قلانسی، محمد بن حسین
| نام | قلانسی، محمد بن حسین |
|---|---|
| نام های دیگر | واسطی قلانسی، محمد بن حسین
واسطی، ابوالعز محمد بن حسین بن بندار |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 521 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | ارشاد در معرفت و وعظ و اخلاق |
| کد مؤلف | AUTHORCODE4175AUTHORCODE |
ابوالعز قلانسى، محمد بن حسين بن على بن بُندار (435 شوال 521ق / 1044 - اكتبر 1127م)، مقرى نامدار واسط و مؤلف آثارى در قرائت بوده است. وى درعلوم مختلف چون قرائت و فقه دست داشت.
ابوالعز، قرائت را نزد ابوعلى غلام هراس و ابوالقاسم هذلى فراگرفت. وى همچنين از ابوالحسن ابن مخلد، ابوالحسين ابن نقور، عبدالله بن محمد صريفينى، ابوجعفر ابن مسلمه و حسن بن احمد غندجانى حديث شنيد و نزد ابواسحاق شيرازى نيز فقه آموخت.
ابوالعز كه احتمالاً قسمت عمده عمرش را در واسط گذراند، در 461ق، در سفر به بغداد به قريه اوانا رفت و قرائت عاصم را نزد ابوالفوارس محمد بن عباس اوانى فراگرفت. او يكى از مشايخ بزرگ در علوم قرآنى بود و در آشنايى به علل، غوامض و طرق قرائت تسلط وافر داشت؛ چنان‌كه عمادالدين كاتب، وى را در قرائت يگانه زمان خويش مى‌خواند و ابن اثير با طرح وجود مجددى در هر سده، او را در اين علم مجدد قرن خود مى‌داند.
ابوالعز، مدت‌ها مصدر اقراء در واسط بود و طالبان جهت فراگيرى دانش از اقصى نقاط نزد او مى‌آمدند. در ميان شاگردان وى به نام بزرگانى چون ابوالعلاء همدانى، سبط خياط، ابوالكرم شهرزورى، ابوبكر عبدالله بن منصور باقلانى و على بن عساكر بطايحى برمى‌خوريم. معروف است كه ابوالعز در قبال آموزش قرائت، از طالبان اجرت طلب مى‌كرد و ازاين‌رو برخى از وى دورى كرده، به درسش حاضر نمى‌شدند؛ چنان‌كه ابوجعفر ابن قاص كه براى يادگيرى نزد او رفته بود، به همين سبب از شاگردى وى چشم پوشيد.
چنان‌كه گذشت ابوالعز در حديث نيز دست داشت و خميس حوزى تبحر وى را در نقل و فهم حديث ستوده و ابن نقطه او را ثقه دانسته است. در مورد مذهب ابوالعز، گرچه سبكى، او را در شمار شافعيان آورده، ولى عبدالوهاب انماطى به او نسبت رفض داده است، اما سمعانى با تمسك به ابياتى از خود وى كه در مدح و فضيلت شيخين و عثمان است، اين نسبت را مردود شمرده است. شايد بتوان گفت كه ابيات مزبور از روى تقيه گفته شده است.
آثار
- إرشاد المبتدي و تذكرة المنتهي (كتابى است مختصر در قرائات ده‌گانه كه ابن جزرى اسانيد آن را عالى دانسته است)؛
- الكفاية الكبرى، در قرائات عشر (اين اثر كه از نظر حجم از كتاب پيشين بزرگ‌تر است، در زمره منابعى است كه ابن جزرى علاوه بر «النشر»، در «غاية النهاية» نيز از آن سود جسته و در جاى‌جاى اين كتاب با اختصار «ف» از آن نقل مى‌كند).
منابع مقاله
برگرفته از دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 5، ص 736، به قلم فرامرز حاج‌منوچهرى.