احوال و سخنان خواجه عبيدالله احرار: تفاوت میان نسخه‌ها

'''احوال و سخنان خواجه عبیدالله احرار'''، گفتارهای عبیدالله احرار (895-806ق)، از بزرگان مشایخ نقشبندیه است که آن‌ها را عارف نوشاهی (متولد 1334ش)، نویسنده، ایران‌شناس و نسخه‌شناس پاکستانی در چهار رساله عرضه کرده، تصحیح نموده و بر آن مقدمه‌ و پاورقی نوشته است.‌  

در این اثر، ملفوظات احرار با دو تحریر و تدوین فراهم آمده است؛ نخستین تحریر از آنِ میر عبدالاول نیشابوری (متوفای 905ق) با 742 بند و دومین تحریر از آنِ ملا محمدامین کرکی با 163 بند است. این تحریر اخیر به‌اضافه «رقعات احرار» با 42 نامه، به تدوین نوشاهی است و «خوارق عادات احرار» با 217 بند، به گردآوری و تدوین «مولانا شیخ» (یکی از مریدان خواجه عبیدالله) است. مجموعه این سه رساله، بخش پیوست‌های کتاب را تشکیل می‌دهند و جملگی، به غنای اثر و فراهم ‌آمدن مجموعه‌ای کامل درباره نامورترین حلقه سلسله نقشبندیه کمک کرده‌اند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص141 و 497 و 541 و 573</ref>.

نوشاهی، ملفوظات احرار را گنجینه‌ای از نکته‌های عرفانی، اجتماعی، تاریخی و فرهنگی برمی‌شمرد که تعلیمات طریقه نقشبندیه را - که فقط با یک واسطه از بنیان‌گذار طریقه، یعنی خواجه بهاءالدین نقشبند، به احرار رسیده بوده است - ‌به آیندگان می‌رساند<ref>ر.ک: پیش‌سخن محقق، ص2</ref>. او از مابقیِ شش کتاب، «ملفوظات احرار» را که میر عبدالاول نیشابوری (متوفی 905ق) تحریر و تدوین کرده است، برای تصحیح برگزیده است<ref>ر.ک: همان، ص3</ref>.

نوشاهی، وقایع زندگانی خواجه احرار و آثار او را با بهره‌گیری از منبع‌ها و مأخذهای گوناگون، در مقدمه‌ای مبسوط نوشته است. تعلیقه‌های مصحح با تکیه بر منابع مهم و فراوانی نگاشته شده و به‌همراه فهرستی از تفاوت میان نسخه‌ها، در پایان هر بخش از کتاب (به‌جز رقعات احرار) آمده است. بخش اصلی کتاب، فهرست‌های چندگونه و متناسب با موضوعات را در بر دارد؛ فهرست معارف و دین، مفاهیم تصوف و نظام خانقاه، ابزارها و اصطلاح‌های موسیقی، اصطلاح‌ها و مقادیر مالی، جانوران و پرندگان، خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها، پوشیدنی‌ها و آرایش‌ها، آزارها (بیماری‌ها و دردها) و... در کتاب درج شده‌اند<ref>ر.ک: باهر، محمد، ص108</ref>.