قمی، حسن بن محمد

حسن بن محمد قمی

نام	حسن بن محمد قمی
نام‎های دیگر
نام پدر	محمد
متولد	سده چهارم
محل تولد
رحلت	۴۰۶ق
اساتید
برخی آثار	تاریخ قم
کد مؤلف	AUTHORCODE01045AUTHORCODE

حسن بن محمد قمی (؟-‌406ق)، از بزرگان علمای دوازده امامی و معاصر با شیخ صدوق و از راویان برادر او و چه‌بسا از راویان خود او و نویسنده کتاب «تاریخ قم» می‌باشد.

نام و نسب و خاندان

نام وی در منابع، به‌صورت‌های مختلف ذکر شده است؛ از جمله: ابوعلی حسن بن محمد بن حسن بن سائب بن مالک اشعری قمی و حسن بن محمد بن حسین شانی یا شیبانی؛ البته خود او در چند جا از کتاب خویش (تاریخ قم)، خود را حسن بن محمد بن حسن قمی (یا حسن بن محمد) معرفی کرده است.

ابن طباطبا، که به اصل کتاب او دسترسی داشته، نسب وی را به اشعریان، از طوایف مهم ساکن شهر قم، رسانده است.

دوران زندگی

وی به ابوالفضل بن عمید، وزیر ادیب آل بویه، نزدیک و با او، هم‌نشین و معاصر بوده است.

به‌طور قطع، مى‌دانیم که قمى در روزگار فخرالدوله دیلمى (متوفی ۳۸۷ق) و وزیر معروف آل بویه (۳۲۰-‌۴۴۷ق)، صاحب بن عباد (متوفی ۳۸۵ق)، مى‌زیسته است و از اشاراتى در فهرست مطالب، مبنى بر اینکه مطالبى از فصل‌هاى یازده و سیزده را تا سال ۳۷۸ق، بیان کرده، به‌یقین مى‌توان گفت در نیمه دوم قرن چهارم زنده بوده است؛ چنان‌که اغلب تاریخ‌پژوهان، سال نگارش اثر را ۳۷۸ق، دانسته‌اند.

مذهب و جایگاه علمی او

وی از بزرگان علمای امامیه و از معاصران شیخ صدوق و از راویان برادر او و چه‌بسا خود او بوده است.

تألیف «تاریخ قم»، منجر به شناخته شدن او در حوزه تاریخ‌نگارى شده است.

قمى در تحصیل علوم دینى هم کوشا بوده؛ به‌گونه‌اى که از محضر ابوعبدالله حسین بن على بن بابویه (قرن ۴ق)، برادر شیخ صدوق (متوفی ۳۸۱ق)، بهره‌مند شده است و از او روایت مى‌آورد.

گردآورى دو مجموعه شعر، یکى براى ابوالفضل محمد بن حسین عمید (متوفی ۳۶۰ق)، از شعرهاى جعفر بن محمد بن على العطار و دیگرى براى صاحب بن عباد (متوفی ۳۸۵ق)، توانمندى او را در حوزه ادبى هم آشکار مى‌کند. بى‌گمان به زبان عربى هم آشنایى کامل داشته که اثرش را به آن زبان نوشته است.

وفات

بروکلمان، تاریخ درگذشت او را ۴۰۶ق، ذکر کرده است.

آثار

1. تاریخ قم؛
2. تهیه دو مجموعه شعر از جعفر بن محمد بن علی عطار برای صاحب بن عباد و ابوالفضل بن عمید .

منابع مقاله

1. فقیهی، علی‌اصغر، «دانشنامه جهان اسلام»، ج6، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، به آدرس اینترنتی:

   https://rch.ac.ir/article/Details/7252

2. دایی رضایی مقدم، شادی، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج14، به آدرس اینترنتی:

   https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/4117

3. عباسی، علی‌اکبر؛ فاطمه‌نژاد، مونا، «نقش کتاب تاریخ قم و مؤلف آن در گسترش تاریخ‌نگاری محلی»، به آدرس اینترنتی:

http://farsi.al-shia.org/%D9%86%D9%82%D8%B4-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%82%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%A4%D9%84%D9%81-%D8%A2%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4-%D8%AA%D8%A7%D8%B1/

وابسته‌ها

تاریخ قم