ترجمه مقتل الإمام أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب(ع)
ترجمه مقتل الإمام أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب(ع)، اثر محمود مهدوی دامغانی، ترجمه فارسی کتاب «مقتل الإمام أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب(ع)»، تألیف ابوبکر عبدالله بن محمد بن عبید، معروف به ابن ابی‌الدنیا می‌باشد.
| ترجمه مقتل الإمام أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب(ع) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مهدوی دامغانی، محمود (مترجم)
موسسه پژوهش و مطالعات عاشورا. گروه معارف اسلامي (تهیه و تدوین) ابن ابی‌الدنیا، عبدالله بن محمد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | مقتل الامام امير المومنين علي بن ابي طالب (ع). فارسي |
| ناشر | تاسوعا |
| مکان نشر | ايران - مشهد مقدس |
| سال نشر | 1379ش. |
| چاپ | چاپ اول |
| موضوع | علي بن ابي طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - شهادت
علي بن ابي طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - احاديث اهل سنت علي بن ابي طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - فضايل |
| زبان | فارسي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف2 م7041 / 37/8 BP |
کتاب «مقتل الإمام أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب(ع)»، یک‌صدونوزده حدیث را در بر دارد که به شیوه متداول آن روزگار، همه آنها مسند و با آوردن سلسله راویان است و این موضوع یکی از ارزش‌های این کتاب است[۱].
در ابتدای کتاب، مقدمه‌ای از مترجم افزوده شده که در آن، ضمن تعریف کتاب و بیان موضوع فصول آن، به این نکته اشاره گردیده است که این کتاب که در نیمه اول قرن سوم تألیف شده، مأخذی ارزنده در تبیین سیره و زندگانی امیرالمؤمنین(ع) بوده و ترجمه آن به فارسی، برای کسانی که نمی‌توانند از زیان عربی استفاده کنند، سودمند خواهد بود. اما بااین‌حال، هیچ کتابی جز کتاب‌های الهی و معصومین(ع)، خالی از کاستی و نادرستی نیست؛ به‌ویژه در این‌گونه کتاب‌های تاریخی که معمولا فراهم‌کنندگان آن، یک سلسله روایات را بدون نقد و بررسی، فراهم آورده و درنتیجه، در آنها، روایات متعارض با یکدیگر، دیده می‌شود. در ادامه، مترجم برای مثال، به نمونه‌ای از مطالب کتاب اشاره نموده تا خواننده صحت این موضوع را به‌خوبی دریابد؛ به‌عنوان مثال، ابن ابی‌الدنیا در حدیث شماره 19 از گفته زحر بن قیس، حدیثی آورده است که از مطالب آن، معلوم می‌شود امام حسین(ع)، به هنگام شهادت حضرت علی(ع)، در کوفه نبوده و در مأموریت جنگی در مدائن به سر می‌برده است. به اعتقاد مترجم، زحر بن قیس که نام او هم مختلف و به‌صورت زهر و زجر هم آمده است، چندان شناخته‌شده نیست و از سوی دیگر، ابن ابی‌الدنیا، در حدیث شماره 33 کتاب، از گفته جندب بن عبدالله ازدی، روایت می‌کند که گفته است: «پس از مضروب شدن حضرت علی(ع)، به خانه‌اش رفتم که با دیدن او، آرامشی یابم... تا آنجا که می‌گوید، علی(ع) دو پسر خود حسن(ع) و حسین(ع) را فراخواند و به آن دو چنین فرمود که شما را به ترس از خدا سفارش می‌کنم و...» جندب در پی این سخن می‌افزاید که آنگاه علی(ع) به حسن(ع) و حسین(ع) فرمود: به شما درباره محمد بن حنفیه سفارش می‌کنم[۲].
به اعتقاد مترجم، مواردی هم در کتاب دیده می‌شود که ابن ابی‌الدنیا به قاعده فقه اهل سنت در آن سخن گفته است؛ نظیر آنچه که در حدیث شماره 67 نقل کرده است که حضرت مجتبی(ع) در نماز بر پیکر امیرالمؤمنین(ع)، چهار تکبیر گفت که این حدیث به‌طور کلی، با مبانی فقهی شیعه، ناسازگار است. به همین جهت در ترجمه کتاب، با کمال دقت، تمام تعلیقات محقق متن، ترجمه شده و در پاره‌ای از موارد، علاوه بر آن هم توضیحاتی از طرف مترجم، افزوده شده است[۳].
مقدمه مترجم، در تاریخ هفدهم ربیع‌الاول 1418ق/ اول مرداد 1376ش، نوشته شده است[۴].
کتاب از ترجمه‌ای شیوا و رسا برخوردار بوده و مترجم ضمن رعایت اصل امانت در ترجمه، ترجمه‌ای نسبتا سلیس و روان از کتاب ارائه نموده است. برای آشنایی با نوع ترجمه و مقدار توانایی مترجم، بخشی از متن عربی همراه با ترجمه فارسی آن نقل می‌شود:
«من الواضحات الأوليه لكل متحنك في التاريخ أن الأمام علي بن أبي‌طالب قد استهدف للقتل مرارا وصار هدفا للشهادة في طول حياته لاسيما ليلة هجرة النبي(ص) من داره وإيوائه إلی الغار ثم إلی المدينة الطيبة و بعد ليلة المبيت وخروج علي مع الفواطم إلی النبي قد تأكدت عزيمة جمع من الكفار علی قتله عندما لحقوه بالطريق وقالوا له: ارجع بالنسوة وحالوا بينه و بين النسوة كي يرجع هن فشد عليهم وقتل أحدهم وهو يقول:
| خلوا سبيل الجاهد المجاهد | آليت لا أعبد غير الواحد[۵] |
«یکی از مسائل ابتدایی و روشن برای همه دست‌اندرکاران تاریخ، این است که امام علی بن ابی‌طالب(ع)، همواره خواهان شهادت در راه خدا و در همه عمر، از سوی دشمنان، هدف و نشانه بوده است؛ به‌ویژه در شب هجرت پیامبر (که درود و سلام پروردگار بر آن بزرگوار و خاندانش باد)؛ همان شبی که آن حضرت از خانه خود بیرون آمد و آهنگ پناه بردن به غار ثور فرمود و سپس از آنجا، به‌سوی مدینه طیبه رخت بربست. پس از آن شب، هنگامی که علی(ع) همراه تنی چند از بانوان که همه را فاطمه نام بود، برای پیوستن به پیامبر(ع)، از مکه بیرون آمد، گروهی از کافران، او را تعقیب کردند و چون میان راه به او رسیدند، تصمیم استوار بر کشتن او گرفتند. نخست او را گفتند که همراه با بانوان، به مکه برگرد و سپس خود را میان او و زن‌ها مانع قرار دادند تا خودشان آنان را برگردانند؛ علی(ع) با آن کافران درآویخت و خون یکی از ایشان را بریخت و این رجز را خواند: راه پیکارگر کوشا را بازکنید که سوگند خورده‌اند جز پروردگار یگانه را پرستش نکنم»[۶].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۷]، به توضیح و تشریح برخی از کلمات متن، پرداخته شده است[۸].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- ابن ابی‌الدنیا، عبدالله بن محمد، «مقتل الأمام أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب»، مجمع إحياء الثقافة الإسلامية، تهران، چاپ اول، 1411ق/1990م.