طب در دوره صفویه
| نام کتاب | طب در دوره صفویه |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | الگود، سیریل لوید (نويسنده)
جاویدان، محسن (مترجم) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | R 631 /الف7ط2 |
| موضوع | ایران - تاریخ - صفویان، 907 - 1148ق. - پزشکی و بهداشت
پزشکی - ایران - تاریخ - قرن 12ق. پزشکی ایرانی - تاریخ - قرن 12ق. |
| ناشر | دانشگاه تهران |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1357 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE15887AUTOMATIONCODE |
طب در دوره صفویه، نوشته دكتر سيريل آلگود است كه توسط محسن جاويدان به فارسى ترجمه شده است. اين كتاب، از مهم‌ترين منابع تاريخ پزشکى ايران است.
دكتر آلگود، با توجه به سابقه طولانى حضور در ايران و نيز مطالعات گسترده او در تاريخ طب - خصوصاً طب در سرزمين ايران - توانسته بسيارى از مباحث تاريخ پزشکى ايران در يك دوره مهم از تاريخ آن (دوران صفويه) را تحرير كند.
ساختار
اين اثر، در سه بخش به رشته تحرير درآمده است. بخش اول، داراى 7 فصل، بخش دوم، مشتمل بر 5 فصل و بخش سوم، حاوى 7 فصل است.
گزارش محتوا
مطالب كتاب، از يك‌سو مكمل مطالب كتاب تاريخ پزشکى ايران محسوب مى‌گردد و از سويى ديگر، حاوى نكات و حقايقى است كه در نوع خود بسيار جالب و درخور تعمق مى‌باشد؛ به عنوان مثال، در اين كتاب نشان داده شده است كه چگونه برخى اختراعات پزشکى، نظير سوزن تزريقات، يا برخى روش‌هاى درمانى، نظير آنچه كه اينك به روش فوئلر شهره گشته است، يا حتى پى‌بردن به وجود ميكروب، برخلاف آنچه كه تصور مى‌رود، از كشفيات اروپائيان نيست و داراى منشأ ايرانى مى‌باشند و يا آنكه بسيارى از آلات و ادوات جراحى، داراى نام‌هاى فارسى خاص خود هستند كه متأسفانه به بوته فراموشى سپرده شده‌اند.
مؤلف، در ديباچه اين اثر، به بررسى شرح احوال چهار پزشک مشهور ايران‌زمين (سيد اسماعيل جرجانى، غياث‌الدين محمد، بهاء الدوله رازى و حكيم محمد) پرداخته است.
بخش اول، پيرامون پزشکى در دوران صفويه است. اين بخش در هفت فصل، از سلسله صفويه، پزشکان، داروسازان، چشم‌پزشکان، پزشکان مهاجر و رسوخ طب ايران در هند، پزشکان خارجى و پزشکان شاعر سخن گفته است.
بخش دوم، درباره جراحى است و در پنج فصل از تحصيلات يك جراح، تشريح، تخصص‌هاى جراحى و جراحى‌هاى كوچك، روش‌هاى جراحى و جراحى‌هاى بزرگ بحث كرده است.
بخش سوم، درباره طب زنان و مامايى است و در هفت فصل به مباحثى از قبيل «زن در دوره صفويه»، «تشريح اندام‌هاى توليد مثل زن و پستان‌ها»، «بيمارى‌هاى اندام تناسلى زن و پستان‌ها»، «كنترل مواليد و سقط جنين»، «نازايى»، «حاملگى» و «تغذيه، پرورش و طب كودكان» پرداخته است.
اين اثر را بايد در دو بخش مورد بررسى قرار داد:
1. آن دسته از مطالبى كه دكتر آلگود، از منابع مختلف نقل مى‌كند. در اين بخش، تلاش و كوشش مؤلف قابل تقدير و درخور توجه است؛
2. تحليل‌ها و تفاسير مؤلف. از آنجا كه وى مسلمان و آشنا با فرهنگ اسلامى و ايرانى نيست و از سويى به مقتضاى كار در سفارت‌خانه انگلستان، ممكن است نسبت به ايران و ايرانى، تحت تأثير احساسات خاصى قرار گرفته باشد، نمى‌توان به تحليل‌هاى او چندان اعتماد كامل داشت.
جانب‌دارى نه‌چندان عالمانه او از بهاء الدوله رازى در برابر حكيم عمادالدين شيرازى (طب در دوره صفويه، ص 27)، مطالبى كه پيرامون تاريخ صفويه نقل مى‌كند (همان، ص 3) و... از جمله اشتباهات اوست؛ بااين‌حال، بسيارى از مطالبى كه نقل مى‌كند، در منابع ديگر نقل نشده و از اين جهت، كتاب «طب در دوره صفويه» يكى از منابع سودمند در تاريخ پزشکى شمرده مى‌شود.
وضعيت كتاب
اين كتاب به همت آقاى محسن جاويدان به فارسى ترجمه شده است و در سال 1357ش، توسط انتشارات دانشگاه تهران، در 382 صفحه چاپ و منتشر شده است.
مترجم - علاوه بر نگارش مقدمه‌اى بر كتاب و نيز تدوين و تنظيم فهرست كتب و فهرست اعلام - پاورقى‌هاى مفيدى بر اصل كتاب نوشته و بسيارى از مطالب نادرست و گزارش‌ها و تحليل‌هاى اشتباه و خلاف واقع سيريل آلگود را گوشزد نموده است.