۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
رسائل ابن عربی: شرح مبتدأ الطوفان و رسائل اخری (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۵ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۱۴
، ۵ آوریل ۲۰۲۲بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحهای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR15411J1.jpg | عنوان =رسائل ابن عربی: شرح مبتدأ الطوفان...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
}} | }} | ||
'''رسائل ابن عربی: شرح مبتدأ الطوفان و رسائل اخری'''، تألیف محیالدین ابن عربی (متوفی 543ق) مشتمل بر ده رساله عربی است. کتاب با تحقیق قاسم محمد عباس و حسین محمد عجیل منتشر شده است. | '''رسائل ابن عربی: شرح مبتدأ الطوفان و رسائل اخری'''، تألیف [[ابن عربی، محمد بن علی|محیالدین ابن عربی]] (متوفی 543ق) مشتمل بر ده رساله عربی است. کتاب با تحقیق [[عباس، قاسم محمد|قاسم محمد عباس]] و [[عجيل، حسين محمد|حسین محمد عجیل]] منتشر شده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب مشتمل بر مقدمه محققین (در معرفی ابن عربی و ...) و ده رساله است. | کتاب مشتمل بر مقدمه محققین (در معرفی [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] و ...) و ده رساله است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
پیشازاین، رسائل ابن عربی در مجموعههای دیگری منتشر شده است؛ اما رسالههای ذکر شده در این کتاب برای اولین بار ارائه شده است: «چهبسا این رسائلی که برای اولین بار منتشر شده است، بیانگر آخرین نقطه عطف در افکار عمومی ابن عربی برای تکمیل پروژه فلسفی- عرفانی اوست؛ پسازاینکه در خلال قرنهای طولانی از رشته مطالعات صوفیانه دور مانده بود. بنابراین با استناد به نتایج طرح شده در این رسالهها و تاریخ نگارش آنها که مابین سالهای 635-636ق است و علاوه اینکه به خط خود ابن عربی نیز هست، میتوان گفت که این رسائل خلاصه روشنی از افکار ابن عربی و معارف او را بیان میکند. هدف حقیقی که ما را به انتشار این رسائل واداشت، کمبود تأثیرگذاری بود که غیبت آنها بر کتابخانه ابن عربی میگذاشت و نیز خلأ ملموسی که در زمینه مطالعات عمومی تصوف ایجاد میکرد».<ref>ر.ک: تمهید، ص9</ref>. | پیشازاین، رسائل ابن عربی در مجموعههای دیگری منتشر شده است؛ اما رسالههای ذکر شده در این کتاب برای اولین بار ارائه شده است: «چهبسا این رسائلی که برای اولین بار منتشر شده است، بیانگر آخرین نقطه عطف در افکار عمومی [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] برای تکمیل پروژه فلسفی- عرفانی اوست؛ پسازاینکه در خلال قرنهای طولانی از رشته مطالعات صوفیانه دور مانده بود. بنابراین با استناد به نتایج طرح شده در این رسالهها و تاریخ نگارش آنها که مابین سالهای 635-636ق است و علاوه اینکه به خط خود [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] نیز هست، میتوان گفت که این رسائل خلاصه روشنی از افکار [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] و معارف او را بیان میکند. هدف حقیقی که ما را به انتشار این رسائل واداشت، کمبود تأثیرگذاری بود که غیبت آنها بر کتابخانه [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] میگذاشت و نیز خلأ ملموسی که در زمینه مطالعات عمومی تصوف ایجاد میکرد».<ref>ر.ک: تمهید، ص9</ref>. | ||
