غرر الحكم و درر الكلم
| غرر الحکم و درر الکلم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | علی بن ابیطالب(ع)، امام اول (نویسنده)
آمدی، عبدالواحد بن محمد (گردآورنده) رجایی، سید مهدی (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | مجموعة من کلمات و حکم الإمام علی علیه‌السلام غرر الحکم و درر الکلم |
| ناشر | دار الکتاب الإسلامي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1410 ق یا 1990 م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | احادیث اخلاقی - قرن 5ق.
احادیث شیعه - قرن 5ق. علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - کلمات قصار |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 39 1368 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
غرر الحكم و درر الكلم، تأليف عبدالواحد آمدى تميمى از علماى قرن ششم هجرى است كه توسط سيد مهدى رجايى تصحيح شده است.
ساختار
غررالحکم و درر الکلم، به ترتیب حروف الفبا (فقط حرف اوّل نخستین کلمه حدیث) با مراعات سجع آن‌ها تنظیم شده است. این کتاب 91 باب دارد[۱]. این اثر، با مقدمه‌اى به قلم مصحح كتاب آغاز شده است. شرح حال مؤلف، اعتقادات و تأليفات او، شيوه تصحيح كتاب با استفاده از نسخ متعدد خطى و چاپى و مصادر مورد استفاده در شرح حال مؤلف، بخش‌هاى مختلف مقدمه را تشكيل مى‌دهند.
گزارش محتوا
امیرمؤمنان علی(ع)، سرآمد ارباب بلاغت و اوج قلّه افراشته فصاحت بود. زبان گویا و منطق شیوای او که از سینه آکنده از حکمت و فضیلتش نشأت می گرفت، نشان دهنده بخشی از علوم الهی بود که به وسیله پیامبر اکرم(ص) بدو به یادگار سپرده شده بود. خود حضرت می فرمود:
ینحدر عنّی السّیل و لایرقی الیّ الطیر.
سیلاب [علوم و معارف] از قلّه من سرازیر است و [توسن فکر] هیچ پرواز کننده‌ای به اوج [کمالات] من نمی‌رسد.
لذا از دیرباز تاکنون، سخنان نغز و پرمغز امیرالمؤمنین، مورد توجّه همگان قرار گرفته و بسیاری از شیفتگان علم و حکمت، به گردآوری سخنان گهربار آن حضرت پرداخته‌اند. در این میان، بخصوص کلمات قصار ایشان اذهان را به خود جلب کرده است، تا بدان جا که ده‌ها کتاب در این زمینه نگاشته شده که از قدیمی‌ترین آن‌ها، «مأة کلمة» ابوعثمان عمرو بن بحر بصری معروف به جاحظ (م255ق) است که ترجمه و شرح فراوان از آن شده است.
معروف‌ترین کتاب جامع کلمات قصار حضرت، کتاب شریف «غررالحکم و دررالکلم» آمدی است[۲].
آمدی شهرت خود را مدیون کتاب غررالحکم و درر الکلم است که مجموعه عظیمی از کلمات قصار امام علی(ع) را در بر دارد. چنانکه پیداست، تا سده 5ق/11م کار جمع‌آوری کلمات قصار رونقی نیافته بود. ازاین‌رو ظاهراً تنها اثری که آمدی از آن بهره گرفته، «صد کلمه» جاحظ (متوفی 255ق/869م) بوده است، اما وی این اثر را حقیر شمرده و در شگفت است از اینکه جاحظ با آن مقام والایش در دانش چنین اثر کوچکی در باب کلمات قصار فراهم آورده است.
«غررالحکم و درر الکلم»، دربرگیرنده بیش از ده هزار (10760) حدیث از سخنان کوتاه امیرالمؤمنین علی(ع) است[۳].
روایات بسیار متنوع بوده و ازنظر موضوعی شامل روایات اعتقادی، اخلاقی، عبادی، اجتماعی و سیاسی و... می‌شود. متأسفانه نویسنده، سند این روایات حذف نموده و خود در مقدمه‌اش به آن اقرار کرده است[۴].
این کتاب در قرن 12ق/18م توسط جمال‌الدین محمد خوانساری (متوفی 1121 یا 1125ق) به دستور شاه سلطان حسین صفوی، به فارسی ترجمه و شرح شده و به کوشش میرجلال‌الدین محدّث اُرْمَوی در 1346ش در تهران انتشار یافته است. افزون بر این، در یکی دو قرن اخیر، بسیاری از دانشمندان به این کتاب پرداخته‌اند. از آن میان عبدالکریم بن محمد یحیی قزوینی آن را برحسب موضوع در 99 باب مرتب کرده و شرح فارسی بر آن افزوده و آن را نَظْمُ الْغُرَر وَ نَضْدُالدُّرَر خوانده است. بخشی از همین کتاب است که اصدافُ الدُّرر نام گرفته است. کتاب غرر، به خواهش میرزا احمد تبریزی توسط میرزا موسی خوشنویس (عماد الفقراء) متخلّص به «حالی» نیز به فارسی ترجمه شده و بخشی از آن در مجموعه انهار جاریه در 1344ق/1925م در شیراز به چاپ رسیده است. ترجمه دیگری هم توسط حاجی محمدعلی انصاری قمی، در تهران در 1335ش صورت گرفته است، و همچنین خلاصه مختصری از غررالحکم را سید ابوالقاسم مرعشی ترجمه کرده و همراه با متن در 1327ش در تهران انتشار داده است. غررالحکم بارها به چاپ رسیده است که از جمله آنهاست چاپ‌های دمشق، 1331ق/1913م؛ صیدا، 1349ق/1930م؛ بمبئی، 1280ق/1863م. نسخه‌های خطی متعددی نیز از آن در دست است[۵].
پانویس
وضعیت کتاب
كتاب، فاقد پانوشت و حواشى است. در انتهاى اثر، احاديث ساقطه از كتاب، اختلاف نسخ و فهرست مطالب ذكر شده است.
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب؛
- شعار، جعفر، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374ش.
- انصاری قمی، ناصرالدین، کتابشناسی غرر الحکم و درر الکلم، علوم حدیث، بهار 1378، شماره 11
وابسته‌ها
شرح محقق بارع جمال‌الدین محمد خوانساری بر غُرر الحکَم و دُرَر الکَلم
غرر الحكم و درر الكلم آمدی (به صورت موضوعی)، با شرح و ترجمه فارسی
شکوفه‌های خرد یا سخنان علی عليه‌السلام
گفتار امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام همراه با ترجمه فارسی هداية العلم و غرر الحكم
ترجمه تصنیف غرر الحکم و درر الکلم
کلمات قصار حضرت علی ابن ابیطالب(ع) با ترجمه به فارسی و فرانسه