فهرست کتب خطی پزشکی و داروسازی کتابخانه ظاهریه دمشق
| نام کتاب | فهرست کتب خطي پزشکي و داروسازي کتابخانه ظاهريه دمشق |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | فهرس مخطوطات دار الکتب الظاهرية، الطب و الصيدلة
|
| پدیدآورندگان | حمارنه، سامي خلف (نويسنده)
خيمي، صلاح محمد (نويسنده) اصفهاني، محمدمهدي (مقدمه‌نویس) حمصي، اسماء (مصحح) |
| زبان | عربي |
| کد کنگره | Z 6605 /ف2د2 |
| موضوع | 1.پزشکي - نسخههاي خطي عربي
2.پزشکي - نسخههاي خطي فارسی 3.پزشکي اسلامي - متون قديمي تا قرن 14 |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشكي ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکي، طب اسلامي و مکمل
مطبوعات مجمع اللغة العربية |
| مکان نشر | ايران - تهران
سوريه - دمشق |
| سال نشر | 1387ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12517AUTOMATIONCODE |
معرفی اجمالی
فهرست کتب خطی پزشکی و داروسازی کتابخانه ظاهریه دمشق، اثر سامی خلف حمازنه و صلاح محمد خیمی، فهرستی است از کتب خطی و قدیمی موجود در کتابخانه ظاهریه دمشق که درباره علم پزشکی و داروسازی می‌باشند.
این اثر، به زبان عربی بوده و در سال 1389ق/1969م تا 1409ق/1981م، گردآوری شده است.
ساختار
کتاب با دیباچه ای از دکتر محمدمهدی اصفهانی آغاز و اسامی کتب، در دو جلد تنظیم شده است.
در جلد دوم نیز مقدمه ای از نویسنده آمده که در آن، توضیحات مختصری پیرامون کتاب داده شده است.
در هر مورد، ابتدا نام کتاب و سپس نام نویسنده و تاریخ وفات وی بیان شده و سپس، توضیحات مختصری پیرامون مطالب کتاب، ارائه گردیده است.
منابع و مصادری که نویسنده در تدوین کتاب، از آن‌ها بهره برده، عبارتند از: «عیون الأنباء فی طبقات الأطباء» ابن ابیاصیبعه؛ «معجم الأطباء» احمد عیسی بک؛ «طبقات الأطباء و الحکماء» ابن جلجل؛ «تاریخ الطب» شوکت شطی؛ «مؤلفات ابن سینا» جورج شحاته قنواتی؛ «کشف الظنون عن أسامی الکتب و الفنون» حاجی خلیفه؛ «إیضاح المکنون» و «هدیة العارفین» اسماعیل پاشا بغدادی؛ «تاریخ الأدب العربی» کارل بروکلمان؛ «اکتفاء القنوع بما هو مطبوع» ادوارد فندیک؛ «معجم المطبوعات العربیة و المعربة» یوسف لیان سرکیس؛ «معجم المخطوطات المطبوعة» صلاح الدین منجد؛ «الأعلام» خیرالدین زرکلی؛ «معجم المؤلفین» عمر رضا کحاله و «نشرة الکتب العربیة التی نشرت فی الجمهوریة العربیة المتحدة» عایده ابراهیم نصیر[۱]
گزارش محتوا
در دیباچه، اشاره کوتاهی به اهمیت و ارزش کتاب شده و این مطلب بیان گردیده است که اثر حاضر، تنها یک فهرست واره نیست، بلکه در حد خود، یک کتاب محققانه در تاریخ پزشکی نیز می‌باشد و محتوای آن، به خوبی نشان می‌دهد که این اثر، یک گنجینه بسیار مفید برای محققین منابع طب اسلامی و ایرانی است و اساتید و پژوهشگران طب سنتی نیز می‌توانند از آن، در تعمیق شناسی منابع و احیانا فراهم کردن زمینه دسترسی به آثار دور از دسترس، بهره ببرند[۲]
جلد نخست، دارای یازده فصل می‌باشد. در فصل اول، ابتدا توضیحاتی پیرامون کتابخانه ظاهریه دمشق داده شده و سپس لیست کتب موجود در این کتابخانه ارائه گردیده است که از جمله آن‌ها، عبارتند از: «نهایة الأرب فی معرفة قبائل العرب» شهاب الدین ابوالعباس احمد بن عبدالله[۳]؛ «تعلیم المتعلم طریق التعلم» برهان الدین حمزة بن عباس زرنوجی[۴]؛ «قاموس المحیط و القابوس الوسیط الجامع لما ذهب من کلام العرب شماطیط» مجدالدین محمد بن یعقوب بن محمد بن ابراهیم فیروزآبادی شیرازی[۵]و...
در فصل دوم، ابتدا مقدمه ای پیرامون تاریخ طب عربی و آثار آن بیان گردیده و سپس مراحل هفت گانه ای که طی آن، کتب یونانی وارد طب اسلامی گردیده، ذکر شده است[۶]
در فصل سوم، به تراث طبی یونانی بنا بر مصادر عربی اشاره گردیده و عنوان سایر فصول به ترتیب عبارتند از: عصر حنین و تأسیس طب عربی؛ عصر ابوبکر رازی و تمرکز علوم بهداشت در زبان عربی؛ عصر بیرونی و ابن سینا؛ طب در مغرب و عصر ابن جزار؛ طب در‌اندلس در عصر ابوالقاسم زهراوی؛ اطبای عراق و سوریه و مصر از قرن یازدهم تا سیزدهم؛ عصر ترجمه کتب از عربی به سایر زبان‌ها؛ فهرست آثار متعلق به فن بهداشت در ظاهریه.
فهرست کامل کتب، در جلد دوم کتاب جای گرفته است. روش کار نویسنده و ویژگی‌های کتاب را می‌توان در امور زیر، خلاصه نمود:
- ذکر اسم کتاب یا رساله و تصحیح آن با مراجعه به کتب تراجم در صورت غیر صحیح بودن آن.
- ذکر سال نوشتن کتاب همراه با اشاره به مکان آن در صورت ذکر شدن آن در کتاب.
- ذکر اسم مؤلف به صورت کامل با اعتماد و استناد به کتب تراجم، همراه با مشخص کردن تاریخ هجری و میلادی وفات وی.
- ذکر اقسام، ابواب، فصول و... کتاب‌ها.
- اشاره به تاریخ نسخه برداری و نام ناسخ در صورت یافتن آن.
- توصیف مشخصات کتب از جمله نوع ورق، جوهر، نوع خط، قیود تملک، قرائت، مقابله با نسخ خطی دیگر و...
- ذکر عدد اوراق نسخ و تعداد سطور در هر صفحه.
- ذکر برخی از مصادر و مراجع[۷]
وضعیت کتاب
فهرست عام جلد نخست، در انتهای آن و سایر فهارس، در انتهای جلد دوم قرار گرفته است که عبارتند از فهرست:
- الفبایی، دربردارنده اسامی نسخ خطی به ترتیب معجم.
- مؤلفین، به ترتیب حروف الفبا.
- اعلام مذکور در کتاب.
- نساخ، به ترتیب حروف الفبا[۸]
پاورقی‌ها بسیار‌اندک بوده و در آن‌ها، به اختلاف نسخ[۹]، اشاره شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.
وابسته‌ها
پیوندها
مطالعه کتاب فهرست کتب خطی پزشکی و داروسازی کتابخانه ظاهریه دمشق در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور