۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'مـ' به 'م'
جز (جایگزینی متن - 'فـ' به 'ف') |
جز (جایگزینی متن - 'مـ' به 'م') |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
==القاموس المحيط== | ==القاموس المحيط== | ||
کتاب «قاموس» از مهم‌ترین کتاب‌های لغت در عصر خود و چندین قرن پس از آن در زمینه واژه‌های عربی است و بدان‌سان شهرت یافته است که واژه قاموس برای کتاب لغت، علم شده اسـت. این کتاب که همواره | کتاب «قاموس» از مهم‌ترین کتاب‌های لغت در عصر خود و چندین قرن پس از آن در زمینه واژه‌های عربی است و بدان‌سان شهرت یافته است که واژه قاموس برای کتاب لغت، علم شده اسـت. این کتاب که همواره مورد تـوجه ادیبان و لغت‌شناسان بوده، مقبول طبع اهل نظر ایران نیز واقع شده است<ref>ر.ک: حبیبی، حسن، ص59-60</ref>. | ||
فیروزآبادی در عصر خود از فقها و اهل حدیث مالکیه بشمار می‌رفته و در فنون ادب و لغت، متبحر و متخصص بوده است. او هم به فارسی و هم به عربی می‌نوشته است. وی در متن «القاموس المحيط»، شصت هزار ماده لغت عرب را گردآوری کرده؛ درحالی‌که جوهری در «صحاح اللغة» فقط چهل هزار ماده جمع کرده است. این لغت‌نامه به جهت جامعیت و حسن قبولی که در نزد دانشوران و لغت‌دانان داشته، نسخه‌های متعددی پیدا کرد و عالمان و فاضلان بسیاری درصدد تلخیص، شرح و ترجمه آن به زبان‌های عربی، ترکی و فارسی برآمدند. از جمله ترجمه‌های فارسی این کتاب، «ترجمان اللغة» (شرح قاموس) است که نگارنده آن، آن را به دستور شاه سلطان حسین صفوی، در مدت سی‌ویک ماه و ده روز، فراهم آورده است. وی در دهم شعبان 1114ق آغاز کار نموده و در بیستم ربیع‌الاول 1117ق آن را به پایان رسانیده است<ref>ر.ک: مقدمه تصحیح، ج1، صفحه سه</ref>. | فیروزآبادی در عصر خود از فقها و اهل حدیث مالکیه بشمار می‌رفته و در فنون ادب و لغت، متبحر و متخصص بوده است. او هم به فارسی و هم به عربی می‌نوشته است. وی در متن «القاموس المحيط»، شصت هزار ماده لغت عرب را گردآوری کرده؛ درحالی‌که جوهری در «صحاح اللغة» فقط چهل هزار ماده جمع کرده است. این لغت‌نامه به جهت جامعیت و حسن قبولی که در نزد دانشوران و لغت‌دانان داشته، نسخه‌های متعددی پیدا کرد و عالمان و فاضلان بسیاری درصدد تلخیص، شرح و ترجمه آن به زبان‌های عربی، ترکی و فارسی برآمدند. از جمله ترجمه‌های فارسی این کتاب، «ترجمان اللغة» (شرح قاموس) است که نگارنده آن، آن را به دستور شاه سلطان حسین صفوی، در مدت سی‌ویک ماه و ده روز، فراهم آورده است. وی در دهم شعبان 1114ق آغاز کار نموده و در بیستم ربیع‌الاول 1117ق آن را به پایان رسانیده است<ref>ر.ک: مقدمه تصحیح، ج1، صفحه سه</ref>. | ||
==ترجمان اللغة== | ==ترجمان اللغة== | ||
[[قزوینی، محمد بن یحیی|محمدشفیع قزوینی]]، مترجم کتاب «قاموس» یـا | [[قزوینی، محمد بن یحیی|محمدشفیع قزوینی]]، مترجم کتاب «قاموس» یـا مصنف «ترجمان اللغة»، در نظر داشته است که «شرحی مبسوط [بر قاموس] نوشته، مفصلا معانی الفاظ ظاهره را تفسیر نماید» و از کتاب‌های متقدمان شواهدی را به شرح مذکور بـیفزاید، اما این ترتیب کار از آن جهت سرانجام نمی‌یابد که قصد شارح به اطلاع سلطان صفوی می‌رسد، کـه بـا القاب و عناوین متعدد در چند سطر بلند از وی یاد می‌شود و در نهایت پس از آخرین عنوان یـعنی «محط رحال كافة أنام»، نام وی یعنی «السلطان بـن السـلطان و الخاقان بن الخاقان المؤيد بتأييدات خالق الثقلين شـاه سـلطان حسین»، آشکار می‌شود و شاه که «این ذره بی‌مقدار و این خاکسار بی‌اعتبار را منظور نظر التـفات و عنایت و مشمول عواطف بی‌غایت و نهایت فرموده، مقرر می‌دارد» کـه دسـت از شرح مزبور برداشته کتاب مذکور را فارسی کـند. «تا فارسی‌زبانان را حظی وافر و نصیبی متکاثر بوده، ثواب آن به روزگار فرخنده‌آثـار پادشـاه... عاید گردد»؛ در نتیجه مترجم «حسب الفرمان قضاجریان شروع در مقصود» می‌نماید، اما اندکی از آنچه را که در طـرح نخست خود لازم می‌دانسته با تعبیر «ایرادات ضرور» به کار می‌افزاید و بدین‌سان ترجمه را «در مدت سـی ویـک ماه و ده یوم» به پایان می‌برد و دوره کـار ترجمه را با ایـن تـعبیر بیان می‌کند که «آغـاز چـهره‌گشایی این گلزار همیشه بهار و این شاهد سراپانگار در دهم شهر شعبان المعظم سنه 1114 رخ نموده و زیـور اتمام و پیرایه اختتام در بیستم شهر ربـیع‌الاول سـنه 1117 پوشیده» اسـت<ref>ر.ک: حبیبی، حسن، ص61</ref>. | ||
البـته | البـته مترجم «ترجمان اللغة» طرح نخستین خود را به‌صورتی دیگر پی می‌گیرد؛ بدین بیان که وی کتاب دیگری را به نام «الجموع و المصادر» بـه رشته تحریر درآورده و در آن «جمع‌های کلمات و مصدرهایی که از قلم صـاحب قاموس افتاده، گـرد آورده است»<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
قزوینی در «ترجمان اللغة»، علاوه بر ترجمه متن عربی قاموس، گاهی مطالبی نیز بر آن افزوده و همچنین ایرادات ناروای فیروزآبادی به جوهری را پاسخ داده و به توضیح اشتباهات وی پرداخته است<ref>ر.ک: مقدمه تصحیح، ج1، صفحه سه - چهار</ref>. | قزوینی در «ترجمان اللغة»، علاوه بر ترجمه متن عربی قاموس، گاهی مطالبی نیز بر آن افزوده و همچنین ایرادات ناروای فیروزآبادی به جوهری را پاسخ داده و به توضیح اشتباهات وی پرداخته است<ref>ر.ک: مقدمه تصحیح، ج1، صفحه سه - چهار</ref>. | ||