دیوان اشعار محمدتقی بهار: تفاوت میان نسخه‌ها

محمد ملک‎زاده مقدمه‎اش بر این اثر را با این عبارت آغاز کرده است: «در شرح احوال و تاریخچه زندگانی [[بهار، محمدتقی|بهار]] از طرف دانشمندان و دوستان ادب‎دوست [[بهار، محمدتقی|بهار]] و تذکره‎نویسان و غیرهم، مخصوصاً پس از فوت آن مرحوم، بسیار قلم‎فرسایی شده و شاید در مجموع نوشتجات مذکوره در باب کلیات حوادث زندگانی [[بهار، محمدتقی|بهار]] چیزی فروگذار نشده باشد؛ بنابراین آنچه در این باب در مقدمه این کتاب بنویسم تقریباً همان است که دیگران هم نوشته‎اند و شیفتگان آثار [[بهار، محمدتقی|بهار]] کم‎وبیش از زندگانی او آگاهی دارند». سپس به یادداشت‎های [[بهار، محمدتقی|بهار]] در شرح احوال خودش اشاره کرده است تا خوانندگان تاریخچه حیات شاعر را از زبان و قلم خود شاعر بخوانند<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه سی‎وسه</ref>‏.  

[[بهار، محمدتقی|بهار]] شاعری قصیده‎سرا و هنر به‎خصوص او در این قسمت بود. [[بهار، محمدتقی|بهار]] در قصیده‎پردازی بیشتر به سبک خراسانی توجه داشته و اغلب از قصاید رودکی، فرخی، لبیبی، مسعود سعد، منوچهری، امیر معزی و امثال آنها استقبال می‎کرده است. او خود درباره سبک شعر خویش می‎گوید: «تتبعات من در سبک کلاسیک و سبک معاصر و ساده هر دو پیشرفت کرده، توانستم به هر رویه و سبکی که بخواهم شعر بگویم؛ چه قصاید کلاسیک، چه مستزادها و مسمط‎های ملی ساده، چه قطعات و رباعیات و مثنویات عوام‎پسند و چه غزل‎های عاشقانه به سبک عراقی»<ref>ر.ک: همان، صفحه چهل‎وچهار</ref>‏.

اما در نثرنویسی دنبال تحول بزرگی را که انقلاب مشروطه در نثر فارسی ایجاد کرده بود، گرفت. او در یادداشت‎های خود چنین می‎نویسد: «من در نثر کلاسیک هم مانند شعر، ابتدا سبک تاریخ بیهقی را انتخاب کرده بودم؛ اما علل سیاسی و احتیاج مردم به نثر ساده باعث شد که سبک نثرنویسی من از نو به طرزی تازه آغاز شد و یک‎باره از مراجعه به سبک قدیم منصرف گردیدم»<ref>ر.ک: همان</ref>‏.

در مطالب مقدماتی کتاب، همچنین متنی ادبی از [[بهار، محمدتقی|بهار]] با عناوین «قلب شاعر» و «تربیت چیست؟» آمده است. وی در این متن از مطالبی چون شیوه تربیتی حاکم بر خانواده‎اش و یا مشکلات و مصائبش سخن گفته است. در بخشی از این متن می‎خوانیم: «مرا از شهر خودم که آشیانه گرم من در آنجا بود، در وسط زمستان، بیرون انداختند... زندگانی عائله را با ربح مبلغ خیلی کمی که از پس‎انداز و صرفه‎جویی عاقلانه مادرم پیش‎بینی شده بود، فوراً تأمین نموده، صد تومان رفقایم برایم راه انداخته و مرا در گاری پست که روی آن مثل شکم دریده نهنگ باز و نسیم خنک آمیخته به برف ما را در آن قبر متحرک نوازش می‎نمود، با چند نفر همراهان مقصر نشانیده، روانه کردند»<ref>ر.ک: همان، صفحه پنجاه‎وهشت</ref>‏.

در ابتدای اشعار [[بهار، محمدتقی|بهار]] 370 قصیده ارائه شده است. اولین قصیده «در رثاء پدر» نام دارد. که [[بهار، محمدتقی|بهار]] آن را در سن هجده سالگی، در سال 1282ش، در سوگ و رثای پدر خویش که در همان سال وفات یافته بود، در مشهد سروده است و ماده تاریخ درگذشت پدرش را نیز در بر دارد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص5</ref>‏. پس از آن قصیده‎ای در مدح حضرت محمد(ص) ارائه شده است. این قصیده نیز در اولین سال [[بهار، محمدتقی|ملک‎الشعرایی بهار]]، در سال 1282ش، در مشهد گفته شده و در جشن ولادت حضرت رسول اکرم(ص) در آستان قدس رضوی خوانده شده است.<ref>ر.ک: همان، ص6</ref>‏.

مثنویات، دومین قالب شعری کتاب است که از لحاظ وزنی به هشت بخش تقسیم شده است. [[بهار، محمدتقی|بهار]]، دوران گرفتاری و تبعید به اصفهان را با نام «کارنامه زندان» به نظم درآورده است که در اولین بخش ارائه شده است.<ref>ر.ک: متن، کتاب، ص623</ref>‏. از جمله اشعار زیبایی که در بخش مثنویات آمده، «تنبلی عاقبتش حمالی است» نام دارد که ساده و روان برای اطفال و درخور فهم آنها سروده شده است.<ref>ر.ک: همان، ص823</ref>‏.

[[بهار، محمدتقی|بهار]] در اشعارش به اخلاق، توجّه ویژه‎ای دارد که‎ این‎ مسئله‎ از یک جهت ناشی از دغدغه شاعر‎ و نگاه‎ وی‎ به‎ انسان‎ است‎ و از جهت دیگر به دوره خاص تاریخی‎ای مربوط می‎شود که [[بهار، محمدتقی|بهار]] در آن، می‎زیسته است؛ عصری که جامعه ایران با انواع هرج‎ومرج‎ها و بی‎ثباتی‎های سیاسی‎ و فرهنگی و اجتماعی در دوران قاجار و سپس انتقال حکومت به پهلوی‎ها مواجه بوده است. این مسئله، لزوم توجّه به زندگی بشر و ارزش‎های انسانی را دوچندان می‎کند. بهار، مردم را‎ به‎ عکس‎العمل نسبت به ظلم و ستم دعوت می‎کند و شاهان را به عدل و داد فرامی‎خواند، از هوای نفس و طمع برحذر می‎دارد و نیکی و حسن خلق را می‎ستاید. بهار در اشعارش‎ از‎ رذایل اخلاقی شکوه می‎کند و به فضایل اخلاقی می‎پردازد. دغدغه شاعر در زمینه اخلاقی، اهمیت شعر او را از جنبه اخلاقی نشان می‎دهد<ref>ر.ک: داودیان، محمدحسن، ص2</ref>‏.

{{شعر}}{{ب|''تندی مکن که رشته چل ساله دوستی''|2=''در‎ حال‎ بگسلد چو شود تند آدمی''}}{{ب|''هموار و نرم باش که شیر درنده را''|2=''زیر قلاده توان برد، با ملایمی''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، ص5</ref>‏.