الصحيفة همام بن منبه: تفاوت میان نسخه‌ها

در میان مراکز و حوزه‎های حدیثی جهان اسلام، مدرسه حدیثی یمن یکی‎ از باسابقه‎ترین و تأثیرگذارترین مراکز اهل سنت است که سهم بزرگی در نقل‎ و نشر احادیث‎ پیامبر داشته‎ است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/22561/55 ر.ک: مردانی، مهدی، ص55]</ref>‏. اولین گروه از راویان و محدثان‎ مدرسه‎ یمن را صحابه‎ تشکیل دادند که برخی اهل یمن و برخی از دیگر مناطق‎ اسلامی‎ بودند. از میان صحابه‎ یمانی‎ که‎ حدود شصت‎وپنج‎ نفر‎ بودند، گروهی در یمن سکونت داشتند‎ و احادیثی‎‎ را که از پیامبر تحمل کرده بودند نشر می‌دادند و گروه دیگر در‎ سایر‎ بلاد اسلامی‎ استقرار یافته، به تبلیغ‎ سنت نبوی‎ می‎پرداختند<ref>ر.ک: همان، ص60</ref>‏. بعد از صحابه، تابعین یمانی دومین حلقه مدرسه یمن‎اند که نقش بسزایی در رونق آن‎ داشتند. آنان احادیثی را‎ که‎ به‎صورت شفاهی‎ از شیوخ صحابی خود اخذ کرده بودند، در‎ خلال حلقه‎هایی که در مساجد برپا می‌شد به‎ شاگردان خود تدریس می‎کردند و از این‎ طریق به نقل و نشر‎ احادیث‎ نبوی‎ در داخل‎ و خارج یمن می‎پرداختند. از میان ‎ ‎شمار فراوان تابعین -که‎ حدود‎ هفتاد نفرند- سه تن از آنان نقش مهمی را در نشر حدیث ایفا کردند‏: طاوس بن‎ کیسان‎ یمانی، [[صنعاني، همام بن منبه|ابوعقبه همام بن منبه یمانی]] و ابوعبدالله وهب بن منبه یمانی<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/22561/62 ر.ک: همان، ص63-62] </ref>.

# صحیفه همام منبع موثق تاریخی است که تدوین اولیه حدیث را،پیش از آنکه عمر بن عبدالعزیز به تدوین رسمی حدیث امر کند، اثبات می‎کند؛ چراکه همام کمی پیش از سال 40 هجری متولد شد و استادش ابوهریره در سال 58ق یا 59ق وفات کرد؛ پس باید این صحیحه را پیش از وفات استادش تدوین کرده باشد؛ زیرا سماعش از استادش بعد از مجالست با او یعنی نیمه قرن اول هجری است.

# احادیث این صحیفه ادعای کسانی که قائل به این هستند که تدوین حدیث در این مقطع زمانی بدون این‎که به مسائل عقیدتی اهتمام داشته باشد تنها عهده‎دار امور عملی بوده است را رد می‎کند<ref>ر.ک: همان، ص13-12</ref>‏.

محقق کتاب در بخشی دیگری از مقدمه، در مقام پاسخگویی به شبهه‌ای برآمده که بسیاری از علمای اهل سنت بر ابوهریره وارد کرده‎ و نقل این تعداد فراوان از احادیث نبوی در مدت‎زمان کوتاهی در حدود سه یا چهار سال را منطقی ندانسته‌اند! این تعداد از روایات همان‎گونه که محقق نیز به آن اذعان نموده و ابن حزم در الإصابة یا ابن حجر در تدريب الراوي آورده‌اند عبارت از 5374 حدیث است. محقق معتقد است که اگر روایات ذکر شده در منابعی چون [[مسند الإمام أحمد بن حنبل|مسند احمد]]، [[صحيح البخاري|صحیح بخاری]] و... را از سویی و روایات مستدرک حاکم، سن بیهقی و... را از سوی دیگر جمع کنیم در بیشترین حالت از دو هزار حدیث تجاوز نمی‎کند. پس اگر این عدد را بین ایامی که ابوهریره ملازم رسول‎الله(ص) بوده تقسیم کنیم به هرروز یک حدیث و نصف حدیث یا حداکثر دو حدیث صحیح و ضعیف می‌رسد؛ و بدون شک او مسئول احادیثی که به‌اشتباه به او نسبت داده شده نیست<ref>ر.ک: همان، ص16-15</ref>‏.