کتاب با مقدمهای در معرفی ابن عربی و شرححال، شاگردان، اساتید و تألیفات او آغاز شده است<ref>ر.ک: تعریف ابن عربی، ص68-13</ref>. | کتاب با مقدمهای در معرفی [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] و شرححال، شاگردان، اساتید و تألیفات او آغاز شده است<ref>ر.ک: تعریف ابن عربی، ص68-13</ref>. | ||
در ادامه، محققین به مصادر صوفیه و غیر صوفیه ابن عربی پرداختهاند. پسازآن قرآن کریم را، به سبب نقشش در فلسفه او، از مصادر اساسی و اولی در آثار ابن عربی دانستهاند؛ بلکه معتقدند به جهت تأثر شیوه او از سبکهای قرآنی، قرآن نص حاضر در ذهن اوست. تأثیر اسلوب قرآنی را در رسائل ذکر شده در کتاب حاضر نیز میتوان مشاهده کرد. او در برخی عرصهها از طریق دو مفهوم رمز و اشاره و با تشابهی که بین قرآن و وجود برقرار میکند کلام الهی را تفهیم میکند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص57</ref>. | در ادامه، محققین به مصادر صوفیه و غیر صوفیه [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] پرداختهاند. پسازآن قرآن کریم را، به سبب نقشش در فلسفه او، از مصادر اساسی و اولی در آثار [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] دانستهاند؛ بلکه معتقدند به جهت تأثر شیوه او از سبکهای قرآنی، قرآن نص حاضر در ذهن اوست. تأثیر اسلوب قرآنی را در رسائل ذکر شده در کتاب حاضر نیز میتوان مشاهده کرد. او در برخی عرصهها از طریق دو مفهوم رمز و اشاره و با تشابهی که بین قرآن و وجود برقرار میکند کلام الهی را تفهیم میکند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص57</ref>. | ||
رسالههای کتاب به ترتیب عبارتند از: | رسالههای کتاب به ترتیب عبارتند از: | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
#:نویسنده در این رساله مجموعهای از ثنائیات متعارض را مانند: محبت و عداوت، رحمت و عذاب، علم و عمل، قلم و نون، محو و اثبات ذکر کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص 70</ref>. | #:نویسنده در این رساله مجموعهای از ثنائیات متعارض را مانند: محبت و عداوت، رحمت و عذاب، علم و عمل، قلم و نون، محو و اثبات ذکر کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص 70</ref>. | ||
# انخراق الجنود الی الجلود و انغلاق الشهود الی السجود: | # انخراق الجنود الی الجلود و انغلاق الشهود الی السجود: | ||
#:ابن عربی در این رساله در سه فصل انواع مرید و وجودات «شیخ» را بیان میکند. این رساله از مهمترین نوشتههای ابن عربی در عرصه بررسی تفصیلی زندگی صوفیه است.<ref>ر.ک: همان</ref>. | #:[[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] در این رساله در سه فصل انواع مرید و وجودات «شیخ» را بیان میکند. این رساله از مهمترین نوشتههای [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] در عرصه بررسی تفصیلی زندگی صوفیه است.<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
# بحر الشکر فی نهر النکر: | # بحر الشکر فی نهر النکر: | ||
#:در این رساله موضوع محو و اثبات مطرح شده است. در بخشی از این رساله چنین میخوانیم: پس بدان که خداوند تعالی فردوس را به دست خویش غرس نمود و از آن طوبی و سدرة المنتهی را رویاند، سپس از پیوند طوبی و سدرة المنتهی درخت آدم در بهشت متولد شد، و درخت نوح در دنیا. سپس از پیوند این دو درخت، درخت موسی بین دنیا و آخرت متولد شد. سپس درخت آدم درخت جاودانگی و درخت موسی درخت صبغ و درخت نوح درخت طیبه گردید و درخت سدرة المنتهی و طوبی و فردوس به این درختان محو شدند و تحت محو وجه پروردگار ثمره داد.