میراث حوزه اصفهان: تفاوت میان نسخه‌ها

[[حوزه علميه اصفهان. مرکز تحقيقات رايانه‌اي]] (...)

[[هادي زاده، مجيد]] (گردآورنده)

[[حوزه علميه اصفهان. مرکز تحقيقات رايانه‌اي. بخش احياء تراث]] (...)

فلسفه اسلامي - متون قدیمی تا قرن 14  

| ناشر =مؤسسه فرهنگي مطالعاتي الزهراء (عليها السلام)

مرکز تحقيقات رايانه‌ای حوزه علميه اصفهان  

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

'''میراث حوزه اصفهان''' مجموعه رساله‎های کوتاه عربی و فارسی در موضوعات مختلف فقهی، تفسیری، عرفانی و... است که توسط سید احمد سجادی، رحیم قاسمی، مجید هادی زاده، محمدجواد نورمحمدی، محمود نریمانی فراهم شده است.

این مجموعه در دوازده دفتر منتشر شده است. هر یک از دفترهای این مجموعه، مشتمل بر رساله‎های کوتاهی است که در حجم یک کتاب نیستند و تاکنون منتشر نشده و یا به شکل مطلوب در اختیار محققان قرار نگرفته‎‎اند<ref>ر.ک: سرآغاز، ج1، ص9</ref>.

#'''إجالة الفكر في فضاء مسألة القضاء و القدر'''، اثر شیخ بهاء‎الدین فاضل اصفهانى (متوفی ۱۱۳۷ق)؛ در این رساله عربی به بحث از مسئله جبر و اختیار پرداخته شده و به‎تفصیل، دلایل عقیده شیعه و اشاعره مورد بررسی قرار گرفته است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص24</ref>.

#'''رسائل '''تجسّم الأعمال'''، '''وحدت وجود'''، '''أجل محتوم''' و '''سهو النّبى''' از آثار محمد بن حسین مازندرانی معروف به ملا اسماعیل خواجویى (متوفى ۱۱۷۳ق)، چهار رساله در موضوعات کلامی - فلسفی است. از میان این چهار رساله تنها اولی به عربی نگارش شده است. محقق رساله اول محمدحسین بن محمدعلی و محقق سه رساله دیگر سید مهدی رجایی است<ref>ر.ک: همان، ص81</ref>.

#'''شرح خطبه شقشقیه''' اثر علامه میرزا ابوالمعالى کلباسى (متوفی ۱۳۱۵ق)؛ رساله‎ای است که با هدف گزارش خطبه معروف شقشقیه امام علی(ع) نوشته شده است. این رساله عربی بر اساس دیدگاه‎های زبان‎شناسانه تنظیم شده و توضیحات لغوی و گاه دستوری بیشترین درون‎مایه آن را تشکیل می‎دهد<ref>ر.ک: همان، ص206-205</ref>.

#'''دو رساله فقهى''' اثر علامه سید محمدباقر موسوى شفتى (متوفی ۱۲۶۰ق)؛ مشتمل بر طرح چند سؤال و جواب فقهی است که به‎تفصیل به شیوه مستدل و مستند مورد بررسی قرار گرفته است. رساله به زبان فارسی- عربی نگارش و توسط سید مهدی شفتی تحقیق شده است. در رساله اول به این سؤال پاسخ داده شده است: شخصی زوجه خود را مطلقه نموده به طلاق رجعی، بعدازآن حق الرجوع خود را صلح نموده به او به نفقه ایام عده، بعدازآن در اثنای عده رجوع نموده، بعد از انقضای عده، آن زن به دیگری شوهر نموده؛ حال، این زن زوجه ثانی است یا اول؟ و در رساله دوم به این سؤال پاسخ داده شده: هرگاه زید زوجه خود را طلاق خلعی گفت آیا می‎تواند در اثنای عده، خواهر مطلقه مزبوره را عقد کند برای خود یا نه؟ درصورتی‎که تواند، آیا عکس می‎تواند بکند یعنی زوجه جدید را طلاق باین گوید و در عده او اخت او را که مطلقه اولی باشد عقد نماید یا نه؟ آیا در این باب، فرقی میان عقد دائمی و انقطاعی هست یا نه؟<ref>ر.ک: همان، ص281 و 297</ref>.

#'''نجعة المرتاد''' یا '''كبوات الجياد في حواشي ميدان نجاة العباد'''، اثر ابوالمجد شیخ محمدرضا نجفى (متوفی ‎۱۳۶۲ق)؛ شرح و به عبارت بهتر جرحی عالمانه بر رساله فقهی شیخ محمدحسن اصفهانی نجفی (متوفی 1266ق) صاحب «جواهر الکلام» است که در آن آراء برخی از اعاظم فقهای شیعه که بر نجاة العباد حاشیه‎ای نگاشته‎‎اند نیز مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. این اثر به زبان عربی نگارش و با تحقیق رحیم قاسمی منتشر شده است<ref>ر.ک: همان، ص324-323</ref>.

#'''قبلة البلدان''' نوشته شیخ عباسعلی ادیب (متوفی 1371ش)؛ رساله‎ای است به زبان فارسی که از دو بخش عمده تشکیل شده است: در بخش نخست توضیحاتی اجمالی پیرامون شماری از مباحث مقدماتی علم هیئت است که از مقدمات لازم برای تحصیل سمت قبله هر نقطه به شمار می‎آید. در بخش دوم نیز تعیین قبله بسیاری از نقاط جغرافیایی بسیط ارض – و به‎صورت عمده مناطق داخل ایران- در ضمن جدول‎هایی است<ref>ر.ک: همان، ج2، ص57-56</ref>. کتاب به زبان فارسی و با مقدمه و تحقیق مجید هادیزاده منتشر شده است.

