جبر و اختیار (فانی): تفاوت میان نسخه‌ها

نویسنده در مقدمه خویش، مترجم و ترجمه وی را تأیید نموده است.<ref>ر.ک: مقدمه علامه فانی، ص2</ref>.

این کتاب مشتمل بر هشت مقدمه است که اساس مباحث فصول آتی محسوب می‌شود؛ مباحثی چون: مقدمه اول: نسبت شرور و بدی‎ها به ماهیت و ذاتی بودن آن‌ها سخنی بی‌دلیل است؛ مقدمه دوم: علل قوام نوعی در تمام افراد نوع یکسان است؛ مقدمه سوم: نیک‎بختی و بدمنشی نتیجه کردار نیک و بد دامنگیر انسان می‌شود و در حقیقت همان کردار نیک است که انسان را نیک‎بخت و سعید می‌کند و کردار بد است که او را بدمنش و شقی می‌نماید؛ مقدمه چهارم: دستگاه قانون‎گذاری الهی برای به‌کار بستن غرائز انسان در مسیر عقل‎پسند و مطابق با فطرت بشری می‌باشد و از به‌کار بستن قوا و غرائز مانع نشده و از پیروی کردن خواسته آن‌ها جلوگیری ننموده است؛ مقدمه پنجم: هر موجود ممکن الوجودی در حدوث و بقا نیاز به مؤثر و علت دارد و گذشته از این در تمام مراتب و بهره‌های هستی نیز بدان نیازمند است؛ مقدمه ششم: ویژگی‎ها و تمایزات واجب الوجود نسبت به ممکن الوجود، از جمله ازلی و ابدی بودن و...؛ مقدمه هفتم: اقسام و خواص صفات واجب الوجود، چه صفات ذات و چه صفات فعل؛ مقدمه هشتم: چرایی و چگونگی خلقت مخلوقات<ref>ر.ک: متن کتاب، ص4-52</ref>.

اولین نظریه طرح‎شده، نظریه اشاعره یا همان جبریه است که قائلند به اینکه مؤثر در افعال عباد قدرت خداوند متعال است. اولین کسی که مکتب جبریه را اختیار کرد، جهم بن صفوان بوده است، سپس رئیس اشاعره ابوالحسن اشعری آن را گسترش داد. البته بزرگان اشاعره در کلام اشعری که گفته است: «کار بندگان خدا اکتسابی است»، اختلاف کرده‌اند؛ برخی گفته‌اند: خدا فاعل فعل است و عبدمحل پزیرش آن و برخی گفته‌اند: فعل زمانی از عبدصادر می‌شود که خدا اعمال قدرت کرده باشد.

گفتار چهارم که از نظر نگارنده بهترین قول مختار است، قول امر بین الامرین است؛ بدین معنا که قدرت و نیروی انسانی از فیض و بخشندگی خداست، مانند دیگر معدات فعل از قوای ظاهری و باطنی و اعضای بدن و هرچه در انجام کار دخالت دارد، خواه از اسباب و علل فعل باشد، از شرائط و همچنین چیزهایی که باعث رغبت به طاعت می‌شود و انسان را از معاصی و گناهان نگهداری می‌نماید که آن را لطف رحمانی گویند که تمام اینها از فیض و رحمت خداست و با تمام اینها باز هم انسان در انجام دادن کار مختار است.<ref>ر.ک: همان، ص‎52-56</ref>.