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص211-210</ref> | #:در این رساله موضوع محو و اثبات مطرح شده است. در بخشی از این رساله چنین میخوانیم: پس بدان که خداوند تعالی فردوس را به دست خویش غرس نمود و از آن طوبی و سدرة المنتهی را رویاند، سپس از پیوند طوبی و سدرة المنتهی درخت آدم در بهشت متولد شد، و درخت نوح در دنیا. سپس از پیوند این دو درخت، درخت موسی بین دنیا و آخرت متولد شد. سپس درخت آدم درخت جاودانگی و درخت موسی درخت صبغ و درخت نوح درخت طیبه گردید و درخت سدرة المنتهی و طوبی و فردوس به این درختان محو شدند و تحت محو وجه پروردگار ثمره داد.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص211-210</ref> | ||
#:و در بخشی دیگر از این رساله چنین آمده است: و بدان که بنا بر حکمت محو و اثبات و سبب و نسب و رفع و وضع، ناموس، ناموس نامیده شده است؛ چراکه محو و اثبات و سبب و نسب و رفع و وضع در خلق است و بهسبب آن محو و اثبات از نبی و ولی امتداد مییابد؛ پس محو از ولی به اغنیاء و اثبات از نبی به فقراء میرسد.<ref>ر.ک: همان، ص 215</ref> | #:و در بخشی دیگر از این رساله چنین آمده است: و بدان که بنا بر حکمت محو و اثبات و سبب و نسب و رفع و وضع، ناموس، ناموس نامیده شده است؛ چراکه محو و اثبات و سبب و نسب و رفع و وضع در خلق است و بهسبب آن محو و اثبات از نبی و ولی امتداد مییابد؛ پس محو از ولی به اغنیاء و اثبات از نبی به فقراء میرسد.<ref>ر.ک: همان، ص 215</ref> | ||
# فصل فی شرح مبتدأ الطوفان: | # فصل فی شرح مبتدأ الطوفان: | ||
#:ابن عربی در بخشی از این رساله مینویسد: بین ابتدای طوفان و ظهور آن هیجده سال فاصله بود و ابتدای آن در حکمت ارض کنعان و ظهور آن در کوفه بود. ابتدای آن در حکمت نفی و ظهور آن در حکمت اثبات یعنی هست و نیست<ref>ر.ک: همان، ص235</ref> | #:[[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] در بخشی از این رساله مینویسد: بین ابتدای طوفان و ظهور آن هیجده سال فاصله بود و ابتدای آن در حکمت ارض کنعان و ظهور آن در کوفه بود. ابتدای آن در حکمت نفی و ظهور آن در حکمت اثبات یعنی هست و نیست<ref>ر.ک: همان، ص235</ref> | ||
# المقدار فی نزول الجبار: | # المقدار فی نزول الجبار: | ||
#:ابن عربی در این رساله در تعابیر مختلف مقدرات را به رمز و اشاره مطرح کرده است. رساله با تعبیر «سپاس خدای را که مقادیر را به اندازه عقول قرار داد و قضایا، قواعد و مقاعد را در دایره علت و معلول قرار داد» آغاز میشود<ref>ر.ک: همان، ص242</ref>. | #:[[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] در این رساله در تعابیر مختلف مقدرات را به رمز و اشاره مطرح کرده است. رساله با تعبیر «سپاس خدای را که مقادیر را به اندازه عقول قرار داد و قضایا، قواعد و مقاعد را در دایره علت و معلول قرار داد» آغاز میشود<ref>ر.ک: همان، ص242</ref>. | ||
# خاتمة المقدار فی نزول الجبار: | # خاتمة المقدار فی نزول الجبار: | ||
#:ابن عربی در این رساله مساجد جامعه را تصویری از وادی پروردگار دانسته است: «و همواره حق جلجلاله از علیین به کرسی نزول میکند و در وادیش برای اهل بهشت تجلی میکند، تا به وجه مقدسش بنگرند و اثری از اصولش را بدانند. صورت وادی پروردگار در دنیا مساجد جامعه است که در آن نماز جمعه برگزار میشود». و شب را زمان تقرب به پروردگار و گشایش درهای عالم غیب میداند: و همچنین خداوند هر شب از عرش به آسمان نزول میفرماید؛ پس ندا دهندگانش را ندا میهد و دعوتکنندگانش را فرا میخواند و حجاب از چهره مقدسش میافکند و باب غیبش را میگشاید...<ref>ر.