#'''قبض الوقف''' نوشته شیخ منیر‎الدین بروجردی اصفهانی (متوفی 1342ق)، رساله‎ای فقهی به زبان عربی در موضوع قبض وقف است. عده‎ای از فقهای شیعه قبض و اقباض را از شرایط صحت و عده‎ای دیگر آن را از شرایط لزوم عقد وقف دانسته‎اند<ref>ر.ک: تویسرکانی، سید احمد، ص25</ref>. نویسنده مباحث رساله را در 18 مقام طرح کرده است. محقق و مصحح کتاب مهدی باقری است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج2، ص103</ref>.

#'''شرح خطبه متقین''' نوشته علامه محمدتقی مجلسی (متوفی 1070ق)، شرحی عربی- فارسی بر خطبه متقین علی بن ابی‎طالب(ع) است که با تصحیح و تحقیق جویا جهانبخش منتشر شده است<ref>ر.ک: همان، ص129</ref>.

#'''اجازات خاندان روضاتیان''' حاوی هفت اجازه از مرحوم سید محمدباقر موسوی مشهور به صاحب روضات الجنات (متوفی 1313ق) است که جهت برخی از شاگردانش صادر شده است. اجازات به قلم سید جعفر حسینی اشکوری تدوین و تصحیح شده است<ref>ر.ک: همان، ص240-239</ref>.

#'''مکارم الآثار: زندگینامه شیخ الرئیس''' اثر محمدعلی معلم حبیب‎آبادی (متوفی 1396ق)، رساله‎ای است فارسی پیرامون زندگی شیخ الرئیس بوعلی سینا (متوفی 428ق) با استفاده از نامه دانشوران ناصری و بیست کتاب دیگر. در پایان رساله نیز مقاله کوتاه دیگری از نویسنده با موضوع '''تحقیق در تاریخ تولد شیخ الرئیس ابوعلی بن سینا''' ارائه شده که می‎تواند مکمل رساله باشد. مقدمه و تصحیح هر دو رساله به قلم مجید هادی‎زاده است<ref>ر.ک: همان، ص 288-285</ref>.

#'''گل گلشن''' منتخبی است از منظومه گلشن راز شیخ محمود شبستری (متوفی حدود 720ق) به قلم مجدالدین نجفی اصفهانی (متوفی 1403ق) که با تحقیق جویا جهانبخش منتشر شده است<ref>ر.ک: همان، ص391</ref>.

#'''مفتاح الجنان در شرح دعای صباح''' اثر میرزا رضا کلباسی (متوفی 1383ق)؛ شرحی مختصر بر دعای صباح امام علی(ع) است. وی در مقدمه این رساله به تعریف دعا، بیان شرایط، آداب دعا و سپس به ترجمه فقره‎های دعای نورانی صباح پرداخته است و با قلمی روان و شیوا فقره‎های آن را شرحی کوتاه کرده است. مهدی رضوی تحقیق و تصحیح رساله را انجام داده است<ref>ر.ک: همان، ج3، ص38-37</ref>.

#'''سؤال و جواب فقهی''' نوشته آیت‌الله سید محمدباقر شفتی (متوفی 1260ق) مشتمل بر دو مسئله فقهی در رابطه با آیة‎الکرسی و ولایت حاکم شرع است. این رساله با تحقیق سید مهدی شفتی منتشر شده است<ref>ر.ک: همان، ج3، ص91</ref>.

#'''اسئلة و اجوبة فقهیة''' به قلم آیت‌الله منیرالدین بروجردی اصفهانی (متوفی 1342ش)، رساله‎ای فارسی شامل یازده پرسش و پاسخ است. این رساله تنها یک رساله فقهی صرف نیست بلکه در آن با توجه به حجم کم آن می‎توان از مباحث رجالی چون بحثی پیرامون کتاب مسائل علی بن جعفر، قول به موثق بودن ابی الجارود و مباحث دقیق تاریخ چون تقسیمات سه‎گانه برای راویانی که به آن‎ها «واقفه» گفته می‎شود نشان گرفت. تحقیق رساله به قلم مهدی باقری سیانی است<ref>ر.ک: همان، ص173 و 178</ref>.

#'''گزیده رساله اخلاق''' به قلم آیت‌الله ابراهیم ریاضی نجف‎آبادی (متوفی 1334ق)، سیری در آفاق و انفس و بررسی آیات توحید و فطرت است که به قلمی روان و همراه با صداقت و خلوص خاصی نوشته شده است و خواننده را شیفته خود کرده، تحت تأثیر قرار می‎دهد<ref>ر.ک: همان، ص274</ref>. محمدجواد نور محمدی محقق این رساله است.

#'''استحباب التختم بالعقیق''' نوشته محمدابراهیم خوزانی (شهادت 1160ق)، رساله‎ای زیبا و کوتاه به زبان عربی در باب استحباب پوشیدن انگشتری عقیق است که با استفاده از روایات اهل‎بیت(ع) نوشته شده است. تحقیق رساله به قلم محمد داوری است<ref>ر.ک: همان، ص349</ref>.

#'''شرح عوامل نحو''' از آثار محمد بن حسن اصفهانی معروف به فاضل هندی (متوفی 1137ق) است. فاضل هندی به جهت تألیف کتاب کشف اللثام به کاشف اللثام متصف است. اثر حاضر شرحی مختصر بر عوامل جرجانی است. حسن این شرح در این است که از ارائه بحث‎های طولانی و حاشیه‎ای پرهیز و به بیان مثال‎هایی برای تفهیم مطلب اکتفا کرده است. این اثر اگرچه برجستگی فراوانی در مباحث نحوی ندارد اما به جهت شخصیت باعظمت فاضل هندی حائز اهمیت است. اباذر کافی موسوی محقق و مصحح این رساله است<ref>ر.ک: همان، ص357 و 360</ref>.

#'''رسالة شرب القليان في شهر رمضان''' یا '''عدم مفطریت دخان''' نوشته شیخ محمدتقی رازی نجفی اصفهانی (متوفی1248 ق)، اولین رساله تصنیف شده در این موضوع است<ref>ر.ک: همان، ص71</ref>. تحقیق و تصحیح به قلم مجید هادی زاده است.

#'''اللؤلؤ المكنون في وقت فضيلة الظهرین'''، تألیف میرزا محمد شهدادی مصاحبی نائینی (متوفی 1278ق)، رساله‎ای درباره وقت فضیلت نماز ظهر و عصر است. نویسنده با تذکر به اختلاف بودن وقت فضیلت نماز ظهر و عصر و نافله این دو، ضمن بیان قول مورد اختیار خود در پی اثبات این قول و تعیین وقت دقیق آن است. مصحح و محقق رساله مهدی باقری سیانی است<ref>ر.ک: همان، ص83 و 89</ref>.

#'''دیوان قدریه: غزل‎های عارفانه‎ای پیرامون شب‎های نورانی قدر''' مشتمل بر غزلیات شورانگیز و فرح‎بخش حکیم عارف‎مسلک و شاعر فقیه آیت‌الله ناصرالدین حجت نجف‎آبادی (متوفی 1360ق) است. شاعر وارسته آن، این اشعار را پیرامون شب‎های نورانی قدر و همه را نیز در شب‎های قدر سروده است. تحقیق و تصحیح اثر به قلم محمدجواد نورمحمدی است<ref>ر.ک: همان، ص135</ref>.

#'''حجية الأخبار و الإجماع''' به قلم محمد بن عبدالفتاح تنکابنی (متوفی 1124ق)، رساله‎ای است به زبان عربی که ابتدا به اثبات حجیت خبر واحد و سپس به تحقیق در مسئله حجیت اجماع می‎پردازد. تصحیح و تحقیق اثر به قلم مهدی رضوی است<ref>ر.ک: همان، ص197 و 203</ref>.

#'''منشآت و مکاتبات''' اثر آقا حسین خوانساری (متوفی 1098ق) می‎باشد. از ایشان منشآت فراوانى به یادگار مانده‎ است‎ که‎ نزدیک به سى [یا چهل] عنوان می‎باشد. اکثر این عناوین قطعاً از آقا حسین خوانسارى است و بعضى از ‎‎عناوین‎ آن مشکوک است<ref>ر.ک: زمانی نژاد، علی‎اکبر، ص155</ref>. اکثر رساله‎های آقا حسین در منشآت و... به زبان فارسی و بعضاً به عربی است که در این مجموعه از هم تفکیک نشده است<ref>ر.ک: متن کتاب، جلد 4، ص369</ref>. علی‎اکبر زمانی نژاد این رساله را تصحیح و تحقیق کرده است.

#'''اجازات خاندان روضاتیان(2)''' بخش دیگری از اجازات آیت‌الله میرزا محمدهاشم چهارسوقی (متوفی 1318ق) است که به همان ترتیب گذشته بر طبق سال‎های تاریخ صدور اجازات تنظیم شده است. سید جعفر حسینی اشکوری این اثر را تصحیح و تحقیق کرده است<ref>ر.ک: همان، ص489</ref>.

#'''دابة الأرض''' نوشته میر سید احمد علوی عاملی (متوفی 1057ق)؛ بررسی آموزه‎ای قرآنی با عنوان مذکور است که نویسنده در این مقاله در دو بخش به نقل روایات مفسران اهل سنت و شیعه پرداخته است. تصحیح و تحقیق اثر به قلم حامد ناجی اصفهانی است<ref>ر.ک: همان، ج5، ص35-33</ref>.

#'''شرح خطبة البیان''' علامه محمدتقی مجلسی (متوفی 1070ق)؛ گفتاری است با کاست و فزود و نقل‎های ناهمسان که –به قول علامه محمدباقر مجلسی (متوفی 1070ق) و شماری از دیگر حدیث‎شناسان امامیه- برخی از غالیان و پیروان ایشان به امیر مؤمنان علی(ع) نسبت داده‎اند و اگرچه از حیث لفظ و مضمون مورد خرده‎گیری بوده و در حدیث‎نامه‎های معتبر و مهم شیعی نیز نیامده است<ref>ر.ک: همان، ص50-49</ref>. البته این داوری از علامه مولانا محمدباقر مجلسی است که خطبة البیان جز در کتاب‎های غالیان و مانند ایشان نیامده است. نوشته‎های شیخ محمدجواد مغنیه و آقای سید جعفر مرتضی عاملی دراین‎باره سزاوار مراجعه است<ref>ر.ک: همان، ص52، پی‌نوشت 1</ref>. تصحیح و تحقیق رساله به قلم جویا جهانبخش است.

#'''تقدم نماز زیارت در زیارت از بعید''' نوشته میر سید احمد علوی عاملی (متوفی 1057ق)؛ پیرامون حکم نماز زیارت در مواقعی است که زائر از راه دور معصومین(ع) را زیارت می‌کند. مؤلف اثر بر این عقیده است که در مواردی که زیارت معصوم(ع) از راه دور خوانده می‎شود باید نماز زیارت بر زیارت مقدم شود. تحقیق و تصحیح رساله به قلم محمدجواد نورمحمدی است<ref>ر.ک: همان، ص331</ref>.

