تاريخ الأندلس من الفتح حتی السقوط من خلال مخطوط
«تاريخ الاندلس من الفتح حتى السقوط من خلال المخطوط» تأليف سيد اسماعيل بن ابراهيم (1237-1165ق) به زبان عربى است. و مشتمل بر بيان تاريخ اندلس از زمان فتح مسلمين تا سقوط آن است. كتاب، در سال 1187ق تأليف گرديده است.
| تاريخ الأندلس من الفتح حتی السقوط من خلال مخطوط | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زناتی، انور محمود (محقق) بن ابراهیم، اسماعیل (نويسنده) |
| ناشر | مکتبة الثقافة‌الدينية |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1428 ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
نويسنده با مشاهده برخى اشتباهات تاريخى در كتاب نفح الطيب مقرى تصميم به نگارش اثرى پيرامون تاريخ اندلس گرفته و به گفته خود در آن كيفيت غلبه و استيلاى دولت عباسى بر اين جزيره، كيفيت غلبه ساير دولت‌هاى اسلامى و ترتيب زمانى دولت‌هاى متداولى كه بر اين جزيره حكومت كرده‌اند را از ابتدا تا پايان، بيان كرده است.
ساختار
كتاب، مشتمل بر مقدمه محقق (انور محمود زناتى)، متن و ملحقات است.
متن كتاب، فاقد تبويب و فصل‌بندى است و مطالب از ابتدا تا انتها به صورت پيوسته و با شيوه و روش بيان حكايت تاريخى بدون عنوان‌بندى بيان شده است.
مطالب كتاب، از ميان نسخه‌هاى متعددى كه در مورد تاريخ اندلس تأليف شده، جمع‌آورى و تنظيم گرديده است.
بناى مؤلف، بر اختصار مطالب بوده است لذا كتاب داراى حجمى كم ولى محتوايى سودمند و با ارزش است. متن كتاب، در قسمت بالاى صفحه و توضيحات در پايين ذكر شده است.
گزارش محتوا
محقق در مقدمه‌اش بر كتاب در مورد كتاب‌هايى كه پيرامون تاريخ اندلس تأليف شده است و در مورد كتاب و مؤلف مطالبى بيان شده است.
مطالب كتاب، حاوى بيان تاريخ اندلس از زمان فتح تا زمان سقوط آن است. مطالب، به ترتيب زمان حكومت دولت‌ها و ملوك بر اندلس ذكر شده است كه اين مطلب يكى از ویژگی‌هاى كتاب به شمار مى‌رود.
نويسنده مطالب كتاب را با اين مطلب آغاز مى‌كند كه اولين فردى كه داخل در اندلس شده و بر اين جزيره فائق آمده است سردار سپاه حكومت اموى، طارق بن زياد بوده كه در زمان خلافت عبدالملك بن مروان اين واقعه رخ داده است.
همچنين اولين فردى كه از بنى‌اميه بر اندلس حكومت كرد عبدالرحمن معاويه بن هشام فرزند عبدالملك مروان بوده است.
در ادامه، پيرامون دولت‌هاى بنى‌اميه، عباسى، فاطميون، آل حمود و ملوك و طوايفى كه بر اين سرزمين حكومت كردند سخن مى‌گويد و نكات ضعف و قوت هر دولت، تاريخ حكومت آنان و زمان سقوط آنان را ذكر مى‌نمايد و شرح و توضيح مى‌دهد.
مؤلف، بيان مى‌كند كه بنى‌اميه در دو زمان مختلف بر اندلس حكومت كردند كه در دوره دوم، عبدالرحمن بن هشام، محمد بن عبدالرحمن و محمد بن عبدالملك آخرين خلفايى اموى بودند كه بر اندلس حكومت كردند.
در پايان مطالب يك بخش الحاقى كه مرثيه‌اى از ابوالبقاء صالح بن شريف رندى پيرامون اندلس است. وى جزء شعرا و ادباى اندلس بوده است.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب، مصادر و مراجع كتاب، ملوك و اميرانى كه بر اندلس حكومت كرده‌اند در انتهاى كتاب ذكر شده است. در بخش ملحقات نقشه فتح اندلس توسط مسلمين، نقشه شهر اندلس، نقشه برخى اماكن اندلس و مانند آن ديده مى‌شود.
محقق، آدرس مطالب، توضيحات و شرح بسيار كاملى از كلمات، اصطلاحات، اسامى افراد و ملوك، اماكن و اختلاف نسخ در پاورقى ذكر كرده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب