حفظ البدن (رساله‌ای فارسی در بهداشت و تندرستی): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'بـ' به 'ب'
جز (جایگزینی متن - 'تـ' به 'ت')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
جز (جایگزینی متن - 'بـ' به 'ب')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۳۱: خط ۳۱:
}}
}}


'''حفظ البدن (رساله‌ای فارسی در بهداشت و تندرستی)'''، اثر [[فخر رازی، محمد بن عمر|محمد بن عمر فخر رازی]] (متوفی 606ق)، کتابی است یک جلدی به زبان فارسی با موضوع بهداشت شخصی، طب اسلامی و حکمت به معنی اعم. این‌ رساله‌ در‌ سال 1390ش، دو بـار بـه‌طور جداگانه‌ و با‌ فاصله‌ای‌ اندک به چاپ رسید. نخست به کوشش [[سید حسین رضوی برقعی]] (و البته به‌انضمام ترجمه فارسی [[لطف‌اللّه هروی]] از رساله فراست [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر‌ رازی]]<nowiki/>‌) و سپس‌ به کوشش [[ذاکر، محمد ابراهيم|محمدابراهیم ذاکر]].  
'''حفظ البدن (رساله‌ای فارسی در بهداشت و تندرستی)'''، اثر [[فخر رازی، محمد بن عمر|محمد بن عمر فخر رازی]] (متوفی 606ق)، کتابی است یک جلدی به زبان فارسی با موضوع بهداشت شخصی، طب اسلامی و حکمت به معنی اعم. این‌ رساله‌ در‌ سال 1390ش، دو بار به‌طور جداگانه‌ و با‌ فاصله‌ای‌ اندک به چاپ رسید. نخست به کوشش [[سید حسین رضوی برقعی]] (و البته به‌انضمام ترجمه فارسی [[لطف‌اللّه هروی]] از رساله فراست [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر‌ رازی]]<nowiki/>‌) و سپس‌ به کوشش [[ذاکر، محمد ابراهيم|محمدابراهیم ذاکر]].  


نسخه حاضر مربوط به انتشارات میراث مکتوب است که با تحقیق [[ذاکر، محمد ابراهيم|محمدابراهیم ذاکر]] به چاپ رسیده است.  
نسخه حاضر مربوط به انتشارات میراث مکتوب است که با تحقیق [[ذاکر، محمد ابراهيم|محمدابراهیم ذاکر]] به چاپ رسیده است.  
خط ۴۰: خط ۴۰:
==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
کتاب به هشت مقاله و هر مقاله به چند باب و هر باب نیز‌ به‌ چند فصل‌ تقسیم شده است؛ بدین قرار:  
کتاب به هشت مقاله و هر مقاله به چند باب و هر باب نیز‌ به‌ چند فصل‌ تقسیم شده است؛ بدین قرار:  
مقاله نخست: در بـیان عـلامات‌ امـزجه بر سبیل اجمال مشتمل بر دو باب:  
مقاله نخست: در بیان عـلامات‌ امـزجه بر سبیل اجمال مشتمل بر دو باب:  


