۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' ' به ' '
جز (جایگزینی متن - ' .' به '. ') |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
خليل بن احمد فراهيدى از علماى بزرگ شهر بصره و مورد احترام مردم و علما بود. | خليل بن احمد فراهيدى از علماى بزرگ شهر بصره و مورد احترام مردم و علما بود. | ||
او ظاهرى ساده داشت و مانند مردم زندگى مى‌كرد. | او ظاهرى ساده داشت و مانند مردم زندگى مى‌كرد. شاگردان فراوانى نزد او درس خوانده و به مقامات دنيوى رسيده بودند، اما او زندگى ساده خود را حفظ كرده بود. | ||
حكام و پادشاهان از او دعوت به عمل مى‌آوردند، اما او نمى‌پذيرفت و با نشان دادن قطعه نانى خشك به آنان، بى‌نيازى خود را اعلام مى‌كرد. | حكام و پادشاهان از او دعوت به عمل مى‌آوردند، اما او نمى‌پذيرفت و با نشان دادن قطعه نانى خشك به آنان، بى‌نيازى خود را اعلام مى‌كرد. | ||
روزى او قصد سفر به خراسان كرد. | روزى او قصد سفر به خراسان كرد. بيش از سه هزار نفر از مردم بصره به مشايعت او رفتند كه در ميان آنان علماى فراوانى نيز حاضر بودند. | ||
==مذهب== | ==مذهب== | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
بسيارى از علما مذهب او را شيعه دانسته‌اند مانند:علامۀ حلى، ابن ادريس، [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهايى]]، علامۀ مجلسى و علامه ميرزا عبدالله افندى صاحب رياض العلما. | بسيارى از علما مذهب او را شيعه دانسته‌اند مانند:علامۀ حلى، ابن ادريس، [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهايى]]، علامۀ مجلسى و علامه ميرزا عبدالله افندى صاحب رياض العلما. | ||
در كتاب‌هاى روايى شيعه نيز از او روايت نقل مى‌شود. | در كتاب‌هاى روايى شيعه نيز از او روايت نقل مى‌شود. [[شيخ صدوق]] در كتاب «الأمالي» و «علل الشرايع» روايتى از او آورده است. او مى‌گويد: روزى سعيد بن اوس انصارى از خليل بن احمد عروضى مى‌پرسد: چرا مردم از دور حضرت على عليه السلام پراكنده شدند، با وجود آنكه همه مقام و منزلت آن حضرت را در اسلام و نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‌دانستند؟ | ||
خليل پاسخ مى‌دهد: به خدا سوگند نورانيت حضرت على عليه السلام همه را مبهوت ساخته بود و آن حضرت از همه برگزيدگان مردم بالاتر بود، ولى مردم به كسانى مايل‌ترند كه به آنها شبيه‌تر باشد. | خليل پاسخ مى‌دهد: به خدا سوگند نورانيت حضرت على عليه السلام همه را مبهوت ساخته بود و آن حضرت از همه برگزيدگان مردم بالاتر بود، ولى مردم به كسانى مايل‌ترند كه به آنها شبيه‌تر باشد. | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
سخنان حكمت آميزى از خليل نقل شده است كه اينك به برخى از آنها اشاره مى‌شود: | سخنان حكمت آميزى از خليل نقل شده است كه اينك به برخى از آنها اشاره مى‌شود: | ||
1 - او در شأن حضرت على عليه السلام گفته است: «استغناؤه عن الكل و احتياج الكل إليه دليل أنه إمام الكل». | 1 - او در شأن حضرت على عليه السلام گفته است: «استغناؤه عن الكل و احتياج الكل إليه دليل أنه إمام الكل». يعنى بى‌نيازى او از همه و نياز همه به او، دليل بر اين است كه او امام همه است. | ||
2 - با كسى كه با تو مساوى نيست، راه نرو و با كسى كه او را دوست ندارى، همنشين نشو و درباره چيزى كه فايده‌اى براى تو ندارد، سخن نگو. | 2 - با كسى كه با تو مساوى نيست، راه نرو و با كسى كه او را دوست ندارى، همنشين نشو و درباره چيزى كه فايده‌اى براى تو ندارد، سخن نگو. | ||
| خط ۱۱۴: | خط ۱۱۴: | ||
خليل مناظراتى نيز با علما داشته است. | خليل مناظراتى نيز با علما داشته است. آورده‌اند روزى خليل و عبدالله بن مقفع با هم گفتگو مى‌كردند. پس از آن ديدار، از خليل پرسيدند [[ابن‌مقفع، عبدالله بن دادویه|ابن مقفع]] را چگونه يافتى ؟ او پاسخ داد علم او را بيش از عقلش يافتم. از [[ابن‌مقفع، عبدالله بن دادویه|ابن مقفع]] پرسيدند تو خليل را چگونه يافتى ؟ او پاسخ داد عقلش را بيش از علمش يافتم. | ||
