دیوان رضی‌الدین ارتیمانی: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۲۱ اوت ۲۰۱۹
جز
جایگزینی متن - 'ی‎ش' به 'ی‌ش'
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده')
جز (جایگزینی متن - 'ی‎ش' به 'ی‌ش')
خط ۳۴: خط ۳۴:


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
اشعار دیوان حاضر، دربردارنده مفاهیم عرفانی و ادبی برازنده‎ای است. [[رضي الدين ارتيماني|رضی]] در سرودن غزل و قصیده و رباعی مهارت نشان داده و در به‎کار بردن مفاهیم عالی و رسانیدن معانی عرفانی، توانایی داشته. سادگی انتخاب و روانی بیان از ویژگی‎های شعر اوست. ساقی‎نامه‎اش استادانه طرح، شاعرانه دنبال می‎شود و ماهرانه به پایان می‎رسد. سوگندنامه وی قدرت شاعرانه و سیمای ادبی او را به‎خوبی نشان می‎دهد و همین زاده‎های طبع شیوای اوست که مورد توجه صاحب‎نظران و ادب‎دوستانش قرار داده و شاید اگر [[رضي الدين ارتيماني|رضی]] جز ساقی‎نامه و سوگندنامه شعر دیگری نسروده بود، همان مقام ادبی و عرفانی را داشت که اکنون دارد.
اشعار دیوان حاضر، دربردارنده مفاهیم عرفانی و ادبی برازنده‎ای است. [[رضي الدين ارتيماني|رضی]] در سرودن غزل و قصیده و رباعی مهارت نشان داده و در به‎کار بردن مفاهیم عالی و رسانیدن معانی عرفانی، توانایی داشته. سادگی انتخاب و روانی بیان از ویژگی‎های شعر اوست. ساقی‎نامه‎اش استادانه طرح، شاعرانه دنبال می‌شود و ماهرانه به پایان می‎رسد. سوگندنامه وی قدرت شاعرانه و سیمای ادبی او را به‎خوبی نشان می‎دهد و همین زاده‎های طبع شیوای اوست که مورد توجه صاحب‎نظران و ادب‎دوستانش قرار داده و شاید اگر [[رضي الدين ارتيماني|رضی]] جز ساقی‎نامه و سوگندنامه شعر دیگری نسروده بود، همان مقام ادبی و عرفانی را داشت که اکنون دارد.


[[رضي الدين ارتيماني|رضی]] از آن جمله شاعرانی است که به قول «هرمان اته» راه خود را پیموده و در بند وزن و قافیه متصنع نبوده و در حقیقت شعر را به‎خاطر نشان دادن واقعیات و جلوه‎گر ساختن احساسات می‎سروده، نه به ضرورت احتیاج و تشریفات. «اته» می‎نویسد:
[[رضي الدين ارتيماني|رضی]] از آن جمله شاعرانی است که به قول «هرمان اته» راه خود را پیموده و در بند وزن و قافیه متصنع نبوده و در حقیقت شعر را به‎خاطر نشان دادن واقعیات و جلوه‎گر ساختن احساسات می‎سروده، نه به ضرورت احتیاج و تشریفات. «اته» می‎نویسد:


طالع شعر فارسی در هند شبیه طالع شعر در خود ایران بود؛ در ایران هم به‎تدریج ابتکار از بین رفت و فقط صاحب‎نظرانی بر سبیل ندرت به ظهور رسیدند که در بند وزن و قافیه متصنع نبودند و راه خود را پیمودند و در سروده‎های خود احساسات بی‎شائبه خود را جلوه‎گر ساختند. نظیر حلقه دربار اکبر شاه، در همان زمان مجلسی از شاعران، به دربار پادشاه صوفی، یعنی شاه عباس بزرگ گرد آمدند که اکثر آنان غزل‎سرا بودند. متقدم‎ترین این جمع مولانا والی از دشت بیاض خراسان یا به قولی قهستان بود که شهرتش حتی در عهد شاه طهماسب، آغاز شد و به سال 1012 کشته گردید. بعد از او می‎توان [[رضي الدين ارتيماني|رضی ارتیمانی]] را ذکر کرد که پدرش ابراهیم ادهم، ناظم «خسرو و شیرن» بود<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص‎5-6</ref>.
طالع شعر فارسی در هند شبیه طالع شعر در خود ایران بود؛ در ایران هم به‎تدریج ابتکار از بین رفت و فقط صاحب‎نظرانی بر سبیل ندرت به ظهور رسیدند که در بند وزن و قافیه متصنع نبودند و راه خود را پیمودند و در سروده‎های خود احساسات بی‌شائبه خود را جلوه‎گر ساختند. نظیر حلقه دربار اکبر شاه، در همان زمان مجلسی از شاعران، به دربار پادشاه صوفی، یعنی شاه عباس بزرگ گرد آمدند که اکثر آنان غزل‎سرا بودند. متقدم‎ترین این جمع مولانا والی از دشت بیاض خراسان یا به قولی قهستان بود که شهرتش حتی در عهد شاه طهماسب، آغاز شد و به سال 1012 کشته گردید. بعد از او می‎توان [[رضي الدين ارتيماني|رضی ارتیمانی]] را ذکر کرد که پدرش ابراهیم ادهم، ناظم «خسرو و شیرن» بود<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص‎5-6</ref>.


درباره تعداد اشعاری که از [[رضي الدين ارتيماني|رضی]] برجای مانده، سخن متفاوت است؛ [[هدایت، رضاقلی|رضاقلی خان هدایت]]، اشعار او را یک‎هزار بیت نوشته. تذکره سرو آزاد می‎نویسد: دیوان مختصری از او به نظر آمده. آذر بیگدلی، مؤلف آتشکده آذر، اشعار وی را به یک‎هزار بیت تخمین زده و ادیب دانشمند، آقای [[گلچین معانی، احمد|احمد گلچین معانی]] در پاورقی صفحه 938 تذکره میخانه، مجموع اشعارش را تا یک‎هزاروپانصد بیت نوشته. به هر صورت در مجموعه حاضر سعی شده است کلیه آثار این شاعر در دسترس علاقه‎مندان قرار گیرد و اگر هم غیر از این شعری داشته باشد، باید منتظر فرصتی بود تا در آینده به کمک ادب‎دوستان به این مجموعه افزوده گردد؛ زیرا به حکم «ما لا يدرك كله لا يترك كله»، انصاف نبود بیش از این گرد فراموشی چهره شاعر را بپوشاند.
درباره تعداد اشعاری که از [[رضي الدين ارتيماني|رضی]] برجای مانده، سخن متفاوت است؛ [[هدایت، رضاقلی|رضاقلی خان هدایت]]، اشعار او را یک‎هزار بیت نوشته. تذکره سرو آزاد می‎نویسد: دیوان مختصری از او به نظر آمده. آذر بیگدلی، مؤلف آتشکده آذر، اشعار وی را به یک‎هزار بیت تخمین زده و ادیب دانشمند، آقای [[گلچین معانی، احمد|احمد گلچین معانی]] در پاورقی صفحه 938 تذکره میخانه، مجموع اشعارش را تا یک‎هزاروپانصد بیت نوشته. به هر صورت در مجموعه حاضر سعی شده است کلیه آثار این شاعر در دسترس علاقه‎مندان قرار گیرد و اگر هم غیر از این شعری داشته باشد، باید منتظر فرصتی بود تا در آینده به کمک ادب‎دوستان به این مجموعه افزوده گردد؛ زیرا به حکم «ما لا يدرك كله لا يترك كله»، انصاف نبود بیش از این گرد فراموشی چهره شاعر را بپوشاند.
خط ۵۱: خط ۵۱:
{{ب|''جهان منزل راحت‎اندیش نیست''|2=''ازل تا ابد یک نفس بیش نیست''}}
{{ب|''جهان منزل راحت‎اندیش نیست''|2=''ازل تا ابد یک نفس بیش نیست''}}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}
در برخی اشعاری که از رضی باقی مانده، نشانه‎های بارزی از عرض ارادات به [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] و خاندان عترت یافت می‎شود، همچون:
در برخی اشعاری که از رضی باقی مانده، نشانه‎های بارزی از عرض ارادات به [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] و خاندان عترت یافت می‌شود، همچون:
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب|''الهی به مستان میخانه‎ات''|2='' به عقل‎آفرینان دیوانه‎ات''}}
{{ب|''الهی به مستان میخانه‎ات''|2='' به عقل‎آفرینان دیوانه‎ات''}}
خط ۶۴: خط ۶۴:
{{ب|''عقل کلی شده فراموشم ''|2=''بس‎که مالیده عشق، گوش مرا''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، ص38</ref>.
{{ب|''عقل کلی شده فراموشم ''|2=''بس‎که مالیده عشق، گوش مرا''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، ص38</ref>.


از این سراینده توانا قصیده‎ای بسیار زیبا و پرمحتوا در مدح [[امام على(ع)|مولای متقیان علی(ع)]] به‎جا مانده است که با این ابیات آغاز می‎شود:
از این سراینده توانا قصیده‎ای بسیار زیبا و پرمحتوا در مدح [[امام على(ع)|مولای متقیان علی(ع)]] به‎جا مانده است که با این ابیات آغاز می‌شود:
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب|''دگر چه شد که دلم برکشید ناله زار''|2=''دگر چه رفت که سر نیست در غم دستار''}}
{{ب|''دگر چه شد که دلم برکشید ناله زار''|2=''دگر چه رفت که سر نیست در غم دستار''}}
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش