البدء و التاريخ: تفاوت میان نسخه‌ها

نویسنده به مفاهیم مهمی که امروزه نیز در فلسفه و متدلوژی علوم انسانی به آن پرداخته می‌شود نگاه دقیق داشته و اصطلاحی همچون «علت»، «دلیل» و «حدود» را تعریف و تفسیر کرده است؛ به‌ویژه میان علت و دلیل تفاوت قائل و این تفاوت‌ها را متذکر شده است.

   

در این فصول، ابن مطهر اطلاعات گسترده‌ای در خصوص الهیات ملل و اقوام گوناگون ارائه داده و با تیزبینی خاص خود، الفاظ و اصطلاحات توحیدی را از زبان و فرهنگ‌های مختلف استخراج کرده است؛ به‌ویژه در زمینه الهیات مذاهب ایرانی قبل از اسلام به تفصیل سخن رانده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/6106/17 ر.ک: همان]</ref>.

نویسنده، فصل نهم را به ذکر عقاید ملل گوناگون در خصوص فتنه‌هایی که در پایان کار جهان رخ می‌دهد و وجوبی که برای رستاخیز عالم قائل می‌شوند، اختصاص داده است. در این فصل، ضمن اینکه اعتقادات سایر اقوام در خصوص پایان کار جهان و دوران باقیمانده از عمر آن را می‌آورد، با ذکر نمونه‌هایی در زمینه ویرانی شهرها و آبادی‌ها نیز اطلاعاتی آورده و دگرگونی‌های اقلیمی و جغرافیایی را علت این امر ذکر می‌کند<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/6106/18 ر.ک: همان، ص18]</ref>.

در این اثر، خلاصه افکار و عقاید متفکرین اسلامی که در آن زمان به سر می‌بردند دیده می‌شود. آنچه از نظر تاریخی درخور ذکر است، صحایف بعد از فصل دهم می‌باشد. در فصل یازدهم، تاریخ انبیا و تاریخ ایران تلخیص شده. در فصل دوازدهم، ادیان اهل زمین و مذاهب و نحل و آرا و افکار مردمان بهتفصیل در میان آمده و از ادیان و شرایع هندیان و ترکان قدیم و ادیان حرانیان و ثنویان و عبده اوثان و مجوسیان و خرمیان گفتگو شده و درباره اهل جاهلیت و شریعت و مذهب یهودیان و مسیحیان بحث مفصلی رانده شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/12739/251 ر.ک: م. ه، 1392، ص251]</ref>.