==علوم ابتكارى== | ==علوم ابتكارى== | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
1 - علم لغت | 1 - علم لغت | ||
وى با نگارش كتاب «[[العين]]» در علم لغت، اولين كتاب را در اين علم نگاشته است. | وى با نگارش كتاب «[[العين]]» در علم لغت، اولين كتاب را در اين علم نگاشته است. وى با جمع آورى حدود دو هزار ريشه لغت، يكى از ارزشمندترين و معتبرترين كتاب‌هاى لغت را نگاشته است كه پيوسته مورد استفاده و استناد علماى اسلام قرار داشته و دارد. | ||
2 - علم عروض | 2 - علم عروض | ||
اولين كسى كه اين علم را به صورت منظم مطرح نموده و قواعدى براى آن تنظيم كرده، خليل بن احمد است. | اولين كسى كه اين علم را به صورت منظم مطرح نموده و قواعدى براى آن تنظيم كرده، خليل بن احمد است. گفته شده، او مقدمات اين علم را از يكى از ياران امام محمد باقر عليه السلام فرا گرفته است. | ||
وى علم عروض را به پنج دائره كه از آنها پانزده بحر به دست مى‌آيد تقسيم كرده است. | وى علم عروض را به پنج دائره كه از آنها پانزده بحر به دست مى‌آيد تقسيم كرده است. | ||
| خط ۱۴۹: | خط ۱۴۹: | ||
قبل از زمان خليل، حركات حروف توسط نقطه‌ها مشخص مى‌شد كه ابتكار ابوالاسود دوئلى (در گذشت 69 هجرى)، از ياران حضرت على عليه السلام بوده است. | قبل از زمان خليل، حركات حروف توسط نقطه‌ها مشخص مى‌شد كه ابتكار ابوالاسود دوئلى (در گذشت 69 هجرى)، از ياران حضرت على عليه السلام بوده است. | ||
زمانى كه نصر بن عاصم و يحيى بن يعمر به دستور حجاج، حروف را نقطه‌گذارى كردند، تشخيص حركات حروف مشكل شد و خليل در اينجا حركات جديد حروف را مطرح ساخت. | زمانى كه نصر بن عاصم و يحيى بن يعمر به دستور حجاج، حروف را نقطه‌گذارى كردند، تشخيص حركات حروف مشكل شد و خليل در اينجا حركات جديد حروف را مطرح ساخت. اين حركات با دقت و هماهنگى خاص انتخاب شده بود و به همين جهت مورد پذيرش همگان قرار گرفت. | ||
5 - قواعد رياضى | 5 - قواعد رياضى | ||
| خط ۱۵۵: | خط ۱۵۵: | ||
خليل بن احمد فراهيدى در علم رياضيات نيز صاحب نظر بود و از اين علم بهره‌هاى فراوان برده بود. | خليل بن احمد فراهيدى در علم رياضيات نيز صاحب نظر بود و از اين علم بهره‌هاى فراوان برده بود. | ||
برخى از قواعد رياضى نيز از ابتكارات اوست. | برخى از قواعد رياضى نيز از ابتكارات اوست. | ||
6 - قواعد صرف و نحو | 6 - قواعد صرف و نحو | ||
خليل از اساتيد بزرگ علم ادبيات به شمار مى‌آيد. | خليل از اساتيد بزرگ علم ادبيات به شمار مى‌آيد. او در قواعد صرف و نحو استادى چيره دست و صاحب نظر است. | ||
شاگردان بزرگى نزد او به درس مشغول بودند كه هر يك از چهره‌هاى درخشان اين علم مى‌باشند مانند سيبويه، [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]]، يونس و [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]. | شاگردان بزرگى نزد او به درس مشغول بودند كه هر يك از چهره‌هاى درخشان اين علم مى‌باشند مانند سيبويه، [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]]، يونس و [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]. | ||
راوى روايت مشهور امير مؤمنان حضرت على عليه السلام نيز خليل بن احمد فراهيدى است. | راوى روايت مشهور امير مؤمنان حضرت على عليه السلام نيز خليل بن احمد فراهيدى است. همان روايتى كه مى‌فرمايد: «الكلام ثلاثة أشياء، اسم و فعل و حرف جاء لمعنى، فالاسم ما أنبأ عن المسمى و الفعل ما أنبأ عن حركة المسمى و الحرف ما أوجد معنى في غيره»، يعنى كلام سه بخش است، اسم و فعل و حرف كه براى معنايى آمده باشد. اسم از چيزى خبر مى‌دهد كه نام اوست و فعل از حركت آن چيز خبر مى‌دهد و حرف معنايى در غير خود ايجاد مى‌كند. | ||
==فرزند== | ==فرزند== | ||