الفصول المهمة في معرفة الأئمة عليهم‌السلام
| الفصول المهمة في معرفة الأئمة علیهم‌السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غریری، سامی (محقق) ابن صباغ، علی بن محمد (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، سازمان چاپ و نشر |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1422 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ائمه اثناعشر
امامت سادات - نسب نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 36 /الف2 ف62 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الفصول المهمة في معرفة الأئمة عليهم‌السلام کتابی است درباره زندگانى دوازده امام و از ابن صباغ مالكى نویسنده سنى مذهب قرن نهم است. اين كتاب براى هر امام فصلى گشوده و با عناوينى مشخص، مطالب ويژه هر امام مورد بررسى قرار گرفته است.
انگيزه نگارش
نویسنده انگيزه خود از اين تأليف را درخواست دوستان خويش و به منظور تكفير گناهان گذشته بيان مى‌كند.
تعبير ابن صباغ مالكى از امامان شيعه و القابى كه براى ايشان ذكر مى‌كند مانند نويسندگان شيعى است. او با ذكر نام امام و لقب مشهور وى مشخص مى‌كند كه وى چندمين امام است. البته عنوان دهى اين كتاب از «كشف الغمة» گرفته شده است زيرا اربلى نيز در آغاز بررسى زندگى هر امام به همين نحو گزارش مى‌كند.
وى پيش از بحث از زندگى امامان، به اين سئوال كه اهل‌بيت چه كسانى هستند پاسخ داده است. گزارشهاى اين كتاب در بخش مربوط به مخالفتهاى معاويه و اصحاب جمل تاريخى است هر چند منابع را مشخص نكرده است.
روش تأليف
نویسنده پس از نقل مطالب از اشعار نيز بهره گرفته و در موضوع سخن، اشعارى نقل مى‌كند. او برخى از مطالب فرا تاريخى را نيز نقل مى‌كند كه در اين موارد تحت تأثير منابعى است كه از آنها استفاده كرده است. براى نمونه از كتاب «معالم العترة النبوية» محمد بن عبدالعزيز جنابذى (م. 611)، يارى جبرئيل و كمك وى در روز احد نسبت به امام على را گزارش مى‌كند. چنان كه از مسعودى در شرح مقامات حريرى مطلبى را نقل كرده كه هنگام هجرت پيامبر با ابوبكر به مدينه، درختى در لب غار روئيد.
جلد نخست از چاپ دو جلدى فصول المهمة اختصاص به شرح حال امام على(ع) دارد. او مناقب آن حضرت را مانند شیعیان گزارش كرده و در عين حال هنگام توضيح حديث غدير مى‌نويسد معنى حديث اين است كه: من كنت ناصره او حميمه او صديقه فان عليا يكون كذلك.
برخى از ديدگاههاى طرح شده در اين كتاب با ديدگاههاى مرسوم نويسندگان شيعه همخوان نيست. مانند ازدواج عمر با ام كلثوم و گزارش اختلاف ميان امام حسن مجتبى با اميرالمؤمنين (عليهما‌السلام).
منابع مقاله
در نگاه اولیه چنين به نظر مى رسد كه ابن صباغ مالكى به صورت گسترده از منابع شيعى استفاده كرده ولى با مقايسه منابع ارائه شده در اين كتاب به اين نتيجه مى رسيم كه منبع عمده وى در نقل گزارشهاى شيعى، كتاب «كشف الغمة» اربلى بوده و منابعى كه ابن صباغ ياد مى‌كند همان منابعى است كه اربلى در كشف الغمة ذكر كرده است. ابن صباغ از منبع اصلى خويش به هيچ عنوان ياد نكرده و تلاش مى نمايد آن را به عنوان مسئله‌اى سرّى پوشيده دارد و به خواننده چنين القا مى‌كند كه به منابع مذكور در كتاب به صورت مستقيم دسترسى داشته و حال آن كه چنين نيست و اين موارد را به واسطه كتاب «كشف الغمة» ياد مى‌كند؛ زيرا ساختار كتاب «الفصول المهمة» همان ساختار كتاب «كشف الغمة» است. به طور كلى حجم مطالب منقول از كشف الغمة در كتاب الفصول المهمة، حدود هشتاد درصد است.
برخى منابع كه در كشف الغمة نيست مانند: درر السمطين زرندى (م 750)، طبقات الشافعیة الکبری، سبکى(م771)، مناقب الامام الشافعى نوشته بيهقى (م.458)،
الذرية الطاهرة دولابى، الموجز في فضل الخلفاء الاربعه نوشته ابوالفتوح اسعد بن ابى الفضائل بن خلف عجلى، مناقب ابوالمعالى فقيه مالكى.
نويسندگان بعدى از شیعیان و اهل سنت از اين كتاب استفاده كرده و از آن ياد نموده‌اند كه از آن جمله مجلسى در بحار الانوار است.
عبدالعزيز طباطبايى 37 نسخه خطى براى كتاب برشمرده كه اين تعداد حاكى از رواج اين كتاب است. الفصول المهمة ابن صباغ توسط محمد اعجاز حسن پاکسانى به اردو ترجمه شده است.