باب اول در بـیان نـشانه‌های مزاج‌ها بر طریق کلی: مزاج معتدل و‌ نامعتدل‌ از‌ هشت روی ظاهر گردد:
باب اول در بیان نـشانه‌های مزاج‌ها بر طریق کلی: مزاج معتدل و‌ نامعتدل‌ از‌ هشت روی ظاهر گردد:
# سختی، نرمی، گرمی وسردی اندام‌ها؛
# سختی، نرمی، گرمی وسردی اندام‌ها؛
# فربه یا‌ لاغر‌ بـودن؛
# فربه یا‌ لاغر‌ بودن؛
# رنـگ پوست و به‌ویژه چهره (از 11 رنگ سخن می‌گوید، اما 10 رنگ برمی‌شمرد: سپید، به رنگ گـچ‌، به‌ رنگ‌ عاج، به رنگ ارزیز، زردی، اشقر، سرخ، سبزارنگ بی‌سرخی، تاریک، سیاه)؛
# رنـگ پوست و به‌ویژه چهره (از 11 رنگ سخن می‌گوید، اما 10 رنگ برمی‌شمرد: سپید، به رنگ گـچ‌، به‌ رنگ‌ عاج، به رنگ ارزیز، زردی، اشقر، سرخ، سبزارنگ بی‌سرخی، تاریک، سیاه)؛
# موی (در‌ ضمن‌ آن‌ دوازده پرسش با پاسخ‌ آمده است؛ از جمله پرسش درباره سپید‌ شدن مو و پاسخ آن)؛
# موی (در‌ ضمن‌ آن‌ دوازده پرسش با پاسخ‌ آمده است؛ از جمله پرسش درباره سپید‌ شدن مو و پاسخ آن)؛
# «فعل‌هاست که از قوت‌ها صادر شود وقاعده‌ کلی‌ است که هرگاه که فعل‌ها را قوت بـر کـمال بـاشد و در وی هیچ تشویش‌ و نقصان‌ نبود‌، مزاج معتدل بود و اگر نه چنین باشد، از آن سه قسم بـیرون نـبود: یـا تشویشی حاصل‌ بود‌، یا نقصان، یا بطلان...»؛
# «فعل‌هاست که از قوت‌ها صادر شود وقاعده‌ کلی‌ است که هرگاه که فعل‌ها را قوت بر کـمال باشد و در وی هیچ تشویش‌ و نقصان‌ نبود‌، مزاج معتدل بود و اگر نه چنین باشد، از آن سه قسم بیرون نـبود: یـا تشویشی حاصل‌ بود‌، یا نقصان، یا بطلان...»؛
# احوال بول است و براز است؛ زیرا کـه هـر وقت کـه بول‌ رنگین‌ بود‌ و رایحه او نیک تیز بود، دلیل [گرمی مزاج] باشد و اگر نه چنین بود، بر برودت.
# احوال بول است و براز است؛ زیرا کـه هـر وقت کـه بول‌ رنگین‌ بود‌ و رایحه او نیک تیز بود، دلیل [گرمی مزاج] باشد و اگر نه چنین بود، بر برودت.
   
   
بـاب دوم در‌ شـناختن‌ مزاج هر اندامی در پنج فصل:
باب دوم در‌ شـناختن‌ مزاج هر اندامی در پنج فصل:
# در شناختن مزاج‌های دماغ؛
# در شناختن مزاج‌های دماغ؛
# مزاج‌های دل؛
# مزاج‌های دل؛
خط ۶۴: خط ۶۴:
# در‌ شرح هوای نیک و هوای معتدل.
# در‌ شرح هوای نیک و هوای معتدل.


مقاله سوم در شرح مضرت هوای مختلف و علاج‌ هریک‌ بـر سبیل تفصیل و ایـن مقالات شش‌ فصل‌ است:
مقاله سوم در شرح مضرت هوای مختلف و علاج‌ هریک‌ بر سبیل تفصیل و ایـن مقالات شش‌ فصل‌ است:
# در‌ مضرت‌ هوای‌ گرم؛
# در‌ مضرت‌ هوای‌ گرم؛
# در مضرت هوای سرد؛
# در مضرت هوای سرد؛
# در‌ آنچه از‌ بـوی نـاخوش شنیدن رنجه دارد (درمان عوارضی چون سردرد با استفاده از مواد‌ خوش‌بوکننده‌)؛
# در‌ آنچه از‌ بوی نـاخوش شنیدن رنجه دارد (درمان عوارضی چون سردرد با استفاده از مواد‌ خوش‌بوکننده‌)؛
# در آن‌که بوی خوش یابد رنجور شود‌: بباید دانـستن کـه همه‌ بوی‌های‌ خوش نافع باشد دل‌ و دماغ را، لیکن‌ باشد‌ که به سبب زیـادتی گـرمی یا سردی یا خشکی یا تری، این رنـجه پدیـد‌ آمـده‌ است؛
# در آن‌که بوی خوش یابد رنجور شود‌: بباید دانـستن کـه همه‌ بوی‌های‌ خوش نافع باشد دل‌ و دماغ را، لیکن‌ باشد‌ که به سبب زیـادتی گـرمی یا سردی یا خشکی یا تری، این رنـجه پدیـد‌ آمـده‌ است؛
# در منفعت و مضرت عطرها‌؛
# در منفعت و مضرت عطرها‌؛
# در اسپرغم‌ها ‌(گل [سرخ]‌، بـنفشه، نـیلوفر، نرگس‌، نسرین‌، نمام، سوسن سپید و سوسن آسمان‌گون‌، یاسمین‌، مورد، سرو).
# در اسپرغم‌ها ‌(گل [سرخ]‌، بنفشه، نـیلوفر، نرگس‌، نسرین‌، نمام، سوسن سپید و سوسن آسمان‌گون‌، یاسمین‌، مورد، سرو).