#'''هفت استفتای فقهی''' بهاء‎الدین محمد بن حسین عاملی (متوفی 1031ق)؛ در این نوشتار ابتدا عنوان آثار فقهی شیخ بهایی ذکر و پس‎ازآن هفت استفتای فقهی از وی برای اولین بار تقدیم ارباب نظر شده است. محقق اثر علی صدرایی خویی است<ref>ر.ک: همان، ص347</ref>.

#'''الفهرست: کتاب‎شناسی آثار ملا حبیب‎الله کاشانی''' (متوفی 1340ق)؛ فهرستی خودنوشت مشتمل بر سه بخش کتابخانه، تألیفات و وصیت‎نامه است. تحقیق و تصحیح کتاب توسط مجید غلامی جلیسه صورت گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص569 و 575</ref>.

#'''ترجمة العلامة الشیخ محمدحسین النجفي الإصفهانی (متوفی 1308ق)''' اثر آیت‌الله مجدالدین نجفی اصفهانی (متوفی 1403ق)؛ رساله مختصری است که به‎عنوان آخرین نوشته بر فرزندش املاء فرمود تا به‎عنوان پی‌نوشت ایشان بر تفسیر «مجد البیان» -که درصدد چاپ و احیای آن بوده‎اند- به طبع درآید. این رساله را مجید هادی‎زاده تحقیق و تصحیح کرده است<ref>ر.ک: همان، ص601</ref>.

#'''الرقيمة النورية''' تألیف حکیم ملاعلی نوری (متوفی 1246ق)؛ رساله‎ای در تحلیل قاعده «بسيط الحقيقة كل الأشیاء و لیس بشیء منها» است و درواقع پاسخی است بر درخواست فقیه اصولی میرزای قمی(ره) صاحب قوانین الأصول که درباره این قاعده در کلام صدرالمتألهین سؤال نموده است. تصحیح و تحقیق رساله به قلم حامد ناجی اصفهانی انجام شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج6، ص22</ref>.

#'''شصت استفتاء فقهی از شیخ بهایی: اجوبة مسائل شیخ صالح جزایری''' رساله‎ای است که از زمان شیخ موردتوجه فقه‎پژوهان شیعی بوده و در ذکر آثار شیخ هم از آن همواره یاد شده است. از سؤال و جواب‎هایی که شیخ صالح جزایری از شیخ بهایی پرسیده، تاکنون سه رساله مختلف شناسایی شده که عبارت است از: رساله‎ای حاوی 22 پرسش درباره مسائل فقهی و اعتقادی که مشهور است. رساله حاضر و رساله سومی درباره زنا. تحقیق و تصحیح رساله به قلم علی صدرایی خویی است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج6، ص179-177</ref>.

#'''شرح فقره‎ای از نهج‎البلاغه''' میر سید احمد علوی عاملی(متوفی 1057ق)؛ به بررسی کوتاهی از یک فراز نامه هفدهم نهج‎البلاغه پرداخته است. نامه هفدهم امام علی(ع) در نهج‎البلاغه در جواب یکی از نامه‎های معاویه که منکر فضیلت‎های شخصیتی و نسبی امام الموحدین بوده به رشته تحریر قدوسی آن امام همام درآمده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج6، ص23</ref>.

#'''اجازات علامه ملا محمدتقی مجلسی'''؛ دربردارنده 52 اجازه است که آخوند مولی محمدتقی مجلسی برای شاگردان و شخصیت‎های معاصر خویش نگاشته است. مقدمه، تحقیق و تصحیح اثر به قلم سید جعفر حسینی اشکوری است<ref>ر.ک: همان، ص23</ref>.

#'''نخبة التبيان في علم البيان''' تألیف آیت‌الله ملا حبیب‎الله شریف کاشانی (متوفی 1340ق)؛ رساله کوتاه بلاغی در علم بیان است که در فصول کوتاهی در چهار مطلب تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه نگارش شده است. تصحیح و تحقیق اثر به قلم عماد جبار کاظم انجام شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج6، ص357 و 365</ref>.

#'''اقل و اکثر ارتباطی از منظر صاحب محصول، كشف الغطاء و هدایة المسترشدين''' اثر علامه سید محمدجواد عاملی (متوفی 1228ق)؛ تدوینی ارزنده و ابتکاری شایسته به قلم صاحب مفتاح الكرامة است. وی در این رساله نظرات سه تن از فقها و اصولیین بزرگ در این موضوع را جمع‎آوری و تدوین نموده است. این رساله توسط مهدی باقری تصحیح و تحقیق شده است.<ref>ر.ک: مقدمه، ج6، ص24</ref>.

#'''مدارس اصفهان: گزارشی از وضعیت حوزه‎های اصفهان برای ظل السلطان'''؛ رساله‎ای است از مؤلفی ناشناخته که به همت مجید غلامی جلیسه تحقیق و آماده شده است. مؤلف به معرفی مدارس علمیه اصفهان در عصر قاجار پرداخته و محقق نیز در ضرورت سامان‎دهی پژوهش‎های پیرامون تاریخ حوزه‎های علمیه شیعه تأکید کرده و به تحلیل و بررسی این مجموعه همت گمارده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج6، ص25-24</ref>.

#'''رساله اربعین حدیث''' نوشته محمد نصیر اصفهانی؛ یکی از متون ارزنده حدیثی شیعه در قرن یازدهم است. این اثر هم‎زمان با بحارالانوار مجلسی نوشته شده است و جزء آثار بدیع حدیثی به شمار می‎رود. از مؤلف اطلاعات فراوانی نداریم. تصحیح و تحقیق اثر را گروه پژوهشی حضرت آمنه(س) به انجام رسانده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج7، ص21</ref>.

#'''تعلیقات تهذيب الأحکام از کتاب طلاق تا دیات''' ملا اسماعیل خواجویی (متوفی 1173ق)؛ این اثر یکی از رساله‎های کوتاه خواجویی و درواقع تعلیقات پراکنده‎ای بر نسخه‎ای از تهذیب الأحکام از بحث طلاق تا دیات شیخ طوسی است. سید مهدی رجایی این رساله را تحقیق کرده است<ref>ر.ک: همان، ص22</ref>.

#'''کتابشناسی بهاء‎الدین محمد حسینی نائینی مشهور به مختاری نائینی''' (متوفی بعد از 1131ق)؛ مشتمل بر معرفی 53 کتاب و رساله از مختاری نائینی و از مجموع این گنجینه علمی تعداد 105 نسخه در کتابخانه‎های کشور شناسایی و معرفی شده است. تحقیق کتاب به قلم محمدجواد نورمحمدی انجام شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج7، ص333</ref>.

#'''رساله یک ماه در اصفهان: گزارش سفر تاریخی علامه امینی'''؛ این اثر به فراخور این مجموعه با گزینش و تلخیص فراوان آمده و فقط به ذکر سفر علامه امینی و قسمتی از معرفی کتاب الغدیر و اشعار مربوط بسنده شده است. گزینش و تحقیق کتاب به قلم محمد بیدقی انجام گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص399</ref>.

#'''رسالة التعليقات علی زبدة البيان''' اثر محمد بن عبدالفتاح تنکابنی معروف به فاضل سراب (متوفی 1124ق) در موضوع آیات الاحکام است. یکی از آثاری که در تألیفات شیعی جایگاه ویژه‎ای به خود اختصاص داده زبدة البیان مقدس اردبیلی (متوفی 993ق) است. این اثر دارای شروح و تعلیقات و ترجمه‎های فراوانی است که از آن جمله تعلیقات فاضل سراب است. این اثر با تحقیق مهدی باقری منتشر شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج8، ص 20-19</ref>.

#'''رسالة هدایة الضبط''' ملا حبیب‎الله کاشانی (متوفی 1340ق)؛ به بررسی ابعاد مختلف اصول خط و آرایه‎های نگارشی آن با تأکید بر رسم‎الخط قرآن پرداخته و با قلمی روان زوایای این موضوع قرآنی و ادبی را کاویده است. این رساله توسط عماد جبار کاظم تحقیق و تصحیح شده است<ref>ر.ک: همان، ص20</ref>.

#'''رساله طاهریه''' عبدالرحیم بن کرمعلی پاچناری اصفهانی (عالم سده سیزدهم هجری)؛ در طهارت خون معصومین(ع) نوشته شده است. آنچه بیش از مقصود رساله اهمیت دارد، یکی، چرایی پرداختن به موضوع مورد بحث و دیگر چگونگی پرداختن به آن است. محقق اثر جویا جهانبخش در مقدمه‎ای محققانه سابقه و ثمرات موضوع را کاویده و موافقان و مخالفان این نظر را به اجمال مطرح کرده است<ref>ر.ک: همان؛ متن کتاب، ج8، ص368</ref>.

#'''الأنوار اللامعة لزوار الجامعة''' تألیف بهاء‎الدین محمد حسینی معروف به مختاری نائینی(متوفی بعد از 1131ق)؛ شرحی است گران‎بها بر زیارت جامعه کبیره که باکمال تأسف تا فراز «المکرمون» رسیده و مؤلف از ادامه آن بازمانده است. تحقیق و تصحیح رساله به قلم محمدجواد نور محمدی است<ref>ر.ک: همان، ص467؛ مقدمه، ج1، ص21-20</ref>.

#'''رسالة المهدية''' مولی محمدصادق اصفهانی (متوفی 1061ق)؛ اثر کلامی محمدصادق مینا از علمای اصفهانی ساکن هند است. در این اثر مبحث امامت و اثبات خلافت بلافصل امام الموحدین علی(ع) با تفصیل بیشتری ارائه گردیده است. تصحیح اثر به قلم سید محمود نریمانی است<ref>ر.ک: مقدمه، ج9، ص22-21</ref>.

#'''رسالة في عدم انفعال الماء القليل''' آیت‌الله سید ناصرالدین حجت نجف‎آبادی (متوفی 1360ق)؛ تنها اثر فقهی موجود از فقیه بزرگوار سید ناصرالدین حجت نجف‎آبادی است. پیش از نگارش این اثر تصور نمی‎شد که ایشان در مبانی فقهی نیز تا این مقدار توان فقهی داشته‎اند. مهدی باقری سیانی در مقدمه تحقیق خویش، التفاتی ویژه و ارزنده به مشرب فکری و زندگی مؤلف رساله نموده است<ref>ر.ک: همان، ص22</ref>.

#'''رسالة أحکام ذی الید''' اثر بهاء‎الدین محمد حسینی نائینی معروف به مختاری نائینی (متوفی بعد از 1131ق)؛ که با عنوان‎های دیگری از جمله: «باسط الأیدی بالبینات في تساقط الأیدي و البینات»، «حجية اليد»، «رسالة في قاعدة اليد و كشفها عن الملك» نیز آمده، رساله‎ای مختصر پیرامون قاعده ید و احکام و فروعات مختلف آن است که مؤلف برخی ادله مسئله را بررسی و ابعاد مختلف آن را کاویده است. تحقیق و تصحیح رساله بر عهده سید محمود نریمانی بوده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

#'''رساله شرح مناجات خمسة عشر''' تألیف آیت‌الله ملا حبیب‎الله کاشانی(متوفی 1340ق)؛ شرح شش مناجات از مناجات‎های پانزده‎گانه عارفانه و دل‎انگیز خمس‎عشر است که به امام زین‎العابدین(ع) منسوب است. مؤلف این اثر ظاهراً بنا داشته همه این مناجات‎ها را شرح کند، اما موفق به انجام آن نشده است. تحقیق و تصحیح اثر به قلم قاسم ترکی هرچگانی انجام شده است<ref>ر.ک: همان، ص23</ref>.

#'''رساله تاریخ فلسفه''' اثر حکیم میرزا باقر امامی (متوفی 1361ق)؛ پیرامون تاریخ فلسفه غرب و اشاره‎ای کوتاه به عقاید و نظرات آنان است که از شخصیت‎های فلسفه غرب از قبل از میلاد شروع کرده و تا دوره اسلامی را بررسی کرده است. در این اثر پس از طرح گزیده اندیشه‎ها و نظرات فرقه‎ها و مکتب‎های فلسفی به اندیشه‎وران آن مکتب و فرقه نیز اشاره شده است. سید محمدعلی مدرس مطلق این رساله را تحقیق و تصحیح کرده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

#'''رسالة في الحبوة''' اثر علامه سید اسدالله شفتی (متوفی 1290ق) مشهور به حجت‎الاسلام ثانی؛ در شرح کلام محقق حلی در شرایع الاسلام پیرامون حبوة است. حبوة همان لوازم شخصی پدر است که به پسر بزرگ می‎رسد که در شمارش تعداد آن اختلاف است و قدر متیقن آنکه سید مرتضی و شیخ طوسی بر آن ادعای اجماع کرده‎اند: لباس، انگشتر، شمشیر و مصحف است. نویسنده در این اثر به مواردی از ترکه پدر که به پسر بزرگ می‎رسد اشاره کرده و پیرامون آن به‎تفصیل سخن رانده است. تحقیق و تصحیح رساله به قلم سید مهدی شفتی است<ref>ر.ک: مقدمه، جلد 10، ص20</ref>.

#'''منبع الخیرات''' اثر ملا محمدعلی آرانی کاشانی (متوفی 1244ق)؛ پیرامون اسرار نماز است و مؤلف با قلمی روان و تأثیرگذار به بررسی اجزاء، ارکان و افعال نماز پرداخته و به بیان اسرار معرفتی آن مبادرت ورزیده است. البته این رساله بی‎پایان مانده و مؤلف بزرگوار آن موفق به اتمام آن نگشته است. محمدجواد نور محمدی تحقیق و تصحیح رساله را انجام داده است<ref>ر.ک: همان، ص21-20؛ متن کتاب، ج10، ص69</ref>.

#'''حجلة العرائس''' تألیف ملا محمدباقر حسینی خاتون‎آبادی (متوفی 1127ق)؛ رساله‎ای است که به درخواست سلطان حسین صفوی پیرامون صیغه‎های عقد ازدواج دائم و موقت و کفاره افطار روزه ماه مبارک رمضان نوشته شده است. مقدمه این رساله با نثری بسیار زیبا آغاز شده است. سید محمود نریمانی این اثر را تحقیق و تصحیح کرده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج10، ص21</ref>.

#'''مباحث اعتقادیه''' اثر ملاعلی نوری (متوفی 1246ق)؛ این رساله شش نکته پیرامون شرح معضلات حدیثی و تبیین معارف قرآنی و نکات حکمی است که همه بر مبنا و ممشای اهل حکمت متعالیه است. محمد مسعود خداوردی محقق اثر با همت ستودنی این مطالب در ظاهر پراکنده و در باطن بر یک مسلک را در پایان رساله‎ای در یکی از کتابخانه‎های اصفهان یافته و با تحقیق دریافته است از حکیم نوری است<ref>ر.ک: همان، ص22-21</ref>.

#'''حلو التناول و سهل التداول في مسئلة التداخل''' نوشته میرزا زین‎العابدین موسوی خوانساری (متوفی 1275ق)؛ نگاهی گذرا به موضوع «تداخل اسباب»، از موضوعات موردتوجه در علم اصول است. مهدی باقری سیانی تحقیق و تصحیح آن را انجام داده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج10، ص251</ref>. شیخ آقابزرگ در الذریعة در دو جا از این رساله نام برده است<ref>ر.ک: همان، ص256</ref>.

#'''حقیقت منی، مذی، وذی و ودی''' محمدجعفر کلباسی (متوفی 1175ق)؛ رساله‎ای کوتاه شامل مباحثی از مباحث کتاب طهارت است که در آن به تعریف هر یک از میاه چهارگانه پرداخته و احکام آن را به اجمال بیان کرده است. تحقیق و تصحیح اثر توسط مجتبی مطهری‎پور به انجام رسیده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج10، ص22</ref>.

#'''لب النظر في علم المنطق''' اثر ملا حبیب‎الله کاشانی (متوفی 1340ق)؛ رساله‎ای است کوتاه در علم منطق که مباحث منطقی را در ده باب و بسیار مختصر تحریر کرده است. این اثر را باید در شمار آثار سبک گزیده‎نویسی و مختصرنگاری و در برخی موارد باید دشوارنویسی -که در دوره‎هایی از دوران اسلامی رایج بوده و خود نماد تبحر و چیره‎دستی دانشمندان اسلامی به‎حساب می‎آمده- ثبت کرد. از این گروه آثار می‎توان به صمدیه شیخ بهایی و منظومه منطق تفتازانی اشاره کرد. تحقیق و تصحیح اثر به قلم سید مصطفی موسوی‎بخش است<ref>ر.ک: مقدمه، ج10، ص23-22؛ متن کتاب، ص337</ref>.

#'''کتاب‎شناسی آثار عاصی اصفهانی''' (متوفی 1237ق)؛ کتاب‎شناسی آثار عالم پر تألیف جناب ملا محمد محسن رشتی اصفهانی متخلص و مشهور به عاصی است که به همت مصطفی صادقی تحقیق گردیده است. در این کتاب‎شناسی 169 اثر و 135 نسخه در کتابخانه‎های مختلف معرفی شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج10، ص23</ref>.

#'''فهرست نسخ خطی حوزه علمیه نجف‎آباد (بخش اول) '''؛ مشتمل بر فهرست یک‎صد نسخه خطی حوزه علمیه نجف‎آباد است که به‎صورت مفصل به نگارش درآمده است. محمدجواد نورمحمدی، محمد داوری و سید محمود نریمانی تحقیق و تصحیح را بر عهده داشته‎اند<ref>ر.ک: مقدمه، ج10، ص24؛ متن کتاب، ص443</ref>.

#'''آثار الآصفی در تفسیر سوره جمعه''' نوشته سید محمدهاشم حسینی نجف‎آبادی؛ در زمره تک‎نگاره‎های عرصه تفسیر قرآن مجید و آثار تفسیری مأثور و روایی طبقه‎بندی می‎شود. این اثر برای هدیه به آصف الدوله در سال 1289ق در یک مقدمه و دوازده باب به نگارش درآمده است. سید محمود نریمانی محقق اثر است<ref>ر.ک: مقدمه، ج11، ص19 و 25</ref>.

#'''رد المظالم''' تألیف محمدحسن موسوی اصفهانی؛ در بحث رد مظالم از مباحث فقهی کمتر رساله مستقلی به نگارش درآمده و این موضوع مهم و مورد ابتلای اجتماعی، هرچند دانشمندان اسلامی به آن در خلال جوامع و آثار فقهی خود پرداخته‎اند، اما به‎صورت مستقل و مستوفی با تأسف به آن پرداخته نشده است. محقق می‌گوید: ما جز این رساله، رساله مستقلی در این باب نیافتیم. این رساله به همت سید محمود نریمانی تحقیق گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص19</ref>.

#'''حرمة محارم الموطوء علی الواطی''' نوشته سید محمدباقر موسوی مشهور به حجت‎الاسلام؛ این اثر که عهده‎دار بیان حرمت مادر، خواهر و دختر موطوء در ازدواج برای واطی است، از مباحث و مسائل باب نکاح فقه شیعه و از موضوعات اجتماعی فقه شیعه است و بیانگر حکم دیدگاه فقه و دینی شیعه درباره این معضل اخلاقی و اجتماعی است. سید مهدی شفتی این رساله را تصحیح و تحقیق کرده است<ref>ر.ک: همان، ص20-19</ref>.

#'''العشرة الکاملة''' تألیف آیت‌الله ملا حبیب‎الله کاشانی؛ این رساله در علم تجوید به همت سید مصطفی موسوی‎بخش تحقیق و تصحیح گردیده است. ایشان تمامی قواعد تجوید قرآن را در ده فصل بیان می‌کنند که به همین خاطر به العشرة الکامله نام‎گذاری شده است<ref>ر.ک: همان، ص20</ref>.

#'''آب نیسان و قمر در عقرب''' نوشته ملا محمدباقر خاتون‎آبادی (متوفی 1127ق)؛ تحقیقی روایی در استحباب خوردن آب نیسان و فوائد آن و همچنین موضوع داخل شدن قمر در برج عقرب است که در روایات آثار وضعی نامطلوب آن از جمله در ازدواج بیان گردیده است. محقق و مصحح اثر محمدجواد نور محمدی است<ref>ر.ک: همان؛ متن کتاب، ج11، ص333</ref>.

#'''شرح ابیات دهدار''' نوشته ملا محمدجعفر لاهیجی (متوفی 1260ق)؛ منظومه‎ای در شناخت بعضی از اسرار حروف و اعداد از مرحوم «محمود دهدار عیانی شیرازی» و شرح آن از حکیم و عارف الهی «ملا محمدجعفر لاهیجی» است. علم اعداد علمی مستقل می‎باشد و فهم آن به تأمل و تفکر بسیار نیاز دارد. اکثر کتاب‎هایی که در این زمینه نوشته شده، دارای رمز و معما است، زیرا معتقد بودند این علم نباید به دست نااهل برسد و تنها از طریق استاد و ریاضت فهمیده می‎شود. رونق این علم موجب پیدایش برخی از مکاتب عرفانی شد، از آن جمله می‎توان از فرقه حروفیه که معتقد به بنای عالم بر اساس حروف می‎باشند نام برد. این رساله نمونه بارزی از یگانگی عرفان، حکمت و اعتقاد راسخ مذهبی می‎باشد. مسعود خداوردی تحقیق و تصحیح اثر را به سرانجام رسانده است<ref>ر.ک: همان، ص360-359</ref>.

#'''فهرست نسخه‎های خطی حوزه علمیه نجف‎آباد (بخش دوم) '''؛ این فهرست که بخش دوم از فهرست مذکور است نسخه‎های 101 تا 200 را شامل می‎شود. در این فهرست نسخه‎های ارزنده‎ای وجود دارد که بر غنای این مجموعه افزوده است؛ از جمله این موارد می‎توان به نسخه 124 اشاره کرد که معالم الأصول با حواشی محمدهاشم بن زین‎العابدین موسوی چهارسوقی است. محمدجواد نورمحمدی تحقیق و تصحیح آن را به عهده داشته است<ref>ر.ک: همان، ص427</ref>.

#'''لباس التقوی، در حرمت غیبت''' اثر ملا محمدصالح و ملا محمدحسین خاتون‎آبادی؛ رساله‎ای است فارسی در تعریف، توصیف و بررسی ابعاد رذیله و ذمیمه غیبت که نویسنده به درخواست مهد علیا مریم خانم نوشته است اما فراغت از حضور در عرصه خاک او را از اتمام آن بی‌نصیب کرده و فرزندش ملا محمدحسین آن را به اتمام رسانده است. این رساله را می‎توان در شمار آثار پارسی نهضت پارسی‌نویسی در دوره صفویه برشمرد که به‎منظور ترویج علوم و معارف اسلامی در میان فارسی‎زبانان اتفاق افتاد. نویسنده توجه فراوانی به رساله «کشف الریبة في أحکام الغیبة» شهید ثانی داشته است. تصحیح و تحقیق اثر به قلم محمدجواد نورمحمدی است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص31؛ مقدمه، ج12، ص26</ref>.

#'''فضیلت زکات و خمس''' اثر ملا محمدحسین خاتون‎آبادی (متوفی 1151ق)؛ این رساله فارسی در یک مقدمه، دو باب و در فصول متعدد در بیان مسائل زکات و خمس تدوین شده است. این رساله به همت مصطفی صادقی تحقیق گردیده است<ref>ر.ک: همان</ref>.

#'''الفوائد العشرة''' نوشته حاج‎آقا منیرالدین بروجردی اصفهانی؛ رساله‎ای عربی دربردارنده ده فایده از مجموعه فوائد فقیه و اصولی سترگ مکتب اصفهان، حاج‎آقا منیرالدین بروجردی اصفهانی است. موضوع این رساله فواید گوناگون در علوم مختلف اسلامی می‎باشد و برمدار یک موضوع قرار نگرفته است. رساله به قلم مهدی باقری سیانی تحقیق و تصحیح شده است<ref>ر.ک: همان، ص27</ref>.

#'''شرح لسان الميزان''' بهاء‎الدین محمد حسینی مختاری نائینی (متوفی حدود 1130 تا 1140ق)؛ رساله‎ای در شرح لسان المیزان خود مؤلف است که پس از تألیف به خواهش یکی از شاگردانش به‎صورت مزجی شرح گردیده است. لسان المیزان رساله‎ای است درنهایت ایجاز –به سبک تهذیب المنطق تفتازانی- و مشتمل بر امهات مباحث منطقی. سید محمدحسن (پیمان) طباطبایی بر این اثر مقدمه‎ای عالمانه در احوال و آثار مؤلف و نیز پیرامون اثر و شیوه تحقیق آن آورده است<ref>ر.ک: همان؛ متن کتاب، ج12، ص230</ref>.

#'''خلاصة النحو''' نوشته بهاء‎الدین محمد بن حسن اصفهانی هندی مشهور به فاضل هندی(متوفی 1137ق)؛ همان‎طور که از نام آن پیداست، بیان‎کننده علوم و ادبیات نحوی مربوط به زبان عرب به‎طور مجمل می‎باشد که مرحوم فاضل هندی از کتاب شرح کافیه مرحوم رضی (متوفی 686ق) آن را با عنوان خلاصة النحو تألیف و ترجمه کرده است. تصحیح و تحقیق کتاب به قلم سید مصطفی موسوی‎بخش است<ref>ر.ک: همان، ص363</ref>.

#'''کتاب‎شناسی آثار ملا اسماعیل خاتون‎آبادی'''؛ رساله‎ای است فارسی که به معرفی آثار عالم بزرگ ملا محمد اسماعیل خاتون‎آبادی ثانی از بزرگان عصر صفوی پرداخته است و در آن 36 اثر از آثار این وی معرفی گردیده است. تصحیح و تحقیق رساله به قلم علی کرباسی‎زاده است<ref>ر.ک: مقدمه، ج12، ص28</ref>.

#'''فهرست نسخه‎های خطی حوزه علمیه نجف‎آباد (بخش سوم) '''؛ بخش سوم و پایانی فهرست نسخه‎های خطی حوزه علمیه نجف‎آباد است. این بخش نیز شامل بیش از یک‎صد نسخه خطی است. تحقیق اثر توسط سید محمود نریمانی صورت گرفته است<ref>ر.ک: همان</ref>.

فهرست مطالب هر جلد در ابتدای آن و فهارس آیات، روایات، ائمه و معصومین(ع)، اشخاص، کتاب‎ها، مکان‎ها و فرق و مذاهب هر جلد در انتهای آن ذکر شده است

آدرس آیات، روایات و برخی توضیحات محقق در پاورقی‎های کتاب ذکر شده است.

<references/>

# تویسرکانی، سید احمد،'''پژوهشی در مسأله قبض و قبول در عقد وقف اثر سید محمدباقر شفتی'''، پاییز و زمستان 1379، شماره 31 و 32، ص25 تا 33؛ به آدرس اینترنتی:

#:https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/280249

# زمانی نژاد، علی‎اکبر، '''کتابشناسی محقق خوانساری'''، پایگاه مجلات تخصصی نور: آینه پژوهش، فروردین و تیر 1378، شماره 55 و 56، صفحه 139 تا 163؛ به آدرس اینترنتی:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/77475

== وابسته‌ها ==