ک: همان، ص287</ref> | #:[[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] در این رساله مساجد جامعه را تصویری از وادی پروردگار دانسته است: «و همواره حق جلجلاله از علیین به کرسی نزول میکند و در وادیش برای اهل بهشت تجلی میکند، تا به وجه مقدسش بنگرند و اثری از اصولش را بدانند. صورت وادی پروردگار در دنیا مساجد جامعه است که در آن نماز جمعه برگزار میشود». و شب را زمان تقرب به پروردگار و گشایش درهای عالم غیب میداند: و همچنین خداوند هر شب از عرش به آسمان نزول میفرماید؛ پس ندا دهندگانش را ندا میهد و دعوتکنندگانش را فرا میخواند و حجاب از چهره مقدسش میافکند و باب غیبش را میگشاید...<ref>ر.ک: همان، ص287</ref> | ||
# نشر البیاض فی روضة الریاض: | # نشر البیاض فی روضة الریاض: | ||
#:نویسنده در این رساله مکرر از درجات شیخ و سالک طریق الهی سخن گفته است: از دیدگاه او استاد باید از علم و ایمان و گواهی و نیز نور و حکمت و عبادت سرشار باشد. او باید از انواع علوم مطلع باشد و راه رسیدن به معلوم را بداند. مطلع از سر مکتوم و آگاه از کتاب مرقوم باشد.<ref>ر.ک: همان، ص299</ref> سپس شیخ را طالب و مراد میداند<ref>ر.ک: همان، ص300</ref> | #:نویسنده در این رساله مکرر از درجات شیخ و سالک طریق الهی سخن گفته است: از دیدگاه او استاد باید از علم و ایمان و گواهی و نیز نور و حکمت و عبادت سرشار باشد. او باید از انواع علوم مطلع باشد و راه رسیدن به معلوم را بداند. مطلع از سر مکتوم و آگاه از کتاب مرقوم باشد.<ref>ر.ک: همان، ص299</ref> سپس شیخ را طالب و مراد میداند<ref>ر.ک: همان، ص300</ref> | ||
# الرد علی الیهود: | # الرد علی الیهود: | ||
#:ابن عربی در عباراتی از این رساله به ظهور خاتم اشاره میکند: ... تا اینکه خاتم به امر او به پا میخیزد پس خداوند متعال قدرتش را به او منتقل میکند و با او گروهی از اولیاء به امر خدا قیام میکنند و به امر پروردگار دین او را در غلبه بر همه ادیان یاری میرسانند و بدینترتیب آشکار میشود که دست خدا بر نعمتهای دنیا و آخرت گشاده است. آنگونه بخواهد انفاق میکند و هرطور اراده کند روزی میهد؛ اگر بخواهد محدود میکند و اگر بخواهد وسعت میدهد<ref>ر.ک: همان، ص311</ref> | #:[[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]] در عباراتی از این رساله به ظهور خاتم اشاره میکند: ... تا اینکه خاتم به امر او به پا میخیزد پس خداوند متعال قدرتش را به او منتقل میکند و با او گروهی از اولیاء به امر خدا قیام میکنند و به امر پروردگار دین او را در غلبه بر همه ادیان یاری میرسانند و بدینترتیب آشکار میشود که دست خدا بر نعمتهای دنیا و آخرت گشاده است. آنگونه بخواهد انفاق میکند و هرطور اراده کند روزی میهد؛ اگر بخواهد محدود میکند و اگر بخواهد وسعت میدهد<ref>ر.ک: همان، ص311</ref> | ||
#:سپس در بخش دیگری در رد یهود مینویسد: چگونه درباره محمد(ص) عصیان خداوند متعال نمودید و آنحضرت را تکذیب کردید، تا اینکه خداوند آنچه را که بر شما گسترده بود بازپس گرفت و حالآنکه شما از نظر مالی غنیترین و از جهت سرزمین حاصلخیزترین بودید<ref>ر.ک: همان، ص310</ref> | #:سپس در بخش دیگری در رد یهود مینویسد: چگونه درباره محمد(ص) عصیان خداوند متعال نمودید و آنحضرت را تکذیب کردید، تا اینکه خداوند آنچه را که بر شما گسترده بود بازپس گرفت و حالآنکه شما از نظر مالی غنیترین و از جهت سرزمین حاصلخیزترین بودید<ref>ر.ک: همان، ص310</ref> | ||
# کشف سر الوعد و بیان علامة الوجد: | # کشف سر الوعد و بیان علامة الوجد: | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||