۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
حفظ البدن (رساله‌ای فارسی در بهداشت و تندرستی) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۹ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۰:۲۱
، ۲۹ نوامبر ۲۰۲۱جایگزینی متن - 'بـ' به 'ب'
جز (جایگزینی متن - 'تـ' به 'ت') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'بـ' به 'ب') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
}} | }} | ||
'''حفظ البدن (رساله‌ای فارسی در بهداشت و تندرستی)'''، اثر [[فخر رازی، محمد بن عمر|محمد بن عمر فخر رازی]] (متوفی 606ق)، کتابی است یک جلدی به زبان فارسی با موضوع بهداشت شخصی، طب اسلامی و حکمت به معنی اعم. این رساله در سال 1390ش، دو | '''حفظ البدن (رساله‌ای فارسی در بهداشت و تندرستی)'''، اثر [[فخر رازی، محمد بن عمر|محمد بن عمر فخر رازی]] (متوفی 606ق)، کتابی است یک جلدی به زبان فارسی با موضوع بهداشت شخصی، طب اسلامی و حکمت به معنی اعم. این رساله در سال 1390ش، دو بار به‌طور جداگانه و با فاصله‌ای اندک به چاپ رسید. نخست به کوشش [[سید حسین رضوی برقعی]] (و البته به‌انضمام ترجمه فارسی [[لطف‌اللّه هروی]] از رساله فراست [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]]<nowiki/>) و سپس به کوشش [[ذاکر، محمد ابراهيم|محمدابراهیم ذاکر]]. | ||
نسخه حاضر مربوط به انتشارات میراث مکتوب است که با تحقیق [[ذاکر، محمد ابراهيم|محمدابراهیم ذاکر]] به چاپ رسیده است. | نسخه حاضر مربوط به انتشارات میراث مکتوب است که با تحقیق [[ذاکر، محمد ابراهيم|محمدابراهیم ذاکر]] به چاپ رسیده است. | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
کتاب به هشت مقاله و هر مقاله به چند باب و هر باب نیز به چند فصل تقسیم شده است؛ بدین قرار: | کتاب به هشت مقاله و هر مقاله به چند باب و هر باب نیز به چند فصل تقسیم شده است؛ بدین قرار: | ||
مقاله نخست: در | مقاله نخست: در بیان عـلامات امـزجه بر سبیل اجمال مشتمل بر دو باب: | ||
باب اول در | باب اول در بیان نـشانه‌های مزاج‌ها بر طریق کلی: مزاج معتدل و نامعتدل از هشت روی ظاهر گردد: | ||
# سختی، نرمی، گرمی وسردی اندام‌ها؛ | # سختی، نرمی، گرمی وسردی اندام‌ها؛ | ||
# فربه یا لاغر | # فربه یا لاغر بودن؛ | ||
# رنـگ پوست و به‌ویژه چهره (از 11 رنگ سخن می‌گوید، اما 10 رنگ برمی‌شمرد: سپید، به رنگ گـچ، به رنگ عاج، به رنگ ارزیز، زردی، اشقر، سرخ، سبزارنگ بی‌سرخی، تاریک، سیاه)؛ | # رنـگ پوست و به‌ویژه چهره (از 11 رنگ سخن می‌گوید، اما 10 رنگ برمی‌شمرد: سپید، به رنگ گـچ، به رنگ عاج، به رنگ ارزیز، زردی، اشقر، سرخ، سبزارنگ بی‌سرخی، تاریک، سیاه)؛ | ||
# موی (در ضمن آن دوازده پرسش با پاسخ آمده است؛ از جمله پرسش درباره سپید شدن مو و پاسخ آن)؛ | # موی (در ضمن آن دوازده پرسش با پاسخ آمده است؛ از جمله پرسش درباره سپید شدن مو و پاسخ آن)؛ | ||
# «فعل‌هاست که از قوت‌ها صادر شود وقاعده کلی است که هرگاه که فعل‌ها را قوت | # «فعل‌هاست که از قوت‌ها صادر شود وقاعده کلی است که هرگاه که فعل‌ها را قوت بر کـمال باشد و در وی هیچ تشویش و نقصان نبود، مزاج معتدل بود و اگر نه چنین باشد، از آن سه قسم بیرون نـبود: یـا تشویشی حاصل بود، یا نقصان، یا بطلان...»