۶۱٬۱۸۹
ویرایش
فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۱ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۳۱
، ۱۱ ژانویهٔ ۲۰۲۲بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
'''[[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)]]'''، از تأليفات عارف نام‌دار، [[ابن‌عربی، محمد بن علی|محمد بن على بن محمد بن احمد بن عبدالله بن حاتم طايى]]، مكنّى به [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] و ملقب به محيى‌الدين است. وى، متوفاى سال 543ق، مى‌باشد. | '''[[فصوص الحكم (تعليقات ابوالعلاء عفيفي)]]'''، از تأليفات عارف نام‌دار، [[ابن‌عربی، محمد بن علی|محمد بن على بن محمد بن احمد بن عبدالله بن حاتم طايى]]، مكنّى به [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] و ملقب به محيى‌الدين است. وى، متوفاى سال 543ق، مى‌باشد. | ||
== آغاز و انجام تأليف فصوص الحكم == | |||
تاريخ دقيق آغاز و انجام تأليف فصوص الحكم روشن نيست، اما با توجه به اينكه [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] تاريخ مبشره‌اى را كه علت اصلى تأليف كتاب است، دهه آخر محرم سال 627ق، ذكر نموده، مى‌توان نتيجه گرفت كه اين كتاب، در دهه آخر زندگانى او تأليف گرديده و چون از سال 620ق، در دمشق اقامت نموده و تا پايان عمر در آن مكان باقى مانده است، تأليف كتاب فصوص الحكم نيز در دمشق صورت گرفته است. | |||
== انگيزه تأليف == | |||
[[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]، انگيزه خود را از تأليف اين كتاب، اجراى فرمان صريح پيامبر اكرم(ص) دانسته است و در حقيقت كتاب را نه از خود، بلكه از پيامبر مى‌داند كه در مبشره‌اى به او داده است تا آن را در اختيار ديگران قرار دهد و آنان را از اسرار موجود در آن، بهره‌مند سازد، چنان‌كه مى‌گويد: «فإني رأيت رسول‌الله صلّى الله عليه[و آله] و سلّم في مبشرة أريتها في العشر الآخر من محرّم لسنة سبع و عشرين و ستّ مأة بمحروسة دمشق و بيده صلّى الله عليه و[آله و] سلّم كتاب، فقال لي: هذا «كتاب فصوص الحكم» خذه و اخرج به إلى الناس ينتفعون به، فقلت: السمع و الطاعة للّه و لرسوله و أولي الأمر منا كما أمرنا. فحققت الأمنية و أخلصت النية و جردت القصد و الهمة إلى إبراز هذا الكتاب كما حدّه لي رسول‌الله صلّى الله عليه و[آله و] سلّم من غير زيادة و لا نقصان...». | |||
از ديد متعارف نيز كتاب فصوص الحكم، يكى از عالى‌ترين آثار موجود در عرفان نظرى است، كه پاسخ‌گو بودنش به بخشى از نيازهاى معرفتى انسان و عدم وجود نظير و بديلى براى آن، ضرورت تأليف چنين اثرى را مسلم مى‌سازد و از اين جهت، از جمله آثارى است كه از دو ويژگى اساسى در بايستگى تأليف هر اثر برخوردار است؛ يعنى وجود نيازى منطقى و عدم وجود منبعى مناسب كه پاسخ‌گوى آن نياز باشد. | |||
== مقدمه كتاب به قلم مصحّح، مشتمل بر عناوين زير است== | |||
# تأليفات [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]. | |||
# منزلت فصوص و تأثير آن. | |||
# [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]، فيلسوف صوفى. | |||
# روش [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] در فصوص و غير آن. | |||
# پيچيدگى و غموض روش [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]. | |||
# توضيحى در مورد تعليقات مصحح بر فصوص الحكم. | |||
# تحليل مباحث فصوص و مكتب [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]. | |||
# وحدت وجود به عنوان مهم‌ترين بحث در مكتب [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]. | |||
# رابطه حق و خلق. | |||
# ذات الهى. | |||
# وحدت حقيقت عينى و اختلاف آثار آن. | |||
# تنزيه و تشبيه. | |||
# خداى وحدت وجود و خداى اديان. | |||
# انسان و خدا. | |||
# نتايج مكتب [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] در مسائل دينى و اخلاقى. | |||
# خاتمه. | |||
== روش ابن عربى در كتاب فصوص الحكم == | |||
[[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]، در كتاب فصوص، همانند ساير تأليفات خود از زبان رمز استفاده مى‌كند و اين مطلب در كنار بيان مباحث به اختصار و نيز عدم تناسب معانى بلند عرفانى با الفاظ و عبارات، موجب شده كه معانى و مقاصد كتاب به آسانى قابل فهم نباشد كه خود يكى از علل پديد آمدن شروح متعدد بر اين كتاب است. او در تبيين مقاصد خود از آيات و روايات بسيارى استفاده كرده و آنها را در راستاى يافته‌هاى خود تأويل نموده و گاه معانى بسيار بعيدى را از آنها استنباط كرده است. | |||
