۱۵٬۶۱۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (A-esmaili صفحهٔ ابن مضاء، ابوالعباس احمد بن عبدالرحمان بن محمد لخمى قرطبى را بدون برجایگذاشتن تغییرمسیر به ابن مضاء قرطبی، احمد بن عبدالرحمن منتقل کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
| شهادت = | | شهادت = | ||
| مدفن = اشبيليه (محل دفن)؛ | | مدفن = اشبيليه (محل دفن)؛ | ||
| طول عمر = 81؛ | | طول عمر = 81؛ | ||
| نام همسر = | | نام همسر = | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۲: | ||
| کد مؤلف = AUTHORCODE67124AUTHORCODE | | کد مؤلف = AUTHORCODE67124AUTHORCODE | ||
}} | }} | ||
''' ابن مَضاء، ابوالعباس احمد بن عبدالرحمان بن محمد لخمى قرطبى ''' (511 -592ق/1117-1196م)، فقيه، نحوی و محدث اوايل عصر موحدون اندلس. | ''' ابن مَضاء، ابوالعباس احمد بن عبدالرحمان بن محمد لخمى قرطبى ''' (511 -592ق/1117-1196م)، فقيه، نحوی و محدث اوايل عصر موحدون اندلس. | ||
| خط ۵۰: | خط ۴۸: | ||
کنيه او را ابوجعفر و ابوالقاسم نيز گفته‌اند. | کنيه او را ابوجعفر و ابوالقاسم نيز گفته‌اند. | ||
==ولادت، تحصیلات، اساتید== | ==ولادت، تحصیلات، اساتید== | ||
وی در يکى از درخشان‌ترين دوره‌های تاريخ اندلس در قرطبه زاده شد و در همانجا به تحصيل مقدمات علم پرداخت. | |||
کتاب الموطأ را نزد ابوعبدالله ابن اصبغ خواند و قرائات را از ابوالقاسم ابن رضى و نحو و ادب را از ابوبکر ابن سمجون و ابوالعباس ابن خصيب فراگرفت و از محضر ابن عربى که پس از برکناری از منصب قضا (ح 530ق)، در قرطبه به تدريس مشغول بود، بهره بسيار برد. | کتاب الموطأ را نزد ابوعبدالله ابن اصبغ خواند و قرائات را از ابوالقاسم ابن رضى و نحو و ادب را از ابوبکر ابن سمجون و ابوالعباس ابن خصيب فراگرفت و از محضر ابن عربى که پس از برکناری از منصب قضا (ح 530ق)، در قرطبه به تدريس مشغول بود، بهره بسيار برد. | ||
از ديگر استادان او در قرطبه مى‌توان از ابن ابى الخصال، ابوطاهر تميمى، عبدالملک ابن مسره و ابوبکر ابن مدير ياد کرد. | از ديگر استادان او در قرطبه مى‌توان از ابن ابى الخصال، ابوطاهر تميمى، عبدالملک ابن مسره و ابوبکر ابن مدير ياد کرد. | ||
پس از آن به اشبيليه رفت و در آنجا قرائت نافع و ابن کثير را از شريح آموخت و الکتاب سيبويه را نزد ابوالقاسم ابن رماک فراگرفت و چندی در ملازمت وی به سر برد و آثار نحوی، لغوی و ادبى بسياری را نزد وی خواند. آنگاه بار ديگر از محضر ابن عربى که در آن زمان در اشبيليه به سر مى‌برد، بهره جست. مدتى نيز در سبته از قاضى عياض محدث مشهور اندلسى و در المريه از عبدالحق بن عطيه و ابوعبدالله ابن وضاح و ابوحجاج قضاعى حديث شنيد و از کسان بسياری از جمله ابن موهب، ابن فندله و ابومروان باجى اجازه نقل حديث گرفت. | پس از آن به اشبيليه رفت و در آنجا قرائت نافع و ابن کثير را از شريح آموخت و الکتاب سيبويه را نزد ابوالقاسم ابن رماک فراگرفت و چندی در ملازمت وی به سر برد و آثار نحوی، لغوی و ادبى بسياری را نزد وی خواند. آنگاه بار ديگر از محضر ابن عربى که در آن زمان در اشبيليه به سر مى‌برد، بهره جست. مدتى نيز در سبته از قاضى عياض محدث مشهور اندلسى و در المريه از عبدالحق بن عطيه و ابوعبدالله ابن وضاح و ابوحجاج قضاعى حديث شنيد و از کسان بسياری از جمله ابن موهب، ابن فندله و ابومروان باجى اجازه نقل حديث گرفت. | ||
ابن فرحون، ابن بشکوال را نيز از استادان او دانسته است. | ابن فرحون، ابن بشکوال را نيز از استادان او دانسته است. | ||
==علوم، شاگردان== | ==علوم، شاگردان== | ||
وی مجموعه‌های گرانقدری از احاديث گرد آورد که همه، هنگام تصرف المريه به دست مسيحيان، از ميان رفت. | |||
افزون بر فقه، نحو و حديث، در علوم ديگری از جمله طب، حساب و هندسه نيز دست داشت. | افزون بر فقه، نحو و حديث، در علوم ديگری از جمله طب، حساب و هندسه نيز دست داشت. | ||
از شاگردان او مى‌توان ابن دحيه، ابن حوط الله و على بن محمد غافقى را نام برد. | از شاگردان او مى‌توان ابن دحيه، ابن حوط الله و على بن محمد غافقى را نام برد. | ||
==مناصب== | ==مناصب== | ||
ابن مضاء که ظاهری مذهب بود، ابتدا منصب قضا را در فاس و بجايه به عهده گرفت و در 578ق، در زمان حکومت يوسف بن عبدالمؤمن (558 -580ق/1163-1184م) به قضای مراکش رسيد و سپس «قاضى الجماعه» گرديد و تا زمان يعقوب المنصور (حک 580 - 595ق/1184-1199م) در همين منصب باقى ماند. | ابن مضاء که ظاهری مذهب بود، ابتدا منصب قضا را در فاس و بجايه به عهده گرفت و در 578ق، در زمان حکومت يوسف بن عبدالمؤمن (558 -580ق/1163-1184م) به قضای مراکش رسيد و سپس «قاضى الجماعه» گرديد و تا زمان يعقوب المنصور (حک 580 - 595ق/1184-1199م) در همين منصب باقى ماند. | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
وی سرانجام در اشبيليه درگذشت. | وی سرانجام در اشبيليه درگذشت. | ||
== مذهب ظاهری و نقد نظریه عامل در نحو== | == مذهب ظاهری و نقد نظریه عامل در نحو== | ||
در روزگار ابن مضاء مذهب ظاهری رواج بسيار يافته بود و در زمان يعقوب المنصور سومين خليفه موحدون که خود از فقيهان بزرگ ظاهری به شمار مى‌رفت ، به اوج خود رسيد. يعقوب حرکتى بر ضد مذاهب چهارگانه و به ويژه مذهب مالک بن انس آغاز کرد. وی فرمان داد بسياری از کتاب‌های فقهى اين مذاهب را بسوزانند و فقها را بر آن داشت که جز بر اساس قرآن و سنت فتوا ندهند. | |||
ابن مضاء که از فقهای بزرگ آن روز به شمار مى‌رفت، با الهام از انديشه‌های مذهب ظاهری به ارزيابى نظرات و آراء نحويان پرداخت. او مى‌ديد که نحويان، ظاهر آيات قرآن را که پايه نظرات خود او بود، فرو نهاده و به تأويلات و توجيهات گوناگون پرداخته‌اند و بدين سان در کلام خداوند فزونى و کاستى پديد مى‌آورند. وی همه نظريات و تأويلات آنان را مردود شمرد و آن را برابر آيين خود، فعلى حرام دانست. | ابن مضاء که از فقهای بزرگ آن روز به شمار مى‌رفت، با الهام از انديشه‌های مذهب ظاهری به ارزيابى نظرات و آراء نحويان پرداخت. او مى‌ديد که نحويان، ظاهر آيات قرآن را که پايه نظرات خود او بود، فرو نهاده و به تأويلات و توجيهات گوناگون پرداخته‌اند و بدين سان در کلام خداوند فزونى و کاستى پديد مى‌آورند. وی همه نظريات و تأويلات آنان را مردود شمرد و آن را برابر آيين خود، فعلى حرام دانست. | ||