مقاله چهارم در مشروبات: بـباید دانـستن که مشروبات سه قسم است: آب و شـراب‌ مـست‌کننده‌ و دیگر شـربت‌ها. لاجرم ایـن مقالت بر‌ سه‌ بخش قسمت‌ کرده‌ شـد‌:  
مقاله چهارم در مشروبات: بباید دانـستن که مشروبات سه قسم است: آب و شـراب‌ مـست‌کننده‌ و دیگر شـربت‌ها. لاجرم ایـن مقالت بر‌ سه‌ بخش قسمت‌ کرده‌ شـد‌:  
بـخش اول: در شرح‌ صفات آب‌ها و در بخش او نه فصل است: # درمنفعت‌های آب خوردن؛
بخش اول: در شرح‌ صفات آب‌ها و در بخش او نه فصل است: # درمنفعت‌های آب خوردن؛
# در اقسام آب‌ها؛
# در اقسام آب‌ها؛
# (فـصل‌ سوم‌ ندارد)؛
# (فـصل‌ سوم‌ ندارد)؛
خط ۸۰: خط ۸۰:
بخش دوم از مقالت چهارم: در چهارده فـصل (فـصل هفتم مشتمل بر بیست پرسش و پاسخ آنهاست).
بخش دوم از مقالت چهارم: در چهارده فـصل (فـصل هفتم مشتمل بر بیست پرسش و پاسخ آنهاست).


بخش سوم در‌ انواع‌ اشربه‌ای‌ که در حالت صحت و حالت مرض، آن‌ را‌ به‌کار‌ بـرند ‌(جلاب‌ شـکر، سکنگبین، فقاع) و دو فـصل پانـزدهم و شانزدهم که به نـظر مـی‌رسد در واقع متعلق به بخش دوم باشند (یعنی این بخش در اصل 16 فصل داشته است‌).
بخش سوم در‌ انواع‌ اشربه‌ای‌ که در حالت صحت و حالت مرض، آن‌ را‌ به‌کار‌ برند ‌(جلاب‌ شـکر، سکنگبین، فقاع) و دو فـصل پانـزدهم و شانزدهم که به نـظر مـی‌رسد در واقع متعلق به بخش دوم باشند (یعنی این بخش در اصل 16 فصل داشته است‌).


مقاله پنـجم در تدبیر مأکولات (خوردنی‌ها) و این مقالت مرتب است بر چـهار بخش (امـا فـقط دو بـخش آن آمده است!):  
مقاله پنـجم در تدبیر مأکولات (خوردنی‌ها) و این مقالت مرتب است بر چـهار بخش (امـا فـقط دو بخش آن آمده است!):  


