۶۱٬۱۸۹
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' ' به ' '
جز (جایگزینی متن - '<references /> ' به '<references/> ') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
}} | }} | ||
'''الكشف عن وجوه القرائات و عللها و حججها'''، اثر استاد علم قرائت [[مکی بن حموش|ابومحمد مکی بن ابی‌طالب بن مختار قیسی]] (متوفی | '''الكشف عن وجوه القرائات و عللها و حججها'''، اثر استاد علم قرائت [[مکی بن حموش|ابومحمد مکی بن ابی‌طالب بن مختار قیسی]] (متوفی ٤٣٧ ق) است. [[ابن انباری، محمد بن قاسم|ابن انباری]] (متوفی 328ق) و [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|یاقوت حموی]] (متوفی 626ق)، تاریخ تألیف این اثر را 424ق ذکر کرده‌اند. کتاب با تحقیق و مقدمه محیی‌الدین رمضان به چاپ رسیده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
کتاب الکشف از آخرین کتب تألیفی مکی است؛ چراکه خود می‌گوید: «تطاول ایام و اشتغالات پیاپی سبب شد که تألیف و تبیین و نظم آن تا سال 424ق به درازا بکشد. پس دیدم که عمر به انتها رسیده و گذر از دنیا نزدیک شده است؛ لذا از ترس مرگ و حدوث فوت تصمیم به تألیف و اتمام آن گرفتم...»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/30 ر.ک: همان، ص30]؛ [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/4 مقدمه مؤلف، ج1، ص4]</ref>. | کتاب الکشف از آخرین کتب تألیفی مکی است؛ چراکه خود می‌گوید: «تطاول ایام و اشتغالات پیاپی سبب شد که تألیف و تبیین و نظم آن تا سال 424ق به درازا بکشد. پس دیدم که عمر به انتها رسیده و گذر از دنیا نزدیک شده است؛ لذا از ترس مرگ و حدوث فوت تصمیم به تألیف و اتمام آن گرفتم...»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/30 ر.ک: همان، ص30]؛ [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/4 مقدمه مؤلف، ج1، ص4]</ref>. | ||
قبل از تألیف | قبل از تألیف این کتاب، کتاب دیگری با عنوان «التبصرة في القرائات» از سوی وی به رشته تحریر در آمد که جزء اولین مصادرش در کتاب الکشف بوده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/35 ر.ک: مقدمه محقق، ص35]</ref>. وی در کتاب «الکشف» به تعلیل و احتجاج قرائات ذکر شده در کتاب «التبصره» پرداخت. در حقیقت وی در این کتاب بر اساس آرای دانشمندان لغت و نحو به بررسی وجوه قرائات پرداخته است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/80416/129 ر.ک: رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ امینی تهرانی، محمد، ص 129]</ref>. به‌عبارت‌دیگر کتاب کشف کتاب فهم و علم و درایت و کتاب تبصره کتاب نقل و روایت است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/18924/327 ر.ک: زیدان مخلف، جاید، ص327]</ref>. | ||
تعلیل‌ها و احتجاجات مکی با «تعلیل استعاذه و بسمله» شروع شده و با | تعلیل‌ها و احتجاجات مکی با «تعلیل استعاذه و بسمله» شروع شده و با مباحث مرتبط با قرائت‌های سوره حمد ادامه می‌یابد. عمده مطالب کتاب بر اساس ترتیب سوره‌های قرآن مطرح می‌شود. در بین سوره‌ها نیز به‌تناسب، مباحثی مرتبط با قرائات داخل سوره مطرح می‌گردد؛ برای نمونه، بعد از سوره حمد در دو باب جداگانه هاء کنایه و مد و علت‌های مد را مورد بررسی قرار می‌دهد. در واقع، می‌توان گفت که مباحث احتجاج در این کتاب به دو شیوه ترتیبی_ موضوعی مطرح می‌شود. شیوه ترتیبی آن بر اساس ترتیب سوره‌ها در مصحف و شیوه موضوعی قرار دادن باب‌های مختلف در میان سوره‌ها به‌تناسب مباحث ترتیبی موجود در سوره‌هاست<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/80416/129 ر.ک: رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ امینی تهرانی، محمد، ص 129]</ref>. | ||
مکی در تمام آثارش شیوه روشنی دارد که در مقدمه تبصره به آن اشاره کرده است: «در این کتاب قواعدی را که در کتب، پراکنده است گردآوردم؛ و مطالبی که فهمش دشوار بود را به ذهن نزدیک کردم و از تطویل کلام پرهیز کرده و معنای کاملی را به‌اختصار ذکر کردم تا برای طلاب، تبصره و برای علما تذکره‌ای باشد... وجوه قرائات و دیدگاه علما پیرامون آن‌ها را ذکر کردم. از تکرار پرهیز کردم تا حفظ آن برای کسانی که مایلند آسان شود...»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/20 ر.ک: مقدمه محقق، ص20]</ref>. | مکی در تمام آثارش شیوه روشنی دارد که در مقدمه تبصره به آن اشاره کرده است: «در این کتاب قواعدی را که در کتب، پراکنده است گردآوردم؛ و مطالبی که فهمش دشوار بود را به ذهن نزدیک کردم و از تطویل کلام پرهیز کرده و معنای کاملی را به‌اختصار ذکر کردم تا برای طلاب، تبصره و برای علما تذکره‌ای باشد... وجوه قرائات و دیدگاه علما پیرامون آن‌ها را ذکر کردم. از تکرار پرهیز کردم تا حفظ آن برای کسانی که مایلند آسان شود...»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/20 ر.ک: مقدمه محقق، ص20]</ref>. | ||
اگرچه شیوه طرح مباحث این کتاب به‌طور عمده با طرح اختلاف قرائات و | اگرچه شیوه طرح مباحث این کتاب به‌طور عمده با طرح اختلاف قرائات و بیان حجت آن‌ها بر اساس لغت و ادبیات است، اما در خلال مباحث، از تفسیر و مباحث کلامی نیز غفلت نشده است. مکی در بحث آیه ١٧ انفال در نسبت رمی نیزه و تیر به خداوند را امری نیکو می‌داند و علت آن را قدرت و مشیت الهی معرفی می‌کند<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/80416/129 ر.ک: رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ امینی تهرانی، محمد، ص 129]</ref>. | ||
دگرخوانی‌های قرآن یا اختلاف قرائات قرآنی مبتنی بر روایت‌هایی است که قرآن‌پژوهان و دانشمندان علوم قرآنی صحت انتساب آن‌ها را به دوران صدر اسلام و صحابیان نامدار پیامبر اسلام(ص) تأیید نموده‌اند. بر اساس پژوهش‌های تاریخی خاستگاه این اختلافات، حوزه زبان می‌باشد. گویش‌های زبانی تأثیرگذار در پیدایش اختلافات لفظی قرآن به سه عامل اصلی: اشتقاق لغوی، ساختار صرفی و بیان شفاهی و آوایی باز می‌گردد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2387/47 حاجی اسماعیلی، محمدرضا، ص47]</ref>. | دگرخوانی‌های قرآن یا اختلاف قرائات قرآنی مبتنی بر روایت‌هایی است که قرآن‌پژوهان و دانشمندان علوم قرآنی صحت انتساب آن‌ها را به دوران صدر اسلام و صحابیان نامدار پیامبر اسلام(ص) تأیید نموده‌اند. بر اساس پژوهش‌های تاریخی خاستگاه این اختلافات، حوزه زبان می‌باشد. گویش‌های زبانی تأثیرگذار در پیدایش اختلافات لفظی قرآن به سه عامل اصلی: اشتقاق لغوی، ساختار صرفی و بیان شفاهی و آوایی باز می‌گردد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2387/47 حاجی اسماعیلی، محمدرضا، ص47]</ref>. | ||
واژه «الْوَلاَيَةُ» در آیه شریفه «هُنَالِکَ الْوَلاَيَةُ لِلَّهِ الْحَقِّ هُوَ خَيْرٌ ثَوَاباً وَ خَيْرٌ عُقْباً» (کهف، 44) را نافع و ابن کثیر و ابو عمرو و ابن عامر و عاصم با «واو» مفتوح و حمزه و کسائی آن را با «واو» مکسور خوانده‌اند. منشأ اختلاف در قرائت این کلمه تفاوتی است که در ساختار صرفی آن در وزن مصدری مشاهده می‌گردد، به‌طوری‌که بنا بر قرائت نافع و ابن کثیر و ابو عمرو و ابن عامر و عاصم وزن این مصدر «فعالة» مفتوح العین و موافق با گویش حجاز و بنا بر قرائت حمزه و کسائی «فعالة» مکسور الفاء موافق با گویش نجد و تهامه است. مکی ابن ابی‌طالب درباره تفاوت این دو کلمه می‌گوید: قاریانی که آن را با «واو» مکسور خوانده آن را با کلماتی شبیه «جبایة» و «کتابة» قیاس نموده‌اند و آنان که با «واو» مفتوح خوانده آن را مشتق از مصدر «ولی، یلی» می‌دانند. وی می‌افزاید: برخی از اهل زبان گفته‌اند: «الولایة» با «واو» مفتوح به معنای پیروزی و «الولایة» با «واو» مکسور به معنای حاکمیت و سرپرستی است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34586/1/54 ر.ک: همان ص55-54]</ref>. | |||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||