؛ | ||
# احوال بول است و براز است؛ زیرا کـه هـر وقت کـه بول رنگین بود و رایحه او نیک تیز بود، دلیل [گرمی مزاج] باشد و اگر نه چنین بود، بر برودت. | # احوال بول است و براز است؛ زیرا کـه هـر وقت کـه بول رنگین بود و رایحه او نیک تیز بود، دلیل [گرمی مزاج] باشد و اگر نه چنین بود، بر برودت. | ||
باب دوم در شـناختن مزاج هر اندامی در پنج فصل: | |||
# در شناختن مزاج‌های دماغ؛ | # در شناختن مزاج‌های دماغ؛ | ||
# مزاج‌های دل؛ | # مزاج‌های دل؛ | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
# در شرح هوای نیک و هوای معتدل. | # در شرح هوای نیک و هوای معتدل. | ||
مقاله سوم در شرح مضرت هوای مختلف و علاج هریک | مقاله سوم در شرح مضرت هوای مختلف و علاج هریک بر سبیل تفصیل و ایـن مقالات شش فصل است: | ||
# در مضرت هوای گرم؛ | # در مضرت هوای گرم؛ | ||
# در مضرت هوای سرد؛ | # در مضرت هوای سرد؛ | ||
# در آنچه از | # در آنچه از بوی نـاخوش شنیدن رنجه دارد (درمان عوارضی چون سردرد با استفاده از مواد خوش‌بوکننده)؛ | ||
# در آنکه بوی خوش یابد رنجور شود: بباید دانـستن کـه همه بوی‌های خوش نافع باشد دل و دماغ را، لیکن باشد که به سبب زیـادتی گـرمی یا سردی یا خشکی یا تری، این رنـجه پدیـد آمـده است؛ | # در آنکه بوی خوش یابد رنجور شود: بباید دانـستن کـه همه بوی‌های خوش نافع باشد دل و دماغ را، لیکن باشد که به سبب زیـادتی گـرمی یا سردی یا خشکی یا تری، این رنـجه پدیـد آمـده است؛ | ||
# در منفعت و مضرت عطرها؛ | # در منفعت و مضرت عطرها؛ | ||
# در اسپرغم‌ها (گل [سرخ]، | # در اسپرغم‌ها (گل [سرخ]، بنفشه، نـیلوفر، نرگس، نسرین، نمام، سوسن سپید و سوسن آسمان‌گون، یاسمین، مورد، سرو). | ||
مقاله چهارم در مشروبات: | مقاله چهارم در مشروبات: بباید دانـستن که مشروبات سه قسم است: آب و شـراب مـست‌کننده و دیگر شـربت‌ها. لاجرم ایـن مقالت بر سه بخش قسمت کرده شـد: | ||
بخش اول: در شرح صفات آب‌ها و در بخش او نه فصل است: # درمنفعت‌های آب خوردن؛ | |||
# در اقسام آب‌ها؛ | # در اقسام آب‌ها؛ | ||
# (فـصل سوم ندارد)؛ | # (فـصل سوم ندارد)؛ | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
بخش دوم از مقالت چهارم: در چهارده فـصل (فـصل هفتم مشتمل بر بیست پرسش و پاسخ آنهاست). | بخش دوم از مقالت چهارم: در چهارده فـصل (فـصل هفتم مشتمل بر بیست پرسش و پاسخ آنهاست). | ||
بخش سوم در انواع اشربه‌ای که در حالت صحت و حالت مرض، آن را به‌کار | بخش سوم در انواع اشربه‌ای که در حالت صحت و حالت مرض، آن را به‌کار برند (جلاب شـکر، سکنگبین، فقاع) و دو فـصل پانـزدهم و شانزدهم که به نـظر مـی‌رسد در واقع متعلق به بخش دوم باشند (یعنی این بخش در اصل 16 فصل داشته است). | ||
مقاله پنـجم در تدبیر مأکولات (خوردنی‌ها) و این مقالت مرتب است بر چـهار بخش (امـا فـقط دو | مقاله پنـجم در تدبیر مأکولات (خوردنی‌ها) و این مقالت مرتب است بر چـهار بخش (امـا فـقط دو بخش آن آمده است!): | ||
بخش اول: در طـبایع مفردات که مشتمل است بر 13 فصل: | بخش اول: در طـبایع مفردات که مشتمل است بر 13 فصل: | ||
# غلات و حبوبات (گندم و جو و انواع نان‌هایی که از این دو پخـته مـی‌شود، باقلا، نخود، گاورس، لوبیا، ماش، کـنجد و | # غلات و حبوبات (گندم و جو و انواع نان‌هایی که از این دو پخـته مـی‌شود، باقلا، نخود، گاورس، لوبیا، ماش، کـنجد و برنج)؛ | ||
# گـوشت‌ها (گـوشت گـوسفند، بز، گاو، شـتر، اسب، آهو، بزغاله، ماهی، خرگوش، گورخر، گاو کوهی، بز و میش کوهی، مرغ خانگی، بط و مرغ آبی، کـلنگ (درنـا)، کـبوتربچه و... و سرانجام گوشت نمک‌سود!)؛ | # گـوشت‌ها (گـوشت گـوسفند، بز، گاو، شـتر، اسب، آهو، بزغاله، ماهی، خرگوش، گورخر، گاو کوهی، بز و میش کوهی، مرغ خانگی، بط و مرغ آبی، کـلنگ (درنـا)، کـبوتربچه و... و سرانجام گوشت نمک‌سود!)؛ | ||
# در شرح اعضای حیوانات (مـانند سر | # در شرح اعضای حیوانات (مـانند سر بریان گـوسفند، مـغز، چشم، پایچه، اشکنبه و روده، جگر، سپرز، گرده، دل، شش، پیه و مغز و نیز تخم انواع مرغ‌های خانگی)؛ | ||
# در طبیعت اباها (آش‌ها و خوراکی‌های دیگر همچون قلیه و عدسی و هریسه)؛ | # در طبیعت اباها (آش‌ها و خوراکی‌های دیگر همچون قلیه و عدسی و هریسه)؛ | ||
# در شرح ابزارها (مـوادی چون انواع ترشی) که به سرکه و جز آن سازند؛ | # در شرح ابزارها (مـوادی چون انواع ترشی) که به سرکه و جز آن سازند؛ | ||
| خط ۹۹: | خط ۹۹: | ||
# درروغن‌ها (روغن جوز، زیتون، بادام، کنجد، پسته و سرانجام تدبیر شستن روغن). | # درروغن‌ها (روغن جوز، زیتون، بادام، کنجد، پسته و سرانجام تدبیر شستن روغن). | ||
بخش دوم در چگونگی غذا خـوردن و ایـن بخش مرتب است | بخش دوم در چگونگی غذا خـوردن و ایـن بخش مرتب است بر دو فـصل: | ||
# در حقیقت غذا (در اینجا تقسیم‌بندی مشهور خوراکی‌ها به چهار دسته زهر، داروی مطلق، غذای دارویی و غذای مطلق آمده است)؛ | # در حقیقت غذا (در اینجا تقسیم‌بندی مشهور خوراکی‌ها به چهار دسته زهر، داروی مطلق، غذای دارویی و غذای مطلق آمده است)؛ | ||
# در بیان آنکه غذا چگونه باید خوردن (اندرزهای بهداشتی در خصوص دست نبردن به غذا تا پیش از گرسنگی کـامل، رعـایت ترتیب در خوردنی‌ها از لطیف و روان به غلیظ، نخوردن غذاهای رنگارنگ، آنچه یکجا خوردنشان مضر است، همچون: انگبین و خربزه، سیر و پیاز و فندق و بادام). | # در بیان آنکه غذا چگونه باید خوردن (اندرزهای بهداشتی در خصوص دست نبردن به غذا تا پیش از گرسنگی کـامل، رعـایت ترتیب در خوردنی‌ها از لطیف و روان به غلیظ، نخوردن غذاهای رنگارنگ، آنچه یکجا خوردنشان مضر است، همچون: انگبین و خربزه، سیر و پیاز و فندق و بادام). | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۱۶: | ||
مقدمه، در بیان آنکه خواب چیست؟ | مقدمه، در بیان آنکه خواب چیست؟ | ||
# اندر منافع خـواب؛ | # اندر منافع خـواب؛ | ||
# در آنـچه چگونه | # در آنـچه چگونه باید خفتن؟<ref>ر.ک: شریعتی، سیده الهه، ص26-27</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||