مسائل مستحدثه پزشکی
| مسائل مستحدثه پزشکی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه خراسان (گردآورنده) |
| ناشر | بوستان کتاب قم |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1386ش |
| شابک | 978-964-371-924-1 |
| موضوع | اسلام و پزشکی، مسايل مستحدثه، پزشکی (فقه)، سقط جنین (فقه)، تنظیم خانواده (فقه)، تلقیح مصنوعی انسان (فقه)، پیوند اندامها و بافتها (فقه) |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 198/6 /پ4م5 |
مسائل مستحدثه پزشکی، اثر جمعی از پژوهشگران دفتر تبلیغات اسلامی شعبه خراسان، کتابی است دوجلدی به زبان فارسی با موضوع فقه اسلامی که در آن مباحث جدید پزشکی مورد توجه قرار گرفته است.
مسائلی چون تلقیح مصنوعی، احکام فقهى فسخ نکاح با امراض مسرى، نگاهى به مبانى فقهى کالبدشکافى، احکام فقهى سقط‌جنین و کنترل موالید، پیوند اعضا و احکام و نظریه‌ها درباره آن از مباحث مطرح شده در جلد اول و شبیه‌سازى از منظر فقه و حقوق اسلامى، مقایسه تطبیقى مرگ و زندگى در متون دینى-پزشکى، نگاهى به یائسگى و آراى فقهى آن، و استناد به حدیث نبوى در مباحث پزشکى و درمانى از مباحث مطرح شده در جلد دوم کتاب است.
ساختار
کتاب دارای دو جلد است؛ جلد اول شامل دیباچه و محتوای مطالب در فصل‌های مختلف است و جلد دوم نیز به همین صورت (شامل دیباچه و محتوای مطالب در فصل‌های مختلف) می‌باشد.
گزارش محتوا
پاسخ‌گویى به مسائل مستحدثه و نوپیدا، گرچه در اعصار مختلف در میان فقیهان، امرى رایج بوده، اما در سده گذشته، با گسترش علوم و تحولات فرهنگى، صنعتى، اجتماعى و... شدت مى‌یابد.
یکى از حوزه‌هاى مرتبط با مسائل نوپیدا حوزه مسائل پزشکى است که به مانند دیگر جنبه‌هاى زندگى مدرن، دست‌خوش دگرگونى‌هاى بسیارى شده است. این تحولات و پیشرفت‌ها گرچه توانسته در بهبود و ارتقاى بهداشت و درمان جوامع و افزایش میانگین سن افراد و تقلیل مرگ‌ومیر، خدمات ارزنده‌اى عرضه کند، اما در بسیارى نقاط نیز معرفت‌هاى دینى ما را با چالش‌هاى جدیدى در حوزه‌هاى کلامى، فقهى، حقوقى، اخلاقى، تاریخى و... مواجه ساخته است و البته در این میان با توجه به سهم و نقش فقه در فرهنگ و تمدن اسلامى، مهم‌ترین و پرحجم‌ترین پرسش‌ها در این حوزه رخ نمود.
بى‌توجهى فقیهان به این پرسش‌ها، ما را با یکى از دو مشکل روبه‌رو خواهد ساخت:
الف) بیرون رفتن احکام فقهى از عرصه رفتار فردى و اجتماعى و پدید آمدن یک فضاى سکولار-عرفى‌زده-عارى از رفتار دینى.
ب) در انزوا قرار گرفتن دین‌ورزان و ایجاد سردرگمى و بى‌هویتى در آنان. و صدالبته که فقه اسلام که مدعى امکان رفتار دین‌مدارانه در دنیاى معاصر است، نمى‌باید با بى‌تفاوتى در برابر این‌گونه مسائل و رویکردها، پیامدهاى ویرانگر آن را پذیرا گردد، ازاین‌رو بایسته است که فقیهان والامقام به ارائه راه‌کارهاى علمى و درعین‌حال مطابق با نیازهاى روزآمد بپردازند. این تلاش و نهضت علمى هرچند تا حدودى در مجامع علمى اهل سنت رونق یافته است، اما در حوزه‌ها و محافل علمى تشیع آن‌گونه که بایسته است مورد توجه واقع نشده است و این در حالى است که روند اکتشافات و دستاوردهاى جدید علمى، همواره چندین گام جلوتر از تلاش‌هاى فقهى، در عرصه مباحث نوپیدا بوده است.
