عصمة الأنبياء في القرآن، مدخل إلی النبوة العامة
| عصمة الأنبياء في القرآن، مدخل إلی النبوة العامة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حیدری، کمال (نويسنده) جياشي، محمود نعمه (محرر) |
| عنوان‌های دیگر | مدخل إلي النبوة العامة |
| ناشر | دار فراقد |
| مکان نشر | ايران - قم |
| چاپ | 3 |
| موضوع | پيامبران در قرآن
عصمت (اسلام) - جنبههای قرآنی نبوت - جنبههای قرآنی |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 104 /ع6ح9 |
عصمة الأنبياء في القرآن، مدخل إلی النبوة العامة، مجموعه سخنرانیهای سید کمال حیدری، پیرامون نبوت عامه و عصمت پیامبران(ع) در قرآن کریم میباشد که به قلم محمود نعمت جیاشی، به رشته تحریر درآمده است.
ساختار
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در دو قسمت، در چهار مبحث، تنظیم شده است.
نویسنده در ارائه مطالب، از آیات و روایات استفاده نموده و در پایان هر مبحث، خلاصهای از مطالب عنوانشده را ذکر کرده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، به موضوع کتاب و ضرورت پرداختن به آن اشاره گردیده است[۱].
قسم اول، دربردارنده هفت مقدمه به شرح زیر میباشد: در مقدمه نخست، به موضوع نبوت از دیدگاه و منظر قرآن کریم، نگریسته شده است. نویسنده بر این باور است که پس از تدبر و دقت در قرآن کریم، میتوان به این نکته پی برد که این کتاب الهی، بهصورت واضح و مبین، به ذکر سیر و احوال انبیای الهی پرداخته و در مواردی، نه بهصورت مختصر و کوتاه، بلکه بهگونهای مفصل و کامل، مانند داستان حضرت یوسف(ع)، به ذکر داستان انبیای الهی(ع) پرداخته است[۲].
در مقدمه دوم، به انسان در پرتو قرآن کریم، نگریسته شده است. به باور نویسنده، قرآن در دو موضوع اساسی و مهم، به انسان و بیان حقیقت آن، پرداخته است:
- بیان جایگاه انسان در عالم هستی از ناحیه وجودی.
- بیان هدف و غایتی که انسان بهخاطر آن در این عالم خلق شده است[۳].
در مقدمه سوم، ضمن توضیح معنای قرب الهی و پاسخ به این سؤال که آیا انسان میتواند چیزی را که نمیشناسد بپرستد؟ به موضوع صعود الی الله پرداخته شده است[۴].
در مقدمه چهارم، نقش انبیای الهی در قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته و به این نکته اشاره شده است که بحث پیرامون پیامبران در قرآن کریم، در بعد زیر میباشد:
- بعد معرفی در شخصیت انبیا(ع) و اینکه آیا شناخت پیامبران(ص) نقش حقیقی در معرفت خداوند دارد یا نه؟
- بعد عملی در شخصیت انبیا(ع) [۵].
مقدمه پنجم، بحثی است پیرامون درجات انبیای الهی در قرآن کریم و بدین منظور، توضیحی درباره بعد عملی در شخصیت انبیا، ارائه شده است[۶].
در مقدمه ششم، به توضیح این موضوع پرداخته شده است که اسلوب کلام انبیای الهی با خداوند، با اسلوب کلام ایشان هنگام سخن گفتن با مردم، متفاوت میباشد[۷].
در مقدمه هفتم، به توضیح روش قرآنی در بیان داستان پیامبران(ع) پرداخته شده است. این روش را میتوان در دو محور زیر، خلاصه نمود:
- بحث از مسائل مربوط به انبیا بهصورت عام؛ به معنی ذکر قوانین و قواعد عامهای که انبیا در آن مشترک هستند، مانند عصمت، شهادت بر اعمال در روز قیامت و اینکه هر پیامبری به زبان قوم خود مردم را هدایت میکرد.
- بحث از قضایا و مسائل خاص به هر پیامبری بهصورت خاص؛ به این معنا که قرآن کریم در برخی موارد، به ذکر خصوصیات ویژهای که انبیا را از یکدیگر متمایز میکند، پرداخته تا بدین وسیله تبیین گردد که چرا برخی از انبیا، اولوالعزم هستند[۸].
- در قسم دوم، ابتدا با توضیح این نکته که عصمت، فکر و موضوعی قرآنی بوده و در قرآن کریم مطرح شده است، نه اینکه موضوعی کلامی و مربوط به اختلافات علما در مسائل اعتقادی باشد، به تشریح معنای لغوی عصمت پرداخته شده و سپس مراحل عصمت و طرق اثبات آن، در ضمن چهار مبحث زیر توضیح داده شده است:
- التزام معصوم به تمام اوامر و نواهی الهی، به معنای ترک نکردن واجبات و انجام ندادن محرمات. اثبات این مرحله از عصمت، از طرق زیر میسر است:
- الف)- صراط مستقیم: با این توضیح که تمامی انبیا، به عصمت مطلق، معصوم بوده و این امر، حاصل از استناد به این حقیقت است که انبیا الهی(ع)، بر صراط مستقیم بودهاند.
- ب)- اخلاص و اجتبا: این حقیقت در آیات متعددی از قرآن ذکر شده است. نویسنده آیات مربوطه را ذکر کرده و به توضیح واژههای مربوط به این بحث که در آیات یادشده آمده، پرداخته است.
- ج)- اسوه و قدوه: در آیاتی از قرآن این ویژگی برای برخی از انبیا ذکر شده است [۹].
- عصمت در تلقی وحی از خداوند و حفظ و ابلاغ آن به مردم، بدون خطا و اشتباه در آن. این مرحله، دارای سه مقطع میباشد:
- الف)- تلقی وحی از خداوند تا وصول آن به نبی.
- ب)- وجود وحی نزد پیامبر پس از نزول آن از طرف خداوند بر قلب وی.
- ج)- خروج وحی از قلب پیامبر تا رسیدن به مردم.
- نویسنده در این قسمت از کتاب، به دنبال اثبات این نکته است که پیامبر در تمامی این مراحل، معصوم بوده و امکان خطا و اشتباه در هیچیک از این مراحل، در معصوم وجود ندارد[۱۰].
- عصمت نبی در تطبیق شریعت [۱۱].
- عصمت انبیا در مسائل عادی روزمرهای که ارتباطی به وحی و تبلیغ و تطبیق آن ندارد. نویسنده در این بخش، با بررسی آیات و روایات، به این نتیجه رسیده است که چون گروهی از انبیا و اوصیای الهی، در آخرت، بر اعمال امت خویش شهادت خواهند داد و این شهادت، منحصر در امور ظاهری مانند نماز و روزه نیست، بلکه مشتمل بر اعمال باطنی و امور قلبی نیز هست و این نشان از تسلط ایشان بر ظاهر و باطن اعمال دارد، پس خطا کردن آنها قابل تصور نیست [۱۲].
وضعیت کتاب
فهارس کتاب، در انتهای آن جای گرفته است که عبارتند از:
- فهرست آیات؛
- فهرست روایات؛
- فهرست مصادر و مراجع مورد استفاده نویسنده؛
- فهرست محتویات کتاب.
در پاورقیها به ذکر منابع پرداخته شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.