مباحث كتاب با شيوه‌اى ابداعى و ابتكارى كه با معارف باطنى تناسب دارد تنظيم و تبويب شده و هر قسمت با عنوان «فص» كه خود تعبيرى است رمزى، مشخص شده و در هر فصّى حقيقت پيامبرى از پيامبران از آن جهت كه مظهر اسمى از اسماى حق است، مورد مطالعه قرار گرفته است. [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]، در اين كتاب، چون ديگر تأليفاتش، واردات قلبى و مشاهدات حضورى خود را به قلم آورده و به هيچ وجه در پى اثبات آنها از طريق برهان و استدلال نبوده‌است. هر چند شارحان آثار و تابعان افكارش كوشيده‌اند تا هم‌آهنگى عرفان و برهان در مكتب او را به اثبات رسانند كه توفيق يا عدم توفيقشان در اين زمينه، نيازمند بحثى مستقل است. | |||
== ابواب و فصول كتاب == | |||
در تبويب و تنظيم مباحث كتاب فصوص الحكم از روش معمول؛ يعنى استفاده از عناوينى چون جزء و باب و فصل و امثال آن پيروى نشده و مباحث كتاب با بيست و هفت فص تفكيك گرديده كه هر فصّى به يكى از پيامبران الهى اختصاص يافته است. اين پيامبران، به ترتيبى كه در كتاب آمده‌اند، عبارتند از: آدم، شيث، نوح، ادريس، ابراهيم، اسحاق، اسماعيل، يعقوب، يوسف، هود، صالح، شعيب، لوط، عزير، عيسى، سليمان، داود، يونس، ايوب، يحيى، زكريا، الياس، لقمان، هارون، موسى، خالد على نبينا و آله و عليهم‌السلام و محمد(ص). منظور از خالد، خالد بن سنان است كه در زمان فترت بين حضرت عيسى على نبينا و آله وعليه‌السلام و حضرت محمد(ص) مى‌زيسته و [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] او را داراى مقام نبوت برزخى دانسته است. او مدعى خبر دادن از احوال برزخ، پس از مرگ خود بوده است و اين امر به دليل عمل نكردن قوم او به وصيتش صورت نمى‌گيرد و لذا پيامبر اسلام خطاب به دختر او مى‌فرمايد: «مرحبا يا بنت نبي أضاعه قومه». | |||
== اهمّيت و تأثير كتاب فصوص الحكم == | |||
هر چند كتاب «الفتوحات المكية»، بزرگ‌ترين و مبسوطترين كتاب [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] است، اما از نظر عمق و نظم و دقت، به پايه فصوص الحكم نمى‌رسد و از نظر تأثيرگذارى در ترويج و بينش افكار و آراى او با آن برابرى نمى‌كند و به واقع هيچ كتابى در زمينه عرفان نظرى، چه قبل از محى‌الدين و چه بعد از او، مقام و منزلت فصوص الحكم را نيافته است. | |||
كتاب فصوص الحكم، از محورى‌ترين كتاب‌ها در عرفان نظرى است كه از زمان تأليف تا كنون، مستقلا يا همراه با يكى از شروح معتبرش به عنوان يكى از مهم‌ترين متون آموزشى در اين رشته از معارف الهى مورد توجه اساتيد و دانش‌پژوهان بوده كه شرح‌ها و تلخيص‌ها و ترجمه‌هاى فراوان آن گواه اين اهميت است. تأثير اين كتاب، به قلمرو عرفان و تصوّف منحصر نبوده و حكمت و كلام و تفسير را نيز تحت نفوذ خود درآورده و از طريق ترجمه‌ها و شروح فارسى و فارسى‌زبانانى كه در سايه انديشه‌هاى موجود در اين كتاب، پرورش يافته‌اند، در ادبيات فارسى و به خصوص شعر فارسى تحولى شگرف ايجاد نموده است. | |||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۴۲: | خط ۹۲: | ||
موضوع كتاب «عرفان نظرى» است. اين كتاب، يكى از عالى‌ترين و به اعتبارى عالى‌ترين متن در اين رشته از معارف الهى است و لذا با يكى از شروح معتبرش همواره از مهم‌ترين متون آموزشى در عرفان نظرى بوده و هست. | موضوع كتاب «عرفان نظرى» است. اين كتاب، يكى از عالى‌ترين و به اعتبارى عالى‌ترين متن در اين رشته از معارف الهى است و لذا با يكى از شروح معتبرش همواره از مهم‌ترين متون آموزشى در عرفان نظرى بوده و هست. | ||
== شروح فصوص الحكم == | == شروح فصوص الحكم == | ||
| خط ۱۳۱: | خط ۱۷۰: | ||
در پايان بخش نخست كتاب، فهرست مطالب كه در واقع فهرست فص‌هاى بيست و هفت‌گانه است و در پايان بخش دوم، فهرست تعليقات همراه با دو فهرست ديگر؛ يعنى فهرست اعلام و اماكن و كتب و فهرست موضوعات و اصطلاحات كه در هر دو جزء وارد شده است آمده است. | در پايان بخش نخست كتاب، فهرست مطالب كه در واقع فهرست فص‌هاى بيست و هفت‌گانه است و در پايان بخش دوم، فهرست تعليقات همراه با دو فهرست ديگر؛ يعنى فهرست اعلام و اماكن و كتب و فهرست موضوعات و اصطلاحات كه در هر دو جزء وارد شده است آمده است. | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||