تأکید بر دو نکته نیز از اهمیت برخوردار است:
- برخى از این پرسش‌ها جنبه شناختى داشته و باید با مطالعات و تحلیل‌هایى که غالباً بیرون فقهى هستند، پاسخ داده شوند و نادیده انگاشتن آن‌ها موجب حرکت و دوران در یک مدار بسته و منفعلانه برخورد کردن با تحولات جدید خواهد شد. البته این به معناى توقف و رکود در کاوش‌هاى فقهى که همواره باید براى تعیین بایسته‌هاى تکلیفى متدینان تداوم یابند، نیست.
- آنچه همواره در مطالعات مسائل مستحدثه در دوران ما بسیار نقش کلیدى و مهم یافته است، موضوع‌شناسى است، به‌گونه‌ای که شناخت و تجزیه‌وتحلیل دقیق و درست موضوع، گاهى به‌مراتب از حکم‌یابى آن، دشوارتر، طولانى‌تر و پراهمیت‌تر است.
متأسفانه یکى از کاستى‌هایى که در زمینه مسائل مستحدثه وجود دارد، کم‌توجهى به شناخت موضوعات آن است به اندازه‌اى که گاهى در اثر فقدان شناخت کافى، دقیق و علمى از موضوع، فتاواى عجیب یا غیرمتناسب، صادر مى‌شود. البته برخى از موضوعات پزشکى، روشن و شفاف‌اند و مباحث مربوط به آن‌ها بیشتر جنبه حکمى دارد. به هر روى، فقیهان گرامى باید در تعاملى مستمر با پزشکان، متخصصان و دست‌اندرکاران مسائل بهداشت و درمان، به شناخت و دریافت همه‌جانبه موضوعات نوپیدا دست یازند.
مجموعه حاضر با هدف تحقق بایسته‌هایى که بدان اشارت رفت، در پاسخ به فراخوان و حرکت پسندیده‌اى که توسط دانشگاه علوم پزشکى مشهد تحت عنوان همایش دیدگاه‌هاى اسلام در پزشکى برگزار مى‌گردد، فراهم آمد و امید است که آخرین نباشد.
برخى از مباحثى که در کمیسیون‌هاى ویژه این همایش، مطرح شده از این قرار است:
- پیوند اعضا و تشریح جسد؛
- شبیه‌سازى (کلونینگ)؛
- مرگ از روى ترحم (یوتانازى)؛
- تلقیح مصنوعى و اهداى جنین به زوج‌هاى نابارور؛
- سقط‌جنین؛
- ازدواج در بیمارى‌هاى مختلف؛
- مسائل اختصاصى بانوان (دماء ثلاثه و...)؛
- بیمارى‌هاى روانى و طیف اختلالات آن مسائل دیات، حدود و قصاص؛
- مرگ مغزى؛
- دوجنسى‌ها؛
- و... .[۱]
در جلد اول کتاب چند مسئله از مسائلی که ذکر شد، مورد بررسى و کاوش فقهى قرار گرفته است که عبارتند از:
- بررسى برخى از مباحث تلقیح مصنوعى؛
- احکام فقهى فسخ نکاح با امراض مسرى؛
- نگاهى به مبانى فقهى کالبدشکافى؛
- احکام فقهى سقط‌جنین و کنترل موالید؛
- پیوند اعضا و احکام و نظریه‌ها درباره آن.[۲]
در جلد دوم اثر، عناوین زیر، عرضه شده است:
- شبیه‌سازى از منظر فقه و حقوق اسلامى؛
- مقایسه تطبیقى مرگ و زندگى در متون دینى-پزشکى؛
- نگاهى به یائسگى و آراى فقهى آن؛
- استناد به حدیث نبوى در مباحث پزشکى و درمانى.[۳]
وضعیت کتاب
دیباچه ذکر شده در جلد اول تقریباً با اندکی اختلاف در عبارات، در ابتدای جلد دوم نیز ذکر شده است. فهرست مطالب هرجلد از کتاب‌ها در ابتدای همان جلد ذکر شده است. در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر ارجاعات، گاه حاوی مطالبی در شرح محتوای متن هستند. در لابه‌لای دیباچه مطالب کتاب، آمادگی گروه فقه دفتر تبلیغات اسلامی خراسان برای دریافت و انتشار مقالات با موضوعات جدید پزشکی با این عبارات آمده است: «بسیار روشن است که پاسخ‌گویى به این مباحث، از عهده یک فرد یا یک مؤسسه خارج است و همیارى و مساعدت همه دست‌اندرکاران عرصه فقاهت و پزشکى را مى‌طلبد. گروه فقه دفتر تبلیغات اسلامى خراسان که بخشى از توان خود را در این مسیر وقف نموده، آمادگى این را دارد که مقالات، ایده‌ها، طرح‌هاى پژوهشى مرتبط با فقه پزشکى را دریافت و اقدام به انتشار آن بنماید.»[۴]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه‌ها و متن کتاب.