. برخی از منابع درایه و رجالی ارائه‌شده در این لوح‎ فشرده‎ که‎ در شمار منابع درسی حوزه علمیه نیز بشمار می‌رود، عبارتند‎ از‎: اختيار معرفة الرجال، الوجيزة في الرجال، قاموس الرجال، منهاج المقال، منتهی المقال، معجم رجال الحديث، رجال‎ علامه‎ حلی‎، رجال شیخ طوسی، إيضاح الاشتباه، رجال ابن غضائری و جامع الرواة و إزاحة الإشتباهات‎ عن‎ الطرق‎ و الأسناد.

د)- تراجم و کتاب‌شناسی:

برنامه فوق نیز متن کامل 339 عنوان کتاب در مورد‎ شخصیت‌شناسی‎ و کتاب‌شناسی،‎ طی 1178 جلد، به زبان عربی و فارسی را در بر دارد. این کتابخانه الکترونیکی نیز شماری از کتب رجالی‎ معتبر‎ را عرضه نموده که برای محققان علم رجال و حدیث قابل استفاده است‎. منابع‎ قابل‎ دسترس در این برنامه عبارتند از: رجال طوسی، رجال نجاشی، تنقيح المقال مامقانی، رجال حلی‎، فهرست‎ طوسی‎، رجال کشی، قاموس الرجال، معجم رجال الحديث و تفصيل طبقات الرواة.

ه)- رجال شیعه‎:

نرم‌افزار‎ رجال شیعه، در نوع خود، کامل‌ترین نرم‌افزار درباره علم رجال بشمار می‌رود. این برنامه‎، با‎ هدف‎ آسان‌سازی دسترسى پژوهشگران به آثار رجالی شیعه تهیه شده و در آن، متن‎ مهم‎ترین‎ کتب مذهب امامیه در زمینه علم رجال‎ همراه‎ با‎ قابلیت‎هاى متنوعى جهت جستجو و انجام پژوهش‌هاى گوناگون‎ رجالی‎ در آنها فراهم آمده است. محدودبودن منابع رجالی شیعه به اصول ثمانیه و معجم‎ رجال‎ الحديث در نرم‌افزار «دراية النور‎» و نیاز‎ پژوهشگران مباحث‎ رجالی‎ به‎ منابع تحقیقی بیشتر و بهره‌گیری از نظرات‎ علمی‎ و کارشناسیِ بخش قابل توجهی از دانشمندان رجال حدیث شیعه، زمینه‌ساز تولید نرم‌افزار‎ کتابخانه‌ایِ‎ «رجال شیعه» گردید. این کتابخانه‎ الکترونیکی‎، به‌طور کلی، شامل 100‎ عنوان‎ از منابع و تألیفات مهمّ علم رجال می‌باشد که توسط دانشمندان شیعه نگارش یافته‎ است‎. انواع مختلف نگاشته‌های رجالی گردآمده‎ در‎ این‎ مجموعه، اعم از‎ طبقات‎، فهرست‌نگاری، تک‌‌‌‌‌‌‎نگاری، جرح و تعدیل‎ که‎ در فاصله زمانی قرن سوم هجری تا قرن اخیر به رشته تحریر درآمده، کتابخانه‎ نسبتاً‎ کامل و جامعی با 261 جلد کتاب‎ را‎ در اختیار‎ طلاب‎ سطوح‎ عالی حوزه، دانشجویان علوم‎ حدیث و محققان رجال‌پژوه قرار می‌دهد. این کتابخانه می‌تواند برای کاربران دو نرم‌افزار «دراية النور» و «فرهنگ‎ اسناد‎ شیخ صدوق» که پیش‎تر توسط مرکز‎ تحقیقات‎ کامپیوتری‎ علوم‎ اسلامی،‎ عرضه گردیده، زمینه‎ بهتری‎ را جهت تحقیقات گسترده‌تر و کسب اطلاعات و مستندات رجالی بیشتر فراهم آورد. به‌منظور آسان‌سازی کار محققان‎ رجالی، گنجاندن قابلیت ارزیابی وضعیت سند روایات و اعلام گزارش به کاربر، امکانی ارزنده و کارگشاست. افزودن این ویژگی که در نرم‌افزار تخصصی «درایة النور» نیز ارائه شده، بر کارآمدی برنامه می‌افزاید‎ و راه‎ پژوهش را برای محققان علم رجال و حدیث هموار می‌سازد^[۱]‎.