| خط ۹۵: | خط ۸۷: | ||
با اينکه در برخى از نظريات وی کم و بيش بارقه‌هايى از ابداع به چشم مى‌خورد و تلاش او در جهت بازسازی ساختار زبان عربى بر بنيادی ساده‌تر از نظريه عامل، مى‌توانست باعث تحولى جدی در عرصه اصول نحو باشد، اما آن نظريات مورد توجه و استقبال نحويان قرار نگرفت و پس از او هيچ کس اقدامى اساسى در ادامه اين راه نکرد و هرگز دستور زبانى ديگر بر بنيادی سوای نظريه عاملى تدوين نگرديد. | با اينکه در برخى از نظريات وی کم و بيش بارقه‌هايى از ابداع به چشم مى‌خورد و تلاش او در جهت بازسازی ساختار زبان عربى بر بنيادی ساده‌تر از نظريه عامل، مى‌توانست باعث تحولى جدی در عرصه اصول نحو باشد، اما آن نظريات مورد توجه و استقبال نحويان قرار نگرفت و پس از او هيچ کس اقدامى اساسى در ادامه اين راه نکرد و هرگز دستور زبانى ديگر بر بنيادی سوای نظريه عاملى تدوين نگرديد. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
اثر معروف او کتاب «الرد على النحاه يا الرد على النحويين» است که در 1366ق/1947م در قاهره به کوشش شوقى ضيف به چاپ رسيده است. | |||
شوقى ضيف بى‌شک تحت‌تأثير همين کتاب و بر پايه مقدمه‌ای که خود بر آن نوشته، بعدها کتاب تجديد النحو را نوشت. | |||
بى‌گمان وی نيز مانند دستور شناسان آغاز سده 20م، به خصوص ابراهيم مصطفى، اميد آن داشت که نحو عربى را به راه ساده‌تری بکشاند، اما موفقيتى به دست نياورد. | |||
جالب توجه آنکه در بين منابع کهن تا قبل از سيوطى نامى از کتاب الرد على النحاه به ميان نيامده و تنها به دو اثر يافت نشده وی به نامهای | جالب توجه آنکه در بين منابع کهن تا قبل از سيوطى نامى از کتاب الرد على النحاه به ميان نيامده و تنها به دو اثر يافت نشده وی به نامهای | ||
# المشرق فى النحو يا المشرق فى العربيه، | |||
# تنزيه القرآن عما لايليق به من البيان، | |||
که هر دو در نحو بوده‌اند، اشاره شده است. چه بسا، کتاب الرد على النحاه يکى از اين دو کتاب بوده که بعدها نام آن به دست ناسخين تغيير يافته است. | که هر دو در نحو بوده‌اند، اشاره شده است. چه بسا، کتاب الرد على النحاه يکى از اين دو کتاب بوده که بعدها نام آن به دست ناسخين تغيير يافته است. | ||
ابوالحسن ابن خروف، نحوی معروف کتابى با نام تنزيه ائمه النحو عما نسب اليهم من الخطاء و السهو در رد کتاب تنزيه القرآن وی نوشته بوده است<ref>فاتحى‌نژاد، عنايت‌الله، ج4، ص627-626</ref>. | ابوالحسن ابن خروف، نحوی معروف کتابى با نام تنزيه ائمه النحو عما نسب اليهم من الخطاء و السهو در رد کتاب تنزيه القرآن وی نوشته بوده است<ref>فاتحى‌نژاد، عنايت‌الله، ج4، ص627-626</ref>. | ||
| | ||
== پانویس== | == پانویس== | ||
<references/> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
فاتحى‌نژاد، عنايت‌الله، دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377. | |||
فاتحى‌نژاد، عنايت‌الله، | |||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۱۵: | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی نشده2]] | [[رده:مقالات بازبینی نشده2]] | ||