کتابان في الفرق
كتابان في الفَرق، از آثار دو نفر از اندیشوران قرن سوم هجری (قرائت‌شناس، قرآن‌پژوه و ادیب بصری، سهل بن محمد بن عثمان بن یزید جُشَمی، معروف به ابوحاتم سجستانی، (درگذشته 255ق) و ادیب و واژه‌شناس کوفی، ثابت بن ابی‌ثابت)، دو کتاب جداگانه در موضوع واژه‌شناسی است و در آن، تفاوت انسان و حیوان در نام‌گذاری اعضای بدن و... بیان می‌شود. مورخ، مصحح و استاد زبان عربی دانشکده ادبیات دانشگاه بغداد، حاتم صالح ضامن (درگذشته 1434ق)، این کتاب را تصحیح کرده و برای آن مقدمه نوشته است.
| کتابان في الفرق | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد (نويسنده) ضامن، حاتم صالح (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | الفرق |
| ناشر | عالم الکتب ** مکتبة النهضة العربية |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1407ق - 1987م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | زبان عربی - مترادفها و متضادها - زبان عربی - معانی و بیان |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | الف2ک2 6190 PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب الفَرق (ابوحاتم سجستانی)
- حاتم صالح ضامن نسبت این کتاب را به شخص ناشناسی به نام هذیلی و نیز به ابوعبیده معمر بن مثنی، اشتباه شمرده و با شواهد و قرائنی، ترجیح داده است که اثر حاضر نوشته ابوحاتم سجستانی است[۱].
- ابوحاتم سجستانی، در این کتاب، به 3 آیه قرآن، 2 حدیث شریف و 4 ضرب‌المثل استشهاد کرده است. همچنین شواهد ادبی او شامل 36 بیت شعر، 7 مصرع و 41 قسمت از رجز می‌شود و به اشعار شاعران بسیاری، از جمله: اعشی، نابغه و اخطل استناد کرده است[۲].
- ابوحاتم سجستانی، کتابش را در 28 باب تنظیم کرده است: اولین باب، دهان است[۳] و آخرین، انتهای سنّ[۴].
- اهمیت کتاب فرق ابوحاتم سجستانی، در قدمت آن است و از جمله چند کتاب تأثیرگذاری بشمار می‌رود که هسته اولیه آثار بعدی را فراهم آورده و از جمله در کتاب المخصص نوشته ابن سیده اثر گذاشته است و همچنین سجستانی، در کتابش شواهدی از اشعار و ارجاز را آورده است که در آثار دیگر نیافتیم[۵].
- ابوحاتم سجستانی، اشاره کرده که در نگارش این کتاب از اصمعی، ابوعبیده، ابوزید و ابومالک بهره برده است. در بسیاری از موارد عبارات سجستانی در این کتاب با تعابیر اصمعی و ثابت، مثل هم، بلکه یکسان است[۶].
- «مه» و «مهلاً» برای نهی انسان است و «هج هج» برای بازداشتن بچه‌شتر[۷].
كتاب الفَرق (ثابت بن ابی‌ثابت)
- ثابت بن ابی‌ثابت به بیان اسامی اعضا و وظایف آن، بسنده نکرده و بلکه به ذکر حرکات، صداها و حالاتش و... نیز پرداخته و همه موارد را با عربی فصیح بیان کرده است[۸].
- كتاب الفرق ثابت بن ابی‌ثابت را بر اساس نسحه جدیدی تصحیح و منتشر کرده‌ایم که نواقص نسخه چاپی پیشین و خطاها، تحریف‌ها و تصحیف‌های آن را ندارد و موارد افزوده را مشخص و در بین دو قوس یا مربع قرار داده‌ایم[۹].
- ثابت بن ابی‌ثابت کتابش را در 28 باب سامان داده است: اولین باب، دهان است[۱۰] و آخرین، صفات انسان در سرعت و دویدن و اختلاف آن[۱۱].
- برای مرگ انسان، از «موت» (مثلاً: «مات فلانٌ موتاً») و «فطس» و... استفاده می‌شود، ولی در غیر انسان، «نفق» (مانند: «نَفَقَ الفرسُ نُفوساً») گویند[۱۲].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.