بخش اول: در طـبایع مفردات که مشتمل است بر 13 فصل‌:
بخش اول: در طـبایع مفردات که مشتمل است بر 13 فصل‌:
# غلات‌ و حبوبات (گندم و جو و انواع نان‌هایی که از این دو پخـته مـی‌شود، باقلا، نخود، گاورس، لوبیا، ماش، کـنجد و بـرنج
# غلات‌ و حبوبات (گندم و جو و انواع نان‌هایی که از این دو پخـته مـی‌شود، باقلا، نخود، گاورس، لوبیا، ماش، کـنجد و برنج
# گـوشت‌ها (گـوشت گـوسفند، بز، گاو، شـتر، اسب، آهو، بزغاله، ماهی، خرگوش، گورخر‌، گاو‌ کوهی، بز و میش کوهی، مرغ خانگی، بط و مرغ آبی، کـلنگ (درنـا)، کـبوتربچه و... و سرانجام گوشت نمک‌سود!)؛
# گـوشت‌ها (گـوشت گـوسفند، بز، گاو، شـتر، اسب، آهو، بزغاله، ماهی، خرگوش، گورخر‌، گاو‌ کوهی، بز و میش کوهی، مرغ خانگی، بط و مرغ آبی، کـلنگ (درنـا)، کـبوتربچه و... و سرانجام گوشت نمک‌سود!)؛
# در شرح اعضای حیوانات (مـانند سر بـریان‌ گـوسفند‌، مـغز، چشم، پایچه، اشکنبه و روده‌، جگر‌، سپرز، گرده، دل، شش، پیه و مغز و نیز تخم انواع مرغ‌های خانگی)؛
# در شرح اعضای حیوانات (مـانند سر بریان‌ گـوسفند‌، مـغز، چشم، پایچه، اشکنبه و روده‌، جگر‌، سپرز، گرده، دل، شش، پیه و مغز و نیز تخم انواع مرغ‌های خانگی)؛
# در طبیعت اباها (آش‌ها و خوراکی‌های دیگر همچون قلیه و عدسی و هریسه)؛
# در طبیعت اباها (آش‌ها و خوراکی‌های دیگر همچون قلیه و عدسی و هریسه)؛
# در شرح ابزارها ‌(مـوادی‌ چون انواع ترشی) که‌ به‌ سرکه و جز آن سازند؛
# در شرح ابزارها ‌(مـوادی‌ چون انواع ترشی) که‌ به‌ سرکه و جز آن سازند؛
خط ۹۹: خط ۹۹:
# درروغن‌ها (روغن جوز، زیتون، بادام، کنجد، پسته و سرانجام تدبیر شستن روغن).
# درروغن‌ها (روغن جوز، زیتون، بادام، کنجد، پسته و سرانجام تدبیر شستن روغن).


بخش دوم‌ در‌ چگونگی‌ غذا خـوردن و ایـن بخش مرتب است بـر دو فـصل:  
بخش دوم‌ در‌ چگونگی‌ غذا خـوردن و ایـن بخش مرتب است بر دو فـصل:  
# در حقیقت غذا (در اینجا تقسیم‌بندی مشهور‌ خوراکی‌ها به چهار دسته زهر، داروی مطلق، غذای دارویی و غذای مطلق آمده است)؛
# در حقیقت غذا (در اینجا تقسیم‌بندی مشهور‌ خوراکی‌ها به چهار دسته زهر، داروی مطلق، غذای دارویی و غذای مطلق آمده است)؛
# در بیان‌ آنکه غذا چگونه باید‌ خوردن ‌(اندرزهای بهداشتی در خصوص دست نبردن به غذا تا پیش از گرسنگی کـامل، رعـایت ترتیب در خوردنی‌ها از لطیف و روان به غلیظ، نخوردن غذاهای رنگارنگ، آنچه یکجا خوردنشان مضر است، همچون: انگبین و خربزه، سیر و پیاز و فندق و بادام‌).
# در بیان‌ آنکه غذا چگونه باید‌ خوردن ‌(اندرزهای بهداشتی در خصوص دست نبردن به غذا تا پیش از گرسنگی کـامل، رعـایت ترتیب در خوردنی‌ها از لطیف و روان به غلیظ، نخوردن غذاهای رنگارنگ، آنچه یکجا خوردنشان مضر است، همچون: انگبین و خربزه، سیر و پیاز و فندق و بادام‌).
خط ۱۱۶: خط ۱۱۶:
مقدمه، در بیان آنکه خواب چیست؟
مقدمه، در بیان آنکه خواب چیست؟
# اندر منافع خـواب؛
# اندر منافع خـواب؛
# در آنـچه چگونه بـاید خفتن؟<ref>ر.ک: شریعتی، سیده الهه، ص26-27</ref>.
# در آنـچه چگونه باید خفتن؟<ref>ر.ک: شریعتی، سیده الهه، ص26-27</ref>.


==وضعیت کتاب==
==وضعیت کتاب==
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش