شرح التلويح علی التوضيح لمتن التنقيح في أصول الفقه: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

«تنقيح الأصول» تألیف قاضی صدرالشریعه، عبیدالله بن مسعود محبوبی بخاری حنفی (متوفی 747ق)، کتابی است به‌ زبان عربی، در علم اصول فقه حنفی. این کتاب، اثری بسیار معروف است که هدف از تألیف آن، تنقیح و تهذیب اثر فخرالاسلام بزدوی و تبیین آرای او بوده است. در این کتاب، آرای بزدوی و ابن حاجب به‌همراه نکته‌پردازی‌ها و تحقیقات ارزنده مؤلف گرد آمده است. مؤلف ضمن ارائه تعریفی دقیق از اصول فقه و اصطلاحات رایج آن، به‌قدر کفایت، اما موجز، به بحث مستقل پیرامون دلایل شرعی (کتاب، سنت، اجماع و قیاس) پرداخته است. پس از تألیف این کتاب، بسیار بدان توجه شد و چون پیوسته آن را استنساخ می‌کردند، افتادگی و افزودگی بسیار در آن پدید آمد و این، مؤلف را واداشت که به نوشتن شرحی مبسوط، با ذکر متن، به‌نحو ممزوج بپردازد. او شرح خود را «التوضيح في حل غوامض التنقيح» نامید. «التوضيح»، جایگاهی حتی بلندتر از متن یافت. معروف‌ترین بخش «التوضيح»، مقدمات استدلالی است که مؤلف علیه نظریه اشعری مبنی بر مبتنی بودن حسن و قبح بر امر الهی، اقامه کرد. این مقدمات چهارگانه، عالمانی بسیار را مستقلا به نوشتن شرح، حاشیه و تعلیقه بر این اثر واداشت. تعلیقه سید شریف جرجانی بر این مقدمه‌ها معروف است. بر متن «التنقيح» عالمانی تعلیقه، حاشیه و شرح نوشته‌اند. افزون بر مؤلف، از شارحان معروف آن، سعدالدین تفتازانی است که «التلويح في كشف حقائق التنقيح»، را در ۷۵۸ق، تألیف کرد. دیگر شروح «التنقيح» عبارت است از: «تغيير التنقيح» اثر ابن کمال پاشا، شرح سید عبدالله حسینی معروف به نقره‌کار.