في حفظ الأسنان و اللثة و استصلاحها
«حفظ الاسنان و اللثة و استصلاحها» نگاشته‌اى طبى پيرامون مباحث دهان و دندان است كه به قلم پزشک و مترجم بزرگ دوران عباسى، يعنى حنين بن اسحاق (194- 264ق) به رشته تحرير درآمده است.
| في حفظ الأسنان و اللثة و استصلاحها | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حنین بن اسحاق (نويسنده) |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
از سال و انگيزه نگارش اين اثر چيزى نمى‌دانيم، چرا كه مؤلف خود تصريحى دراين‌باره ندارد و در كتب تاريخ علم پزشکى هم چيزى دراين‌باره نقل نشده است.
ساختار
كتاب داراى تبويب و فصل‌بندى خاصى نيست، با اين حال مى‌توانيم اين كتاب را به دو بخش تقسيم كنيم:
1- مطالبى است در مورد بهداشت دهان و دندان و اين‌كه چگونه دندان‌هايى سالم داشته باشيم.
2- مطالبى است پيرامون درمان بيمارى‌هايى كه عارض دندان‌ها و لثه مى‌شود.
گزارش محتوا
دندان پزشکى و بررسى بيمارى‌هاى دندان و لثه سابقه‌اى طولانى دارد از اين‌رو اهتمام به اين مباحث نيز سابقه‌اى بس دراز دارد.
در ميان نگاشته‌هايى كه به اين موضوع پرداخته‌اند كتاب حاضر اولين نگاشته عربى و مدون در اين زمينه است كه به دست ما رسيده است. از سويى حنين بن اسحاق پزشکى صاحب تجربه و مشهور است و آنچه به عنوان تجربيات شخصى مى‌نويسد قابل اعتنا و با ارزش است. از سوى ديگر وى محققى مشهور در زمينه ترجمه كتاب‌هاى يونانى است و كتاب‌هاى بسيارى را از سريانى و يونانى به عربى ترجمه نموده است.
اين دو شاخصه در كتاب‌هاى حنين باعث شده كه اولاً درمانهاى پيشنهادى او براى بيمارى ها، پيشنهادهاى مقبولى باشد و نيز اقوالى كه او از اطباى مكتب يونان - همانند جالینوس و بقراط و ديگران - نقل مى‌كند، نقل‌قول‌هايى قابل اعتماد است.
در بخش ابتدايى كتاب موارد متعددى از تعليمات پزشکى را كه براى حفظ دندان‌ها لازم و ضرورى است را بيان مى‌كند؛ از جمله اي كه:
1. فرد بايد از تخمه بپرهيزد، چرا كه فساد طعام در معده باعث فساد دندان‌ها مى‌شود؛ 2. اجتناب از شكستن چيزهاى سخت با دندان، زيرا اين كار باعث سست شدن ريشه‌هاى دندان مى‌شود؛ 3. پرهيز نمودن از نوشيدن آب سرد بعد از غذاهاى داغ.
در بخش دوم، وى داروهاى متعددى را براى امراض دندان و لثه بيان می‌كند كه اين داروها بيشتر با نام سنون شناخته مى‌شود.
بيشتر حجم اين اثر نيز به بيان نسخه‌هاى مختلف سنونات اختصاص دارد. مؤلف ابتدا نسخه و خواص آن را بيان می‌كند و سپس اجزاء تشكليل دهنده آن و مقدار هر يك را ذكر مى‌كند و سپس شيوه ساخت دارو را شرح ميدهد. همچنين وى نحوه استفاده از دارو را بيان مى‌دارد.
وضعيت كتاب
كتاب به اهتمام دكتر محمد فؤاد ذاكرى تصحيح و تحقيق شده است. دكتر ذاكرى در ابتدا مقدمه‌اى نسبتاً مفصل پيرامون زندگى حنين بن اسحاق، آثار و تأليفات حنين و بررسى كتاب، نسخ خطى موجود از كتاب و اسلوب تحقيق و تصحيح كتاب نگاشته است.
محقق كتاب علاوه بر تصحيح متن عربى كتاب به اين امور نيز پرداخته است:
1. شرح و توصيف دواهايى كه حنين در متن از آنها ياد كرده است و بيان خواص دارويى آنها در امراض دهان و دندان.
2. شرح مصطلحات علمى‌اى كه در متن كتاب آمده است.
3. تدوين فهرست‌ها كه شامل اين فهرست‌ها مى‌باشد: فهرست اسامى گياهان همراه با ذكر معادل لاتين آنها، اسامى داروهاى مركب و شرح و توصيف آنها، ادويه حيوانى همراه با معادل لاتين آنها، غذاها و معادل لاتين آنها همراه با شرح و توضيح، امراض دهان و دندان و لثه، داروهايى كه در متن كتاب آمده است، مصطلحات علمى و معادل لاتين آنها با شرح و توضيح كامل، آنچه محقق در فرآيند تصحيح و تحقيق اين اثر انجام داده، ارزش كتاب را دو چندان نموده است.
پاورقى‌هاى اين كتاب به ذكر اختلاف نسخ اختصاص دارد.
اين اثر در سال 1996م توسط معهد التراث العلمى العربى سوريه منتشر شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب