۹۵۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
'''اساس الاقتباس''' تألیف [[محمد بن محمد بن حسن طوسى]] از جمله جامع ترین منابع در موضوع علم منطق است که به زبان فارسی نگارش شده است. | '''اساس الاقتباس''' تألیف [[محمد بن محمد بن حسن طوسى]] معروف به خواجه نصیرالدین طوسی، از جمله جامع ترین منابع در موضوع علم منطق است که به زبان فارسی نگارش شده است. | ||
==وجه نام‌گذارى== | ==وجه نام‌گذارى== | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
طبق تصريح مؤلف كتاب در مقدمۀ آن نام كتاب «اساس الاقتباس» است و در وجه ناميدن آن به اين نام مى‌گويد: | طبق تصريح مؤلف كتاب در مقدمۀ آن نام كتاب «اساس الاقتباس» است و در وجه ناميدن آن به اين نام مى‌گويد: | ||
«و چون اين علم به نسبت با ديگر علوم خاصه اقسام حكمت به مثابت قاعده و بنياد است، اين مجموع را بر اساس الاقتباس موسوم كرد» | «و چون اين علم به نسبت با ديگر علوم خاصه اقسام حكمت به مثابت قاعده و بنياد است، اين مجموع را بر اساس الاقتباس موسوم كرد» </ref>اساس الاقتباس، تصحيح مدرسى رضوى، ص 3</ref>. | ||
با اين حال جاى شگفتى است كه مصحح دانشمند كتاب، مرحوم مدرس رضوى در مورد وجه تسميۀ كتاب به اساس الاقتباس با وجود تصريح مصنف آن هم در مقدمۀ كتاب، مى‌گويد: | با اين حال جاى شگفتى است كه مصحح دانشمند كتاب، مرحوم مدرس رضوى در مورد وجه تسميۀ كتاب به اساس الاقتباس با وجود تصريح مصنف آن هم در مقدمۀ كتاب، مى‌گويد: | ||
«وجه تسميۀ اين كتاب به اساس الاقتباس بدرستى معلوم نيست و شايد از آن روى كه اين كتاب در فن منطق است و منطق هم اساس اقتباس و كسب علوم مى‌باشد خواجه طوسى اين نام را براى اين كتاب مناسب ديده و تأليف خود را بدين نام ناميده است» | «وجه تسميۀ اين كتاب به اساس الاقتباس بدرستى معلوم نيست و شايد از آن روى كه اين كتاب در فن منطق است و منطق هم اساس اقتباس و كسب علوم مى‌باشد خواجه طوسى اين نام را براى اين كتاب مناسب ديده و تأليف خود را بدين نام ناميده است» <ref>مدرس رضوى، مقدمۀ اساس الاقتباس، ص 35</ref> . | ||
==انگيزۀ تأليف== | ==انگيزۀ تأليف== | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
در آخر برخى از نسخ خطى اين كتاب سال تأليف آن 642 ه ق ثبت گرديده است بنابراين كتاب اساس الاقتباس دو سال قبل از اتمام شرح خواجه بر اشارات ابن سينا به پايان رسيده است زيرا در آخر بعضى از نسخ خطى شرح اشارات چنين آمده است: | در آخر برخى از نسخ خطى اين كتاب سال تأليف آن 642 ه ق ثبت گرديده است بنابراين كتاب اساس الاقتباس دو سال قبل از اتمام شرح خواجه بر اشارات ابن سينا به پايان رسيده است زيرا در آخر بعضى از نسخ خطى شرح اشارات چنين آمده است: | ||
«و نقل ما وجد بخطه رحمه اللّه تعالى في آخر المسورة بعد قوله و إليه المعاد. و قد فرغت من تسويده في أواسط صفر سنة أربع و أربعين و ستمائة حامدا مصليا و داعيا و مستغفرا» | «و نقل ما وجد بخطه رحمه اللّه تعالى في آخر المسورة بعد قوله و إليه المعاد. و قد فرغت من تسويده في أواسط صفر سنة أربع و أربعين و ستمائة حامدا مصليا و داعيا و مستغفرا» <ref>مدرسى رضوى، احوال و آثار خواجه نصير الدين طوسى، ص 434</ref>. | ||
البته كتاب شرح اشارات به تصريح خواجه بيست سال بطول انجاميده، اين مطلب را دكتر سليمان دينا در مقدمۀ خود بر شرح اشارات ص 84 و مرحوم مدرسى رضوى در كتاب احوال و آثار خواجه نصير الدين طوسى ص 433 آورده‌اند، لكن در نسخه‌هاى موجود چنين بيانى از محقق طوسى مشاهده نشد. | البته كتاب شرح اشارات به تصريح خواجه بيست سال بطول انجاميده، اين مطلب را دكتر سليمان دينا در مقدمۀ خود بر شرح اشارات ص 84 و مرحوم مدرسى رضوى در كتاب احوال و آثار خواجه نصير الدين طوسى ص 433 آورده‌اند، لكن در نسخه‌هاى موجود چنين بيانى از محقق طوسى مشاهده نشد. | ||
| خط ۱۴۲: | خط ۱۴۲: | ||
از اين كتاب دستنوشت‌هاى متعددى بجاى مانده كه قديمى‌ترين نسخۀ تاريخ‌دار آن نسخۀ خطى كتابخانۀ مرحوم حاج سيد نصر اللّه تقوى است كه در تاريخ 843 ه ق يعنى حدود دويست سال پس از تأليف كتاب نوشته شده است. | از اين كتاب دستنوشت‌هاى متعددى بجاى مانده كه قديمى‌ترين نسخۀ تاريخ‌دار آن نسخۀ خطى كتابخانۀ مرحوم حاج سيد نصر اللّه تقوى است كه در تاريخ 843 ه ق يعنى حدود دويست سال پس از تأليف كتاب نوشته شده است. | ||
مرحوم مدرسى رضوى اين نسخه را اقدم و اصح و اكمل نسخ دانسته است | مرحوم مدرسى رضوى اين نسخه را اقدم و اصح و اكمل نسخ دانسته است <ref>اساس الاقتباس، تصحيح مدرسى رضوى، ص 37 از مقدمۀ كتاب</ref>. | ||
نسخه‌هاى خطى ديگرى از اين كتاب وجود دارد كه مشخصات برخى از آنها در مقدمۀ چاپ‌هاى موجود آمده است | نسخه‌هاى خطى ديگرى از اين كتاب وجود دارد كه مشخصات برخى از آنها در مقدمۀ چاپ‌هاى موجود آمده است <ref>اساس الاقتباس، تصحيح مدرسى رضوى، ص 37 از مقدمۀ كتاب و نيز اساس الاقتباس، تصحيح سيد عبد اللّه انوار، ج 1، ص 12</ref>. | ||
اولين چاپ كتاب اساس الاقتباس در سال 1326 ه ش با تصحيح مرحوم مدرسى رضوى به انجام رسيد و پس از آن دوبار ديگر تجديد چاپ شد كه تاريخ سومين چاپ آن آذر ماه 1361 ه ش مى‌باشد. | اولين چاپ كتاب اساس الاقتباس در سال 1326 ه ش با تصحيح مرحوم مدرسى رضوى به انجام رسيد و پس از آن دوبار ديگر تجديد چاپ شد كه تاريخ سومين چاپ آن آذر ماه 1361 ه ش مى‌باشد. | ||
| خط ۱۵۲: | خط ۱۵۲: | ||
«در اين تعليقه از لحاظ لفظ سعى بر اين رفت كه لغات مشكل معنى شود و از عبارت مغلق رفع اغلاق گردد و جملات لازم به ملزوم‌هاى جدا مانده از خود مرتبط شود و اشارات مندرج به مشار اليه‌هاى مربوطه ارجاع گردد.... | «در اين تعليقه از لحاظ لفظ سعى بر اين رفت كه لغات مشكل معنى شود و از عبارت مغلق رفع اغلاق گردد و جملات لازم به ملزوم‌هاى جدا مانده از خود مرتبط شود و اشارات مندرج به مشار اليه‌هاى مربوطه ارجاع گردد.... | ||
امّا از لحاظ مطالب غير لفظ يعنى تبيين مطالب غامض و توضيح مشكلات معنى و ارائۀ جداول صحيح و رفع ابهام از اعداد و صدر تركيبى و بيان شكل‌هاى قياس و مقاصد غير صدرى يعنى مادى و صناعى قياسى استفراغ وسع شد» | امّا از لحاظ مطالب غير لفظ يعنى تبيين مطالب غامض و توضيح مشكلات معنى و ارائۀ جداول صحيح و رفع ابهام از اعداد و صدر تركيبى و بيان شكل‌هاى قياس و مقاصد غير صدرى يعنى مادى و صناعى قياسى استفراغ وسع شد» <ref>اساس الاقتباس، تصحيح سيد عبد اللّه انوار، ج 1، ص 15</ref>. | ||
==خصوصيات== | ==خصوصيات== | ||
| خط ۲۳۷: | خط ۲۳۷: | ||
و امّا تنها ترجمۀ عربى اين كتاب را ركن الدين محمد بن على فارسى استرآبادى به انجام رسانيده است. | و امّا تنها ترجمۀ عربى اين كتاب را ركن الدين محمد بن على فارسى استرآبادى به انجام رسانيده است. | ||
مرحوم مدرسى رضوى در مورد اين ترجمه مى‌گويد: «تاكنون نگارنده، ترجمۀ عربى اساس الاقتباس را نديده و در فهرست كتابخانه‌هاى مهم نيز اسمى از آن نيافته است» | مرحوم مدرسى رضوى در مورد اين ترجمه مى‌گويد: «تاكنون نگارنده، ترجمۀ عربى اساس الاقتباس را نديده و در فهرست كتابخانه‌هاى مهم نيز اسمى از آن نيافته است» <ref>مدرسى رضوى، مقدمۀ اساس الاقتباس، ص 36</ref>. | ||